اقتصاددان : اهمیت اثر ارزشمند تهران‌شناسی توجه ویژه به جنبه های مختلف؛ تاریخ، جغرافیا، موارد اجتماعی و ابعاد گوناگون مردم نگاری در بعد محلی… و ملی پایتخت است.
در این یادداشت کوتاه ضمن معرفی صاحب اثر به معرفی تالیف ویژگی‌ها، اهمیت و نقاط قوت و ضعف کتاب می‌پردازیم :
داریوش شهبازی —ناشر ، تاریخ‌پژوه و تهران‌پژوه است.
زندگی و کارنامه علمی
- داریوش شهبازی از دههٔ ۱۳۶۰ شمسی بیش از چهاردهه وارد عرصهٔ تحقیق و مطالعه در حوزه تاریخ تهران شده است.
- او تألیفاتی مختلف در حوزه تاریخ، فرهنگ، جغرافیا و مردم‌شناسی تهران دارد: «برگ‌هایی از تاریخ تهران»، «پرسه در دارالخلافه»، «روایاتی از تهران قدیم»، «تاریخ سکه دوره قاجاریه» و غیره.
- پروژهٔ بزرگ او «تهران‌نامه» است؛ مجموعه‌ای دانشنامه ای که می‌کوشد در چند جلد به تمامی ابعاد تهران از گذشته تا حال بپردازد.
- در مصاحبه‌ای اشاره کرده است که او از دهه شست بیش از چهار دهه بر روی تهران‌نامه کار کرده است.
- او خود می‌گوید که نام تهران‌نامه را برای این اثر انتخاب کرده، چون شامل جنبه‌های مختلف تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی و میراث فرهنکی و معنوی تهران است و فراتر از یک کتاب ساده است.
چالش‌ها و موانع
- یکی از موانع عمده او در انتشار کامل مجموعهٔ تهران‌نامه، مسأله تأمین هزینه‌ها و حمایت مالی است. او در مصاحبه گفته است که برای انتشار کامل مجموعه به حمایت مسئولان دولتی و شهرداری تهران نیاز دارد.
- نیز، حجم و گستردگی کار، نگهداری اسناد، تطبیق منابع گوناگون و مدیریت تدوین چنین اثری که تقریباً نقش یک «دانشنامهٔ تهران» را دارد، از دیگر دشواری‌هاست.
تهران‌نامه — شرح، هدف و ویژگی‌ها چیست؟
- «تهران‌نامه» اثری است که به گفته نویسنده نقش یک دانشنامه یا موزهٔ جامع میدانی برای تهران دارد؛ یعنی ثبت و ضبط جنبه‌های مادی و معنوی تهران.
- این مجموعه شامل موضوعاتی مانند1. اماکن؛ محله‌ها، آبادی‌ها و روستاهای قدیمی تهران، کوه ها، رودها و غیره 2. مردم نگاری و مردم شناسی 3. وقایع و حوادث نظیر مشروطه، انقلاب 57 و غیره 4. باستانشناسی توجه به یافته های اخیر باستانشناسی داده های مهمی دراختیار گذاشته که اخبار تاریخی متون قدما را بررهم زده و … 5. شخصیتها در این مبحث به نخبگان و اشخاصی مه در تاریخ تهران اثر گذاشته اند پرداخته شده است. 6. آب و هوا 7. محیط زیست تهران 8. پوشش گیاهی و پوشش حیوانی گستره تهران 9. ورود مدرنیته و مدرنیسم 10. نظام تعلیم و تربیت و مدارس و دانشگاه 11. مکتب فلسفه در تهران 12 نصب امام جمعه برای نخستین بار و مدارس حوزه علمیه 13. هنر اعم از موسیقی،سینما، تاتر و غیره 14. غذاخوری های جدید و هتلها و کافه ها 15 . امامزاده ها و مساجد و اماکن مذهبی 16. آیین جشنها و عزاداری های ملی و مذهبی و صدها موضووع گسترده دیگر.
- تهران‌نامه در ظاهر به حروف الفبایی تقسیم شده است (برای مثال بخش «الف ـ آ» و بخش «ب») که نشان می‌دهد ترتیب الفبایی برای نظم‌دهی مطالب به کار رفته است.
- ناشر آن «نشر شهباز» است.
اهمیت و نقاط قوت
- گستردگی موضوعات
تهران‌نامه تلاشی است در جمع‌آوری داده‌ها و اسناد پراکنده درباره تهران در زمینه‌های بسیار متنوع: جغرافیا، تاریخ، مردم‌شناسی، فرهنگ، معماری و … . این گستردگی باعث می‌شود یکی از مراجع ارزشمند برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تهران باشد.
- حفظ حافظه محلی
شهرها (بخصوص پایتخت‌ها) معمولاً تغییرات سریع و گسترده‌ای می‌کنند و بخش‌هایی از هویت محلی و تاریخ روزمره آن‌ها ممکن است از بین برود. تهران‌نامه با ثبت اسناد، روایت‌ها، عکس‌ها، نقشه‌ها و جزئیات محلی درصدد است چیزی از آن حافظهٔ محلی باقی بگذارد.
- تنظیم الفبایی و نظم علمی
استفاده از ترتیب الفبایی و تقسیم مطالب به بخش‌های معنادار کمک می‌کند دسترسی به موضوعات آسان‌تر شود، هرچند که چالشی در هم‌پوشانی یا ارتباط میان موضوعات نیز هست.
- استفاده به عنوان مرجع اولیه
برای کسانی که می‌خواهند در حوزه تاریخ تهران تحقیق کنند، تهران‌نامه می‌تواند نقطهٔ شروع خوبی باشد تا با شواهد اولیه، اسامی، مکان‌ها و وقایع آشنا شوند.
محدودیت‌ها و نقدها
- چون پروژه بسیار بزرگ است، انتشار همهٔ بخش‌ها ممکن است زمان‌بر باشد و نسخه‌های کامل هنوز منتشر نشده‌اند.
- بعضی گزاره‌ها یا روایات ممکن است نیاز به نقد و بازبینی منابع داشته باشند؛ وقتی کتابی این حجم از مطالب را گردآوری می‌کند، خطای نقل قول، اختلاف در منابع یا فقدان منبع معتبر ممکن است پیش بیاید.
- اختلاف نظر در تاریخ محلی یا روایت‌های محلی ممکن است در برخی بخش‌ها دیده شود، خصوصاً دربارهٔ محله‌ها یا بخش‌هایی که اسناد کمتری دارند.
- به کارگیری ترتیب الفبایی اگرچه نظم ایجاد می‌کند، امکان دارد ارتباط میان مطالب موضوعی کم‌تر دیده شود (مثلاً وقتی یک مفهوم چند بخشی به چند حرف تقسیم شود).
ویراستار دکترمهتاب خیاط فراهانی
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
