نزدیک به پنج سال پیش بود که یک کارشناس خودخوانده در تلویزیون ملی کشور خطاب به مردم گفت: «برنج خالی بخورید و میوه نخورید؛ مگه چی میشه؟ توقعتان را بیاورید پایین برنج خالی بخورید یا میوه نخورید!» چند سال از این موضوع گذشته است و دوباره یک کارشناس خودخوانده دیگر این بار از مردم خواسته که جای همان برنج خالی را هم با جو عوض کنند! یلدا از همان دوران باستان، نماد صبری باشکوه برای پایان طولانیترین شب سال و طلوع دوباره یک صبح جدید بوده است؛ یلدای جدیدی فرارسید و در این میان سوالی در ذهن ایرانیان کماکان درجا میزند؛ طولانیترین شب سال هم به پایان رسید اما شب سیاه تورم و گرانی کی به پایان خواهد رسید؟
به گزارش اقتصاددان به نقل از جهانصنعت ، نزدیک به یکدهه است که غول تورم، یکهتازی میکند و حریفی برای خود نمیشناسد. پس از امضای برجام و رفع برخی تحریمها، انتظارات تورمی کاهش یافت. در این سال، ایران تورم تکرقمی را تجربه کرد و تورم نقطه به نقطه در پایینترین سطح در آذرماه به ۶/۵درصد رسید. در نیمه دوم سال۱۳۹۶ با تغییرات سیاسی در آمریکا و زمزمههای خروج از برجام، فنر فشرده شده قیمت ارز شروع به باز شدن کرد. اگرچه میانگین تورم هنوز پایین بود اما تورم نقطه به نقطه در پایان سال زنگ خطر را به صدا درآورد و تا ۹درصد در آبان ۱۳۹۶ بالا رفت. با خروج رسمی آمریکا از برجام در اردیبهشت۹۷، یک شوک عظیم به اقتصاد ایران وارد شد. دلار جهش کرد و به دنبال آن قیمت کالاها پرواز کردند. تورم نقطه به نقطه در پایان سال۹۷ به اعداد بسیار بالایی (نزدیک به ۵۰درصد) رسید. با خروج رسمی آمریکا از برجام در اردیبهشت ۹۷، یک شوک عظیم به اقتصاد ایران وارد شد. دلار جهش کرد و به دنبال آن قیمت کالاها پرواز کردند. تورم نقطه به نقطه در پایان سال۹۷ به اعداد بسیار بالایی (نزدیک به ۵۰درصد) رسید. شاید سختترین دوره تورمی تا به اینجا مربوط به سال۱۴۰۱ باشد. دولت با حذف ارز ۴۲۰۰تومانی کالاهای اساسی، باعث شد قیمت مواد غذایی (روغن، مرغ، لبنیات و…) رشد شدید و ناگهانی را تجربه کند. تورم ایران در سال ۱۴۰۲ در سطحی بسیار بالا و عمدتا بیش از ۴۰درصد بود و فشار شدیدی بر معیشت خانوارها وارد کرد؛ در سال۱۴۰۳ با وجود کاهش نسبی، تورم سالانه همچنان بالا رفت و حدود ۳۲ تا ۳۵درصد گزارش شد و تورم نقطهبهنقطه در پایان سال به حدود ۳۷درصد رسید؛ در سال۱۴۰۴ نیز بر اساس دادههای موجود، تورم مهار نشد و در بازهای حدود ۳۰ تا ۴۰درصد باقی ماند، بهویژه در بازار کالاهای اساسی و مواد غذایی که نرخهای بالاتری را تجربه کردند.
دستور معاون اول رییسجمهور در سایه قیمتها
حدودا هفته گذشته بود که محمدرضا عارف، معاون اول رئیسجمهور در آستانه شب یلدا ضمن دستور به تولیدکنندگان و اصناف برای عرضه کالاهای مورد نیاز مردم با قیمت مناسب، خواستار برخورد قاطع نهادهای نظارتی با متخلفان شد. با این وجود گزارشهای میدانی تایید میکند که این دستور نتوانسته کمکی به سفره یلدای مردم کند.
قیمت هر کیلوگرم انار در مرکز تهران از ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان است اما با این وجود در برخی از نقاط شمال شهر، میتوان انار ۳۰۰هزار تومانی نیز پیدا کرد. قیمت خرمالو از ۷۰ تا ۱۶۰هزار تومان است. قیمت هر کیلو هندوانه بین ۱۰ تا ۳۵ هزار تومان اعلام شده است با این وجود، هرکیلوگرم هندوانه در بازار به طور معمول از ۴۰ تا ۸۰هزار تومان به فروش میرود. قیمت چغندر از ۱۰۰هزار تومان آغاز و تا ۲۰۰هزار تومان نیز دیده میشود.
ازگیل در مناطق مرکز شهر از کیلویی ۱۵۰هزار تومان به فروش میرسد. موز بر حسب مبداهای گوناگون وارداتی « اکوادور، هند، فیلیپین و پاکستان» طیف قیمت گستردهای دارد. بر اساس نرخ نامه قیمتها باید برای هر کیلوگرم موز اکوادور بین ۱۰۰ تا ۱۲۵هزار تومان، موز فیلیپین بین ۸۰ تا ۱۱۰هزار تومان، موز هندی بین ۷۰ تا ۹۰هزار تومان، موز پاکستان بین ۴۰ تا ۷۰هزار تومان باشد؛ با این وجود قیمتها در بازار بسیار بیشتر است و بهطور متوسط برای خانوار ایرانی هرکیلوگرم موز نزدیک به ۱۲۰هزار تومان هزینه دارد. خرمالو از کیلویی ۱۷۹ تا ۳۰۰هزار تومان بسته به اینکه در کجای شهر به فروش میرود، موجود است.
تا چند سال گذشته نمیشد سفره یلدا را بدون آجیل تصور کرد اما امروزه این تصویر تلخ کاملا رنگ واقعیت به خود گرفته است. بنا بر مشاهدات میدانی در بازار تهران آجیل چهارمغز خام یکمیلیون و ۲۰۰هزار تومان و آجیل چهارمغز شور یکمیلیون و ۶۵۰هزار تومان به فروش میرسد. با این وجود طیف قیمتها در مناطق مختلف تهران بسیار گسترده است و در برخی مناطق بالای شهر قیمت آجیل چهارمغز به ارقام عجیب و غریب ۴ تا ۵ میلیون تومانی نیز میرسد! آجیل چهارمغز بستهبندی نیز در حدود یک میلیون و ۸۰۰هزار تومان قیمت دارد.
شیرینی تلخ در کام مصرفکننده
میانگین قیمت شیرینیهای خشک و سنتی در آستانه شب یلدا ۲۰۰ تا ۳۵۰هزار تومان است. باسلوق به عنوان یکی از معروفترین تنقلات شبیلدا از ۲۲۰ تا ۳۰۰هزار تومان به طور متوسط قیمت دارد. شیرینی تر به طور میانگین از ۲۰۰ تا ۳۰۰هزار تومان قیمت دارد و قیمت باقلوا که به علت استفاده از شهر و مغزیجات گرانترین شیرینی یلدایی بهشمار میرود، از ۵۰۰هزار تومان آغاز میشود.
در گروه میوهها، بیشترین جهش قیمتی مربوط به ازگیل، هندوانه و انار است. میانگین قیمت هر کیلو انار که در یلدای ۱۴۰۳ حدود ۳۷هزار تومان بود، در یلدای۱۴۰۴ به حدود ۱۵۰هزار تومان رسیده و رشدی بیش از ۳۰۰درصدی را ثبت کرده است. هندوانه نیز از میانگین حدود ۱۴هزار تومان در سال گذشته به حدود ۵۷هزار تومان در بازار امسال رسیده که افزایشی بیش از ۳۱۰درصد را نشان میدهد. خرمالو نیز از این روند مستثنا نبوده و با رشد بیش از ۱۶۰درصدی به یکی دیگر از میوههای گران سفره یلدا تبدیل شده است.
شام پرهزینه یلدایی
در نقاط مختلف ایران، اقوام مختلف رسمهای گوناگونی برای شام یلدا دارند. سبزی پلو با ماهی و زرشکپلو با مرغ، دوتا از مرسومترین شامهای یلدا هستند. قیمت ران مرغ در بازار حدودا کیلویی ۲۲۰هزار تومان و قیمت سینه مرغ پاک شده چیزی در حدود ۳۱۵هزار تومان است. قیمت ماهی قزلآلای پاک شده نیز در بازار ۴۵۰هزار تومان است. نرخ هر کیلوگرم برنج مرغوب داخلی به محدوده ۲میلیون و ۶۰۰هزار تومان تا نزدیک ۳میلیون و ۹۰۰هزار تومان رسیده است و از همین آمار هم مشخص است که بازار برنج به هیچ عنوان وضعیت خوبی ندارد. برنج هندی نیز رنج قیمتی در حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان دارد.
نابسامانی غیرقابل انکار در بازار
نکته قابل توجه این است که وضعیت نابسامان بازار به هیچ عنوان قابل انکار نیست؛ برای مثال نایب رئیس اتاق اصناف تهران درباره وضعیت بازار کالا در آستانه شب یلدا گفته است: بسیاری از خانوادهها در شب یلدای امسال قدرت خرید ندارند. تورم افسارگسیخته باعث کاهش قدرت خرید مردم شده است. به طوری که برخی مردم توان خرید برنج ایرانی، ماهی و گوشت را از دست دادهاند. علت جهش قیمتها و گرانی تحمیل شده به سفره مردم عوامل زنجیرهای همچون افزایش قیمت دلار، بالا رفتن هزینه تولید و گرانی سوخت است. اصناف یا فروشنده نقشی در شکلگیری این تورم ندارند.
وی ادامه داد: آنچه امروز در بازار شب یلدا مشاهده میشود، صرفا گرانی یک قلم کالا نیست. عوامل و سیاستهای مختلف در بخش اقتصاد کلان دستبهدست هم داده تا سفره مردم گران شود. با رها شدن فنر ارز کالاهایی همچون خشکبار که قابلیت صادرات دارند، ناخواسته با جهش قیمت مواجه میشوند چرا که تقاضای کشورهای همسایه برای خرید اقلامی همچون خشکبار زیاد است. از اینرو برای تولیدکننده نیز صادرات و دریافت ارز صرفه بیشتری پیدا میکند.
سفرههای آب رفته
جشن یلدا در سالهای گذشته محلی برای جمع شدن اعضای خانواده و فامیل کنار یکدیگر بود؛ با بالا رفتن تورم، جمعها نیز آب رفت و امروز برای بسیاری از مردم تصور مهمانی با بیش از ۱۰نفر غیرقابل تصور است. لازم به ذکر است بسیاری از مردم تا به همینجا نیز عطای برگزاری یلدا را به لقایش بخشیدهاند.
با این وجود در ادامه یک محاسبه سرانگشتی از هزینههای برگزاری مهمانی یلدا برای یک خانواده چهارنفره داشتهایم. گفتنی است که در این محاسبه میانگین قیمتها مدنظر است و میزان خوراکیها به ازای تنها چهارنفر محاسبه شده است. برای یک خانواده چهار نفره خرید متعارف میوههای یلدایی شامل یک کیلوگرم انار، یک هندوانه متوسط (حدود سه کیلو)، یک کیلو خرمالو، نیم کیلو ازگیل، یک کیلو موز و یک کیلو چغندر در مجموع حدود هزار تومان هزینه در بر دارد. لازم به ذکر دوباره است که این رقم بدون در نظر گرفتن تجملگرایی و برمبنای قیمتهای میانگین بازار محاسبه شده و نشان میدهد حتی ظرف میوهای ساده نیز از مرز یک میلیون تومان نزدیک شده است.
یک محاسبه سرانگشتی
آجیل چهارمغز که تا چند سال پیش جزو جداییناپذیر شب یلدا بود، اکنون به کالایی لوکس تبدیل شده است. قیمت هر کیلوگرم آجیل چهارمغزخام در بازار تهران حدود یکمیلیون و ۲۰۰هزار تومان است و تهیه نیمکیلو از آن برای یک خانواده، حدود ۶۰۰هزار تومان هزینه دارد.
به این مبلغ باید هزینه شیرینی خشک یا سنتی و باسلوق را نیز افزود که در مجموع، هزینه تنقلات یلدایی را به حدود ۸۶۷هزار تومان میرساند.
در صورت انتخاب زرشکپلو با مرغ به عنوان یکی از مرسومترین غذاهای یلدایی، هزینه تهیه مرغ و برنج هندی برای چهارنفر حدود ۸۸۰هزار تومان خواهد بود. اگر خانوادهای سبزیپلو با ماهی را ترجیح دهد، این رقم به حدود یکمیلیون و ۲۲۵هزار تومان افزایش پیدا میکند.
با یک محاسبه سرانگشتی میبینیم که هزینههای شب یلدا برای یک خانواده چهارنفره، بدون مهمان یا هیچ خرج اضافهای در حدود ۳ میلیون تومان است! با در نظر گرفتن حداقل حقوق، دستکم یکسوم حقوق یک کارگر باید در یک روز از ماه خرج شود! گویا یلدا علاوه بر طولانیترین و تاریکترین شب سال، یکی از گرانترین شبهای سال نیز هست!
یک مهمانی کوچک با هزینههای میلیونی!
اکنون اگر پدربزرگ و مادربزرگ را هم به این جمع چهارنفره اضافه کنیم، وضعیت به مراتب بغرنج تر نیز میشود. برای یک خانواده ششنفره شامل پدر، مادر، دو فرزند، پدربزرگ و مادربزرگ، خرید متعارف میوههای یلدایی شامل حدود یکونیمکیلوگرم انار، یک هندوانه نسبتا درشت (حدود چهارکیلو)، یکونیمکیلو خرمالو، یککیلو موز، یککیلو چغندر برای لبو و نیم تا یککیلو ازگیل در مجموع حدود یکمیلیون و ۴۰۰هزار تومان هزینه دربر دارد.
در بخش تنقلات، فشار هزینهها شدیدتر به چشم میخورد. آجیل چهارمغز که تا چند سال پیش پای ثابت سفره یلدا بود، امروزه به کالایی نیمهلوکس یا حتی لوکس تبدیل شده است. با قیمت حدود یکمیلیون و ۲۰۰هزار تومان برای هر کیلو آجیل چهارمغزخام، خرید حدود ۷۵۰گرم آجیل برای جمع شش نفره، نزدیک به ۹۰۰هزار تومان هزینه دارد.
به این مبلغ باید هزینه شیرینی خشک یا سنتی و باسلوق را نیز افزود که در مجموع، هزینه تنقلات شب یلدا را به حدود یکمیلیون و ۲۰۰هزار تومان میرساند. در صورت انتخاب زرشکپلو با مرغ برای ششنفر، هزینه تهیه مرغ و برنج هندی حدود یکمیلیون و ۲۰۰هزار تومان برآورد میشود. اگر سبزیپلو با ماهی به عنوان گزینه شام انتخاب شود، این رقم به حدود یکمیلیون و ۶۵۰هزار تومان افزایش پیدا میکند؛ رقمی که برای بسیاری از خانوارها قابل تامل است.
در نهایت هزینه برگزاری یک مهمانی ساده شب یلدا برای یک مهمانی بسیار کوچک شش نفره، در صورت انتخاب شام مرغ حدود ۳میلیون و ۸۰۰هزار تومان و در صورت انتخاب شام ماهی بیش از ۴میلیون و ۲۰۰هزار تومان برآورد میشود. ارقامی که نشان میدهد آئین کهن یلدا بیش از هر زمان دیگری تحتتاثیر افزایش قیمتها قرار گرفته و حفظ این سنت خانوادگی برای بسیاری از ایرانیان، به تصمیمی پرهزینه تبدیل شده است.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
