سرکارخانم دکتر ایران فخری نژاد مدرس دانشگاه طی یادداشتی نوشت:
بازار خودرو در ایران یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است که تحت تأثیر عوامل مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی قرار دارد. این بازار نه تنها به دلیل حجم بالای تقاضا و تولید، بلکه به علت محدودیت‌های وارداتی، سیاست‌های دولتی و تأثیرات خارجی، همواره در حال تغییر است که در ذیل به برخی مولفه های تاثیرگذار آن اشاره می کنم :
۱. وضعیت تولید خودرو در ایران
در حال حاضر، تولید خودرو در ایران عمدتاً تحت سلطه دو شرکت بزرگ خودروسازی ایران‌خودرو و سایپا قرار دارد که سهم عمده‌ای از تولید خودرو در کشور را در اختیار دارند. این دو شرکت به همراه سایر تولیدکنندگان داخلی (مانند پارس خودرو، بهمن موتور و …) خودروهایی را در کلاس‌های مختلف (سواری، کامیونت، مینی‌ون و …) تولید می‌کنند. اما در چند سال اخیر، مشکلات جدی در زمینه تولید و تأمین قطعات خودرو ایجاد شده که به شدت بر عرضه خودرو تاثیر گذاشته است. این مشکلات از جمله به تحریم‌ها، کمبود مواد اولیه و عدم توانایی در تأمین قطعات خارجی برمی‌گردد.
تأثیر تحریم‌ها: تحریم‌های بین‌المللی که از سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۸ شدت گرفت، به شدت بر تولید خودرو در ایران تأثیر گذاشت. بسیاری از خودروسازان بزرگ خارجی که در ایران همکاری داشتند، پس از تحریم‌ها فعالیت خود را قطع کردند، که این موضوع باعث افزایش هزینه‌ها و کاهش تنوع محصولات در بازار شد.
کیفیت و فناوری تولید: یکی دیگر از چالش‌های عمده در صنعت خودروسازی ایران، کیفیت پایین و عدم تطابق خودروهای تولیدی با استانداردهای بین‌المللی است. این موضوع به ویژه برای خودروهایی که برای صادرات به کشورهای دیگر در نظر گرفته می‌شوند، یک مانع بزرگ به شمار می‌آید.
۲. تقاضا و نیاز بازار
بازار خودرو در ایران به طور کلی تحت تأثیر نیازهای اقتصادی و اجتماعی قرار دارد. خودرو در ایران به عنوان یک کالا مصرفی به شمار می‌رود و نه تنها یک وسیله حمل و نقل، بلکه اغلب به عنوان یک نماد وضعیت اجتماعی و حتی سرمایه‌گذاری مورد توجه قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر، به ویژه در مناطق شهری، تقاضا برای خودروهای کوچک و اقتصادی افزایش یافته است، چرا که مردم به دنبال خودروهایی با هزینه‌های نگهداری پایین هستند.
افزایش قیمت‌ها: یکی از عواملی که به شدت بر تقاضا تأثیر گذاشته است، افزایش شدید قیمت‌ها به دلیل تورم و نرخ ارز است. در چند سال اخیر، قیمت خودروهای داخلی و خارجی در ایران به شدت افزایش یافته و این موضوع باعث شده است که بسیاری از مردم نتوانند خودروهای جدید خریداری کنند. بنابراین، بخشی از تقاضا به سمت خرید خودروهای دست‌دوم یا وارداتی (با وجود محدودیت‌های واردات) سوق پیدا کرده است.
عرضه محدود: یکی دیگر از مسائل مهم بازار خودرو در ایران، محدودیت در عرضه خودرو است. این محدودیت‌ها نه تنها به دلیل مشکلات داخلی تولید، بلکه به علت محدودیت‌های واردات خودرو از کشورهای خارجی نیز تشدید شده است. دولت به دلیل سیاست‌های ارزی و تعرفه‌های گمرکی، واردات خودروهای خارجی را محدود کرده است. این مسئله باعث شده که مصرف‌کنندگان تنها به خودروهای داخلی دسترسی داشته باشند که کیفیت و فناوری آن‌ها معمولاً از خودروهای خارجی پایین‌تر است.
۳. چالش‌ها و مشکلات بازار
۱. بحران‌های اقتصادی و تورم: ایران در حال حاضر با بحران‌های اقتصادی زیادی مواجه است که یکی از اثرات آن، تورم شدید و نوسانات ارزی است. این مشکلات به طور مستقیم به قیمت خودرو و قدرت خرید مصرف‌کنندگان تأثیر می‌گذارد.
۲. تحریم‌ها و بحران قطعات: تحریم‌های بین‌المللی و بحران جهانی تأمین قطعات باعث مشکلات جدی برای تولیدکنندگان داخلی شده است. بسیاری از قطعات خودروها باید از کشورهای خارجی وارد شوند، اما به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی، تأمین این قطعات با مشکل مواجه شده است.
۳. سیاست‌های دولتی: سیاست‌های دولت در زمینه خودروسازی و بازار خودرو، یکی از عوامل مهمی است که بر روند بازار تأثیر می‌گذارد. واردات محدود، تعرفه‌های بالا، قیمت‌گذاری دستوری و عدم حمایت از تحقیق و توسعه در صنعت خودروسازی از جمله عواملی است که به رکود این صنعت دامن زده است.
۴. کیفیت و رقابت با خودروسازی جهانی: یکی دیگر از مشکلات بازار خودرو در ایران، رقابت با خودروسازی جهانی است. خودروهای ایرانی معمولاً با کیفیت پایین‌تری نسبت به رقبا در بازارهای جهانی عرضه می‌شوند. در حالی که مصرف‌کنندگان ایرانی به دنبال خودروهایی با کیفیت و فناوری بالا هستند، صنعت خودروسازی ایران هنوز نتوانسته به سطح استانداردهای جهانی دست یابد.
۴. آینده بازار خودرو در ایران
با توجه به چالش‌های موجود، آینده بازار خودرو در ایران از نظر اقتصادی و صنعتی با ابهاماتی مواجه است. با این حال، چندین روند می‌تواند به طور بالقوه وضعیت بازار را تغییر دهد:
۱. توسعه خودروهای الکتریکی: با توجه به روند جهانی حرکت
به سمت خودروهای الکتریکی و کاهش آلودگی، دولت ایران و برخی از خودروسازان در حال برنامه‌ریزی برای تولید خودروهای الکتریکی هستند. این می‌تواند یک تغییر مهم در بازار خودرو در آینده نزدیک باشد.
۲. نوسازی و به‌روزرسانی صنعت خودروسازی: یکی از راه‌حل‌هایی که برای بهبود وضعیت صنعت خودروسازی مطرح شده، نوسازی خطوط تولید و به‌کارگیری فناوری‌های جدید است. اگر ایران بتواند این فرآیند را به درستی مدیریت کند، ممکن است شاهد بهبود کیفیت و رقابت‌پذیری بیشتر خودروهای داخلی باشیم.
۳. همکاری با خودروسازان خارجی: در صورتی که تحریم‌ها کاهش یابند یا مذاکرات بین‌المللی موفقیت‌آمیز باشد، همکاری با خودروسازان خارجی می‌تواند به افزایش کیفیت و تنوع خودروها در بازار ایران کمک کند.
۴. تحول در سیاست‌های دولتی: تغییر در سیاست‌های دولتی و حمایت از خودروسازان داخلی برای تحقیق و توسعه و همچنین رفع محدودیت‌ها در واردات خودرو می‌تواند به بهبود وضعیت بازار کمک کند.
در نهایت با در نظر گرفتن جمیع جهات می شود به این جمع بندی رسید که :
بازار خودرو در ایران در حال حاضر با چالش‌های زیادی روبروست که به دلیل ترکیب عواملی همچون تحریم‌ها، تورم، مشکلات داخلی تولید و سیاست‌های دولتی ایجاد شده‌اند. با این حال، در صورت تغییر سیاست‌های کلان اقتصادی و توجه بیشتر به نوآوری‌های صنعتی، آینده این بازار می‌تواند رو به بهبود باشد.
