برای ایران که همه بخش های اقتصادش با انرژی گره خورده رونمایی از هر طرح تازه چه به مرحله اجرا برسد یا نرسد همیشه موجی از گمانهها و نگرانیها بههمراه دارد. از گرانی بنزین، سهمیهبندی و ناترازی تولید گرفته تا کمبودهای فصلی و البته بحثهای دائمی درباره آلودگی هوا همیشه در صف اول گفتوگوهای مردم است. اکنون در میان این آشفتگی همیشگی طرح استفاده از LPG یکبار دیگر روی میز تصمیمگیران قرار گرفته است؛ سوختی که برخی آن را فرصت طلایی و برخی دیگر خطر بالقوه میدانند.
به گزارش اقتصاددان به نقل از جهانصنعت ، بهتازگی و براساس اعلام رسمی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی طرحی مبنی بر فراخوان احداث جایگاه عرضه LPG برای خودروها رونمایی شده؛ طرحی که عملا بهمعنای باز کردن درهای رسمی ورود LPG به سبد سوخت کشور است. براساس این اطلاعیه سرمایهگذاران میتوانند در شعاع ۱۰۰کیلومتری هشتپالایشگاه بزرگ کشور جایگاه عرضه احداث کنند؛ تصمیمی که ریشه در تبصره۳ قانون بودجه۱۴۰۴ داشته و نشان میدهد دولت در پی متنوعسازی سبد انرژی است.
این تصمیم اما تنها یک طرح سرمایهگذاری است؟ مهمتر آنکه آیا استفاده از LPG میتواند همزمان به کاهش مصرف بنزین، کاهش هزینهها و رعایت استانداردهای ایمنی و زیستمحیطی کمک کند یا خیر؟
گزینهای قدیمی که دوباره مطرح شد
LPG یا گاز مایع سالهاست در ایران تولید میشود. بخش قابلتوجهی از آن صادراتی است و بخشی نیز به مصرف خانگی میرسد اما استفاده خودرویی از آن در ایران هیچوقت فراگیر نشده درحالیکه در برخی کشورها از ترکیه گرفته تا ایتالیا این سوخت یکی از پایههای مهم ناوگان سبک است.
حالا پس از سالها کشوقوس دولت تصمیم گرفته بهطور رسمی مسیر استفاده خودرویی از آن را هموار کند. علت اصلی نیز تشدید ناترازی بنزین است که دولت میگوید سالانه ۶میلیارد دلار برایش هزینه دارد. رشد مصرف تولید ثابت و هزینههای سنگین واردات بنزین سیاستگذاران را به این سمت سوق داده که به هرگزینه کمکی توجه کنند؛ چه گسترش CNG باشد، چه توسعه خودروهای برقی و چه LPG. همینجاست که اختلافها آغاز میشود؛ برخی کارشناسان معتقدند LPG یک سوخت «ترفن دگونه» است؛ ارزان، در دسترس و پرانرژی اما گروهی دیگر هشدار میدهند که شرایط فنی، ایمنی و زیرساختی کشور برای استفاده گسترده از آن هنوز کامل نیست. کارشناسان انرژی براین باورند که اولین و شاید جذابترین مزیت LPG قیمت آن است. زیرا این سوخت نسبت به بنزین ارزانتر تمام میشود و از آنجا که بخش بزرگی از آن در پالایشگاهها تولید شده برای کشور هزینه فرصت کمتری نسبتبه بنزین دارد. برخی کارشناسان انرژی بر این باورند که استفاده از LPG میتواند مصرف بنزین را دستکم چندمیلیونلیتر در روز کاهش دهد البته اگر تبدیلکارخانهها و استانداردها رعایت شود.
ازسوی دیگر تولید LPG در کشور بیش از نیاز داخلی است. در برخی ماههای سال حتی صادرات آن با مشکلات قیمت و بازار روبهرو میشود. به همین دلیل استفاده از بخشی از این حجم برای سبد سوخت خودروها میتواند از فشار بر بنزین بکاهد.
این تنها روی روشن ماجراست زیرا از منظر امنیت انرژی نیز LPG مزیتی دارد: تنوع سوخت. کشورهایی که سبد سوخت چندگانه دارند کمتر درمعرض شوکهای ناگهانی قرار میگیرند و از این منظر ورود LPG یک بیمه انرژی محسوب میشود.
محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی ازجمله کارشناسانی بوده که معتقد است LPG میتواند بخشی از این شوکپذیری را کاهش دهد. به گفته او LPG محصولی است که در ایران تولید شده و میتوان بدون وابستگی به واردات از آن استفاده کرد و اگر مردم تشویق شوند بهسمت سوخت جایگزین بروند(با مشوق، زیرساخت و قیمت مناسب) فشار مصرف از بنزین برداشته میشود. به گفته او بسته به سیاستگذاری LPG میتواند سوخت میانی بین بنزین و سوختهای پاکتر باشد یعنی راهکاری انتقالی تا زمانی که زیرساخت خودروهای برقی یا گازسوز پیشرفته فراهم شود.
مهرجو ضمن انتقاد از تمرکز صرف بر قیمت بنزین بهعنوان راهکار کاهش مصرف میگوید اگر فقط قیمت بنزین را افزایش دهیم مردم بعد از مدتی به آن عادت میکنند و مصرف دوباره به روند قبل باز میگردد درنتیجه باید به روشهای غیرقیمتی و اصلاح ساختاری نیز توجه شود.
LPG سوخت ایمن است؟
موضوع ایمنبودن LPG یکی از دلایلی استقبال کم از آن بوده و اینجاست که اختلافنظرها جدی میشود. موافقان معتقدند LPG بهخودیخود خطرناکتر از CNG یا بنزین نبوده و مهم نحوه استفاده است. آنها به تجربه کشورهایی که سالهاست ناوگان گسترده LPG دارند استناد میکنند و آمارهای جهانی که نشان میدهد اگر مخازن استاندارد باشند، نصب آنها توسط مراکز معتبر انجام شود و جایگاهها تحت کنترل دقیق باشند ریسکهای ایمنی تفاوت معناداری با سایر سوختها ندارد. درمقابل مخالفان هشدار میدهند که بازار تبدیل غیررسمی در ایران میتواند خطرآفرین باشد زیرا اگر استفاده از LPG آزاد شده اما تبدیل کارگاهی و غیراستاندارد کنترل نشود مخازن فرسوده و نصبهای غیرفنی حادثهساز خواهند شد. حتی برخی کارشناسان میگویند ایران ابتدا باید سامانه نظارت سختگیرانه و فراگیر ایجاد کرده سپس اجازه دهد بازار توسعه پیدا کند زیرا نبود مراکز تخصصی کافی و استانداردهای اجرایی دقیق زنجیره ایمنی را ناقص میکند. با این حال اطلاعیه شرکت ملی پخش تاکید دارد که استفاده از LPG فقط در چارچوب استاندارد ملی و تحت نظارت سازمان ملی استاندارد مجاز است. این موضوع میتواند بخشی از نگرانیها را کاهش دهد اما همچنان نیاز است زیرساختهای نظارتی تقویت شود. البته برخی کارشناسان انرژی میگویند که LPG در مقایسه با بنزین مزایای قابلتوجهی ازجمله تولید آلایندههای سمی کمتر، سوختن کاملتر نسبتبه بنزین و کاهش ذرات معلق و ترکیبات آروماتیک دارد و به همین دلیل است که برخی کشورها برای تشویق استفاده از LPG حتی تخفیفهای مالیاتی ارائه میکنند. گروهی از متخصصان محیطزیست اما میگویند باید به تمام زنجیره مصرف نگاه کرد. اگر مخازن استاندارد نباشند، نشتی رخ دهد یا در جایگاهها کنترل کافی وجود نداشته باشد ممکن است انتشار بخارات LPG خطراتی ایجاد کند. هرچند این نگرانیها بیشتر مربوط به مدیریت بهرهبرداری است تا ماهیت سوخت.
نکته مهم دیگر این است که استفاده گسترده از LPG بههیچوجه جایگزین سیاستهای ضدآلودگی مانند توسعه حملونقل عمومی یا نوسازی ناوگان فرسوده نیست اما میتواند در حد خود تاثیرگذار باشد.
چالشی به نام زیرساخت
حتی موافقان سرسخت LPG نیز قبول دارند که توسعه این سوخت یکشبه اتفاق نمیافتد. مشکل اصلی در ایران زیرساخت ایمن و گسترده است؛ از جایگاهها گرفته تا مراکز تبدیل و از آموزش تکنسینها تا سامانههای پایش و کنترل. درحالیکه CNG طی دو دهه گذشته زیرساخت قابلتوجهی پیدا کرده LPG هنوز در نقطه شروع قرار دارد اما ازسوی دیگر برخی معتقدند چون حجم سرمایهگذاری موردنیاز پایینتر بوده و تولید آن در کشور فراوان است توسعه LPG میتواند سریعتر از انتظار پیش برود.
واقعیت این است که بسیاری از کشورهای جهان در دو دهه اخیر از LPG بهعنوان یک سوخت کمکی استفاده کردند. در ایران به دلایل مختلف در شرایطی که مقاومت برخی دستگاهها و نگرانی از بابت مسائل ایمنی پابرجاست این روند عقب افتاده است. حالا که کشور با ناترازی بنزین روبهرو بوده و فشار واردات درحال افزایش است ورود LPG نوعی «جبران تاخیر» محسوب میشود.
بههمین دلیل برخی کارشناسان اعتقاد دارند اگر این تصمیم چند سال زودتر گرفته میشد شاید وضعیت سوخت کشور امروز متفاوت بود.
آنچه مسلم است آغاز رسمی این مسیر نشان میدهد که دولت به دنبال چارهای برای کاهش فشار بر سبد سوخت بوده اما اینکه LPG تبدیل به یک راهحل پایدار یا یک تجربه نیمهکاره دیگر شود به تصمیمهایی بستگی دارد که از همین امروز گرفته میشود.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
