ابراهیم جعفری با درج یادداشتی در اقتصاددان نوشت : سال ۱۹۹۹ میلادی، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در نشست بوداپست، روز ۱۰ نوامبر ( ۱۹ آبان) را به عنوان «روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه» نام‌گذاری کرد؛ روزی برای تأمل در باره‌ٍ پیوند میان دانش، اخلاق و زیست جمعی.
هدف این نام‌گذاری نه تنها ارج نهادن به دانشمندان، بلکه تلاشی برای تأکید بر نقش علم در ایجاد صلح پایدار، توسعه انسانی و مهار تهدیدهای اقلیمی و فناورانه بود.
علم به عنوان یک ابزار قدرتمند می تواند از طریق پژوهش و نوآوری، آموزش و آگاهی‌بخشی، و توسعه فناوری‌های صلح آمیز، به کاهش تنش‌ها و نابرابری‌ها کمک کند تا به ایجاد جهانی بهتر و پایدارتر منجر شود.
در واقع این روز، فرصتی را برای موسسات علمی، دولت ها، اجتماع های مدنی و اندیشمندان فراهم می سازد تا در مورد صلح و توسعه كه از اساسی ترین مفاهیم اجتماعی است، بحث و تبادل نظر کنند.
نقش علم در زندگی بشر واضح و روشن است؛ اما این که بخواهیم علم را به عنوان حقی برای همگان قایل شویم، باید گفت تا علم تبدیل به فرهنگ نشود، تأثیر خود را در جامعه نشان نمی دهد.
از سوی دیگر موضوع ترویج علم عملاً با توسعه کشور ها گره خورده است؛ زیرا ترویج علم می‌تواند آن را وارد همه لایه‌های جامعه کند؛ به طوری که دانش در زندگی مردم جاری و ساری شود.
یونسکو هر سال شعاری را برای این روز برمی‌گزیند تا جنبه ترویجی علم را در مسیر صلح و توسعه برجسته سازد.
شعار امسال، « اعتماد، تحول و فردا» (Trust, Transformation, and Tomorrow: The Science We Need for 2050)، سه واژه‌ٍ کلیدی را کنار هم می‌نشاند که در پیوندی زنجیره‌ای معنا می‌یابند:
اعتماد، بذر تحول؛ و تحول، راه رسیدن به فردایی بهتر است.
در جهان بحران زده کنونی که جنگ‌ها، نابرابری‌ها و تغییرات اقلیمی انسان را در تنگنا نهاده است، بی‌اعتمادی به نهادهای علمی و رسانه‌ای نیز، رو به گسترش است.
در سال‌های اخیر، با رواج «اطلاعات نادرست» در فضای مجازی، شکاف میان علم و جامعه عمیق‌تر گردیده؛ در حالی که اعتماد، شالوده هر رابطه سالم میان دانشمندان و مردم است.
وقتی جامعه به علم اعتماد می‌کند، نوآوری رشد نموده، سیاست‌گذاری‌ها کارشناسی می‌شود و دانش به جای رقابت به ابزاری برای صلح تبدیل می‌گردد.
به بیان دیگر، در چنین شرایطی اعتماد به علم، اعتماد به آینده است.
فراموش نکنیم که اعتماد بدون تحول، تنها یک شعار است.
تحول یعنی به‌کارگیری علم برای تغییر ساختارهای ناعادلانه، کاهش شکاف‌های جهانی و پیشبرد توسعه پایدار
در عصر هوش مصنوعی، بیوتکنولوژی و انرژی‌های پاک، علم می‌تواند جهان را دگرگون کند؛ اما تنها زمانی که با اخلاق، عدالت و انسان‌محوری همراه باشد.
تحول علمی واقعی، دانشی را می‌خواهد که مردمی، برابر و در دسترس همگان باشد.
این همان نگرشی است که یونسکو آن را «عدالت علمی» (Scientific Equity) می‌نامد؛ یعنی دسترسی برابر به دانش برای همه انسان‌ها، صرف‌نظر از جغرافیا یا جایگاه اقتصادی.
در نگاه یونسکو، «فردا» صرفاً مفهومی زمانی نیست، بلکه جهتی اخلاقی به‌سوی جهانی است که در آن علم به جای رقابت تلیحاتی برای انسان، محیط زیست و همزیستی به کار می‌رود.
جهان فردا باید فرصتی باشد که در آن:
هوش مصنوعی در خدمت آموزش و گفت‌وگوست، نه نفرت‌پراکنی؛
پژوهش‌های زیستی برای سلامت عمومی است، نه رقابت نظامی
و سیاستمداران به جای تبلیغات، صدای دانشمندان را گوش دهند.
در این میان، نقش روزنامه‌نگاران علمی (Science Journalists) بیش از پیش حیاتی است.
آنان پُلی هستند میان جهان علم و افکار عمومی؛ مفسرانی که مفاهیم علمی را بی‌آن که حقیقت تحریف شود، ساده‌سازی می‌کنند.
وظیفه آنان، مبارزه با شایعات علمی، اطلاع‌رسانی شفاف و بازسازی اعتماد عمومی به علم است.
از این منظر، روزنامه‌نگاری علمی نه صرفاً حرفه‌ای رسانه‌ای، بلکه مسئولیتی اجتماعی و اخلاقی است.
علم زمانی به ابزار صلح و توسعه تبدیل می‌شود که با اعتماد اجتماعی، تحول اخلاقی و نگاه انسانی به فردا همراه باشد.
هیچ توسعه‌ای بدون صلح پایدار دوام نمی‌آورد و هیچ صلحی بدون علم و گفت‌وگوی صادقانه ممکن نیست.
شعار امسال یونسکو «اعتماد، تحول و فردا» نه یک عبارت تزئینی، بلکه بیانیه‌ای برای بازسازی رابطه میان علم، اخلاق و امید است.
در جهانی که حقیقت در میان انبوه داده‌ها گم شده است، تنها بازگشت به اعتماد علمی، می‌تواند ما را به سوی تحولی انسانی و فردایی روشن‌تر رهنمون شود.
اعتماد، بذر؛ تحول، رویش و فردا، میوه آن است.
با عرض تبریک، امید است نهادهای علمی و مدنی کشورمان با استفاده از این فرصت، توفیق ترویج اندیشه های خود را در جهت حرکت به سوی توسعه پایدار ایران به دست آورند.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
