هدف این شرکت تولد کودکی است که از جنینی ویرایش شده برای جلوگیری از بروز یک بیماری ارثی به دنیا بیاید. در ماه‌های اخیر مدیران شرکت به‌صورت کاملا محرمانه مراحل اجرایی این پروژه را پیش برده‌اند.
به گزارش اقتصاددان به نقل از دنیای اقتصاد ، به گفته افرادی که در جریان این مذاکرات بوده‌اند مدیران شرکت به‌صورت خصوصی اعلام کرده‌اند یک زوج مبتلا به بیماری ژنتیکی را شناسایی کرده‌اند که علاقه‌مند به شرکت در این پروژه هستند. فناوری‌های ویرایش ژن که امروز برای درمان پس از تولد به‌کار می‌روند به دانشمندان اجازه می‌دهند دی‌ان‌ای را برش دهند، ویرایش یا بخشی از آن را جایگزین کنند. با این حال استفاده از این روش بر روی اسپرم، تخمک یا جنین انسان موضوعی بسیار بحث‌برانگیز است و بسیاری از دانشمندان خواستار تعلیق جهانی چنین آزمایش‌هایی تا زمان رفع پرسش‌های اخلاقی و علمی آن شده‌اند. در حال حاضر ویرایش ژن در جنین با هدف تولد نوزاد در ایالات متحده و بسیاری از کشورهای دیگر غیرقانونی است.
بر اساس اسنادی که وال‌استریت ژورنال بررسی کرده، شرکت Preventive در حال جست‌وجوی کشورهایی است که در آنها ویرایش ژن جنین مجاز است؛ از جمله امارات متحده عربی به‌عنوان یکی از گزینه‌های احتمالی مطرح شده است. با این حال بسیاری از کارشناسان هشدار می‌دهند که دانش فعلی هنوز برای تضمین ایمنی کافی نیست و چنین اقداماتی می‌تواند دوران تازه‌ای از آزمایش‌های انسانی توسط شرکت‌های خصوصی را بدون نظارت یا مشارکت عمومی و دولتی رقم بزند. برخی نیز این روند را یادآور خطر احیای ایده‌های اصلاح نژادی (یوژنیک) می‌دانند.
تا امروز تنها یک مورد شناخته شده از تولد کودکان از جنین‌های ویرایش‌شده وجود دارد؛ در سال ۲۰۱۸ دانشمند چینی هه جیان‌کوی (He Jiankui) با اعلام تولد سه کودک که ژن‌هایشان در مرحله جنینی برای مقاوم‌سازی در برابر ویروس HIV تغییر یافته بود جهان را شوکه کرد. او بعدها در چین به اتهام طبابت غیرقانونی به سه سال زندان محکوم شد. هه جیان‌کوی تاکنون هویت این کودکان را فاش نکرده است، اما می‌گوید آنها در سلامت کامل به سر می‌برند.
شرکت Preventive در صف مقدم موجی از استارت‌آپ‌های نوظهور قرار دارد که با حمایت مالی چهره‌های قدرتمند سیلیکون‌ولی مرزهای علم باروری را گسترش می‌دهند و در تلاش‌اند تا فناوری‌های ژنتیکی در حوزه تولید مثل را تجاری‌سازی کنند. برخی از این شرکت‌ها بر ویرایش ژن جنین تمرکز دارند، در حالی‌که برخی دیگر ابزارهایی برای غربالگری ژنتیکی می‌فروشند که اثر ده‌ها یا صدها ژن را بر ویژگی‌های انسانی تحلیل می‌کند.
آنها می‌گویند هدف نهایی‌شان تولید نوزادانی عاری از بیماری‌های ژنتیکی و مقاوم‌تر در برابر بیماری‌هاست. برخی نیز مدعی‌اند که این فناوری می‌تواند به والدین امکان دهد جنین‌هایی با ویژگی‌های مطلوب‌تر انتخاب کنند؛ از جمله ضریب هوشی بالاتر، قد بلندتر یا رنگ چشم خاص.
به گفته منابع آگاه برایان آرمسترانگ، میلیاردر حوزه رمزارز به اطرافیان خود گفته است که فناوری ویرایش ژن می‌تواند به تولد کودکانی منجر شود که احتمال ابتلای کمتری به بیماری‌های قلبی دارند، کلسترول پایین‌تر و استخوان‌های قوی‌تری برای پیشگیری از پوکی استخوان خواهند داشت.
بر اساس گفته‌های افرادی که با او گفت‌وگو کرده‌اند یکی از طرح‌های پیشنهادی آرمسترانگ این بود که یک پروژه محرمانه به‌صورت پنهانی پیش برود و پیش از آن‌که جامعه علمی و پزشکی فرصت واکنش پیدا کند، تولد یک نوزاد سالم و مهندسی‌شده ژنتیکی را اعلام کند. اقدامی که هدفش شوک دادن به جهان و واداشتن افکار عمومی به پذیرش این فناوری بود.
سخنگوی برایان آرمسترانگ اعلام کرد او تنها در گفت‌وگوها به «ایده انجام پروژه به‌صورت محرمانه» اشاره کرده و تاکید داشته که این ایده متعلق به شخص دیگری بوده است. به گفته او، آرمسترانگ و سایر حاضران در آن جلسه اتفاق‌نظر داشتند که این ایده نادرست است. او افزود: «آرمسترانگ هرگز توصیه نمی‌کند که شرکت Preventive به این شیوه فعالیت کند.»
شرکت Preventive که در ماه مه با دفتر مرکزی در سان‌فرانسیسکو ثبت شده است با تیمی کوچک فعالیت خود را آغاز کرد و برنامه‌هایش را نزدیک به شش ماه پنهان نگه داشت. پس از آن‌که وال‌استریت ژورنال ماه گذشته از افرادی نزدیک به شرکت درباره فعالیت‌هایش پرس‌وجو کرد Preventive اعلام کرد که ۳۰میلیون دلار سرمایه جذب کرده است تا امکان‌سنجی ویرایش ژن در جنین را بررسی کند. در بیانیه این شرکت تاکید شده بود که تا زمانی که ایمنی کامل از طریق تحقیقات گسترده اثبات نشود به مرحله آزمایش انسانی وارد نخواهد شد.
لوکاس هرینگتون، مدیرعامل Preventive، اعلام کرد ادعاها درباره شناسایی یا همکاری با یک زوج برای ویرایش جنین‌شان «کاملا نادرست» است. او گفت هدف فعلی شرکت انجام پژوهش برای اثبات ایمنی فناوری ویرایش جنین پیش از هرگونه اقدام برای تولد نوزاد است.
هرینگتون افزود که Preventive ناچار است فعالیت‌های خود را خارج از آمریکا انجام دهد، زیرا سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) از نظر قانونی اجازه بررسی درخواست‌های مربوط به آزمایش انسانی در زمینه ویرایش جنین را ندارد. او گفت: «ما متعهد به شفافیت در پژوهش‌های خود هستیم و پیش از در نظر گرفتن هرگونه کارآزمایی بالینی، نتایج تحقیقاتمان چه مثبت و چه منفی را منتشر خواهیم کرد.»
پس از آن‌که وال‌استریت ژورنال برایان آرمسترانگ و نمایندگانش را برای اظهارنظر در این باره مورد پرسش قرار داد او در پستی در شبکه اجتماعی ایکس(توییتر سابق) نوشت که از سرمایه‌گذاری در Preventive هیجان‌زده است. او افزود: «بیش از ۳۰۰میلیون نفر در سراسر جهان با بیماری‌های ژنتیکی زندگی می‌کنند. اصلاح تعداد اندکی از سلول‌ها پیش از آن‌که بیماری پیشرفت کند مثلا در مرحله جنینی به‌مراتب آسان‌تر است.»
الیور مولهرین، همسر سم آلتمن، نیز گفت که او پیش‌قدم سرمایه‌گذاری زوج در Preventive بوده است. مولهرین در بیانیه‌ای توضیح داد: «من تصمیم گرفتم در Preventive سرمایه‌گذاری کنم چون به تحقیقاتی اهمیت می‌دهم که به مردم کمک می‌کند از ابتلا به بیماری پیشگیری کنند.»
با این حال شماری از چهره‌های علمی با دیده تردید به این پروژه می‌نگرند. فئودور اورنوف، مدیر موسسه ژنومیک نوآورانه در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، گفت: «این افراد واقعا روی درمان بیماری‌های ژنتیکی کار نمی‌کنند؛ یا دروغ می‌گویند یا دچار توهم‌اند یا هر دو. اینها کسانی هستند که با کیسه‌هایی پر از پول، اما بدون درک علمی عمیق در واقع در پی بهبود نوزادان هستند.»
تغییر در دی‌ان‌ای
دانشمندان می‌گویند هنوز شناخت کاملی از ژنوم انسان و چگونگی تعامل ژن‌های مختلف با یکدیگر ندارند. هرگونه ویرایش، تغییر یا حذف ژن در جنین می‌تواند به نسل‌های آینده منتقل شود؛ از جمله خطاهای ناخواسته‌ای که پیامدهای پیش‌بینی‌ناپذیر دارند.در ماه آوریل برایان آرمسترانگ در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که در آینده «کلینیک لقاح مصنوعی (IVF) آینده» را با اتکا به آنچه او پشته گاتاکا (Gattaca stack) می‌نامد، تصور می‌کند(اشاره‌ای به فیلم علمی-تخیلی Gattaca ۱۹۹۷ که جهانی دیستوپیایی و اصلاح‌نژادی را به تصویر می‌کشد).
او گفت ترکیب فناوری‌های ویرایش جنین و غربالگری ژنتیکی می‌تواند در کنار هم باعث شود انسان‌ها فرآیند تکامل را شتاب دهند. در کنار پروژه‌های ویرایش جنین استارت‌آپ‌های دیگری نیز در حال گسترش فناوری غربالگری ژنتیکی هستند.
برخی از آنها بر غربالگری چندژنی (polygenic screening) تمرکز دارند؛ فرایندی که طی آن دی‌ان‌ای از جنین استخراج و با الگوریتم‌های آماری تحلیل می‌شود تا احتمال بروز ویژگی‌ها یا بیماری‌های گوناگون در کودک آینده برآورد شود. تعدادی از این شرکت‌ها هم‌اکنون چنین خدماتی را به‌طور تجاری ارائه می‌دهند؛ با حمایت مالی سرمایه‌گذاران برجسته‌ای چون برایان آرمسترانگ، پیتر تیل (سرمایه‌گذار خطرپذیر) و الکسیس اوهانیان، یکی از بنیان‌گذاران Reddit.
شرکت‌های Orchid و Genomic Prediction احتمال خطر ابتلا به بیماری‌ها را محاسبه می‌کنند، در حالی‌که Herasight و Nucleus Genomics مدعی‌اند می‌توانند بینش‌هایی درباره ضریب هوشی، قد و سایر ویژگی‌های احتمالی کودک نیز ارائه دهند. والدین می‌توانند با ورود به پرتال‌های آنلاین، نمودارها و گراف‌های رنگارنگی را مشاهده کنند که نشان می‌دهد جنین‌های آنها از نظر ژنتیکی در برابر بیماری‌ها و ویژگی‌های مختلف چه رتبه‌ای دارند.
برای مثال آزمایش‌ها ممکن است نشان دهند که یکی از جنین‌ها ضریب هوشی پیش‌بینی‌شده‌ای معادل ۱۳۰ دارد یا جنینی دیگر ۱/۵ درصد احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی دارد، یا جنینی ۱۴ درصد بیشتر از سایرین در معرض اضطراب است. امتیازهای مشابهی برای اختلال نقص توجه (ADHD)، اختلال دوقطبی و دیابت نیز ارائه می‌شود.
با این حال انجمن آمریکایی ژنتیک و ژنومیک پزشکی (ACMG) در سال گذشته اعلام کرد که غربالگری چندژنی هنوز هیچ سود بالینی اثبات شده‌ای ندارد و مشخص نیست خطرهای بیماری که برای جنین‌ها پیش‌بینی می‌شود، واقعا تا بزرگسالی تحقق پیدا کند یا نه. درحالی‌که فناوری غربالگری هنوز در مرحله تردید قرار دارد، شرکت‌هایی مانند Preventive گام بعدی را در نظر دارند؛ یعنی تغییر واقعی کد ژنتیکی جنین‌ها برای تولد نوزادانی مطابق ترجیحات والدین.
در حال حاضر درمان‌های پیشرفته ویرایش ژن برای بزرگسالان و کودکان وجود دارد از جمله فناوری انقلابی کریسپر (CRISPR) که برای اصلاح ژن‌های عامل بیماری به کار می‌رود. شرکت Preventive و چند استارت‌آپ دیگر قصد دارند این فناوری را به مرحله جنینی منتقل کنند.
از جمله شرکت‌های مشابه می‌توان به Manhattan Genomics (هم‌بنیان‌گذاری‌شده توسط «کتی تای»، یکی از برندگان بورسیه تیل) و Bootstrap Bio اشاره کرد که برنامه دارد آزمایش‌های خود را در هندوراس انجام دهد. هر دو شرکت هنوز در مراحل اولیه فعالیت هستند.
لوکاس هرینگتون، مدیرعامل ۳۴ ساله Preventive، می‌گوید تمرکز کنونی این شرکت بر پژوهش‌های پیش‌بالینی است. در همین حال، دکتر مارسل سیدرز، پزشک کلینیک دانشگاه کالیفرنیا در سان‌فرانسیسکو، می‌گوید: «این افراد از دنیای فناوری عادت دارند همه چیز را کنترل کنند پس با خود می‌گویند: «چرا نتوانم کودک کامل داشته باشم؟» اما کودکان با ویژگی‌های ذاتی خود متولد می‌شوند و من فکر نمی‌کنم بتوان چنین چیزی را پیش‌بینی کرد.»
چهار شرکت فعال در حوزه غربالگری چندژنی می‌گویند روش‌های آنها علمی و معتبر است و این آزمایش‌ها اطلاعات ارزشمندی درباره سلامت و ویژگی‌های آینده کودک ارائه می‌دهد. آنها همچنین معتقدند بسیاری از منتقدان علم پشت این فناوری را درک نمی‌کنند و اغلب مشتریانشان به دنبال کاهش خطر بیماری‌ها هستند، نه طراحی نوزادان سفارشی.
نور صدیقی (Noor Siddiqui)، بنیان‌گذار ۳۱ ساله شرکت Orchid، از جمله سرمایه‌گذارانش را برایان آرمسترانگ، ویتالی بوتِرین (هم‌بنیان‌گذار اتریوم) و اَن ووجیتسکی (بنیان‌گذار و مدیرعامل andMe۲۳) معرفی کرده است.
Orchid برای هر جنین ۲۵۰۰ دلار دریافت می‌کند تا مجموعه‌ای از آزمایش‌های ژنتیکی انجام داده و یک امتیاز خطر (risk score) برای بیماری‌هایی مانند آلزایمر، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی ارائه دهد. کیان صادقی، بنیان‌گذار شرکت Nucleus، غربالگری چندژنی را نوعی «نرم‌افزار بهینه‌سازی ژنتیکی» توصیف کرده و از آن به‌عنوان بخشی از نوزایش یا نئو-تکامل (neo-evolution) یاد کرده است؛ مفهومی که در یکی از پست‌های حذف‌شده‌اش در ایکس آن را به معنی «مهندسی ژنتیکی انسان‌ها در مقیاس وسیع» تعریف کرده بود.
او در بیانیه‌ای به وال‌استریت ژورنال گفت: «صنعت بهینه‌سازی ژنتیکی همین حالا وجود دارد؛ از انتخاب جنین تا پژوهش‌های ویرایش ژن. این فناوری‌ها در حال گسترش مرزهای درک و انتخاب والدین درباره فرزندان آینده‌شان هستند.»
شرکت Nucleus تاکنون ۳۲میلیون دلار سرمایه جذب کرده است و با حمایت صندوق‌های سرمایه‌گذاری متعلق به پیتر تیل و الکسیس اوهانیان برای غربالگری چندژنی تا ۲۰ جنین مبلغ ۹۹۹۹ دلار دریافت می‌کند. در همین حال Preventive و چند استارت‌آپ دیگر در تلاش‌اند یک گام فراتر بروند، یعنی از غربالگری به ویرایش واقعی ژن‌ها.
نخبگان سیلیکون‌ولی
به گفته منابع آگاه، چندین چهره سرشناس دنیای فناوری از جمله سم آلتمن و ایلان ماسک، از غربالگری چندژنی (polygenic screening) برای ارزیابی جنین‌های خود در فرآیند لقاح مصنوعی استفاده کرده‌اند.
شرکت Orchid که از زمان تاسیس در سال ۲۰۱۹ تاکنون ۱۶.۵میلیون دلار سرمایه جذب کرده، بخشی از خدمات خود را از طریق زنجیره کلینیک‌های باروری Kindbody (وابسته به بخش سرمایه‌گذاری خصوصی) ارائه می‌دهد. با این حال منابع مطلع از فعالیت این کلینیک‌ها گفته‌اند که تاکنون تنها تعداد اندکی از آزمایش‌ها بنا به درخواست بیماران انجام شده است.
سخنگوی Orchid در پاسخ گفته است این شرکت در حال حاضر شاهد افزایش قابل توجه و فزاینده تقاضا برای آزمایش‌هایش در کلینیک‌های سراسر آمریکاست. کیان صادقی، مدیرعامل Nucleus، گفته است که شرکت او تاکنون به هزاران خانواده در سراسر جهان خدمات داده و دامنه فعالیتش فراتر از دیوارهای سیلیکون‌ولی گسترش یافته است.
شرکت Herasight نیز که در تابستان گذشته با حمایت مالی شرکت سرمایه‌گذاری Draper Associates در سیلیکون‌ولی رسما فعالیت خود را آغاز کرد، برای انجام آزمایش و تحلیل ژنتیکی تا ۱۰۰ جنین در بازه پنج‌ساله مبلغ ۵۰ هزار دلار دریافت می‌کند.
بر اساس ایمیلی از سوی سرمایه‌گذاران که در ماه مه برای جذب سرمایه ارسال شده و نسخه‌ای از آن به دست وال‌استریت ژورنال رسیده است، جاناتان انومَلی (Jonathan Anomaly)، فیلسوف درون‌سازمانی شرکت Herasight، گفته است ۸۰ مشتری اولیه شرکت را میلیاردرهای شناخته شده تشکیل می‌دهند.
در این پیام تبلیغاتی Herasight شرکتی معرفی شده بود که به والدین امکان داشتن فرزندانی با بهترین ویژگی‌های پیش‌بینی شده را می‌دهد؛ از جمله ضریب هوشی، میزان تکانشگری، قد و ریسک ابتلا به بیماری‌های رایج.
در ماه سپتامبر انوملی در یک گردهمایی خصوصی با حضور حدود ۶۰ نفر در آپارتمان نوریل روبینی، اقتصاددان مشهور در منهتن سخنرانی کرد. این نشست به‌عنوان «سالنی لوکس درباره آینده کودکان طراحی شده» برگزار شد.
انوملی از مدافعان سرسخت مفهوم اصلاح‌نژادی داوطلبانه (voluntary eugenics) است. او در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۸ نوشته بود: «انسان‌ها باید در انتخاب‌های تولیدمثل خود به گونه‌ای عمل کنند که نسل‌های آینده بتوانند در زندگی شکوفا شوند.» او معتقد است که چند نسل انتخاب مستمر جنین‌های «بهینه‌تر» می‌تواند تغییرات اجتماعی چشم‌گیری ایجاد کند. به گفته او در طول زمان شکاف محسوسی در هوش میان افراد از نظر ژنتیک بهبودیافته و غیر بهبودیافته پدید خواهد آمد. او می‌گوید: «نابرابری اجتناب‌ناپذیر است.»
روبینی نیز در ایمیلی به وال‌استریت ژورنال نوشت که درباره غربالگری چندژنی «تردیدها و نگرانی‌های جدی» دارد و اگرچه میزبان مشترک آن رویداد بوده است، اما با تمام دیدگاه‌های انوملی موافق نیست.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
