کارشناسان معتقدند تکانه‌های اخیر اقتصادی پایدار نیست و جمهوری اسلامی با تکیه بر توان داخلی، مدیریت ارزی و تقویت صادرات، به‌زودی از موج نوسانات عبور کرده و این شرایط به فرصتی تازه برای رشد و تثبیت جایگاه اقتصادی کشور بدل خواهد شد.
مهرداد حاجی‌زاده فلاح پژوهشگر علوم بانکی و عضو شورای سردبیری اقتصاددان در مصاحبه با ایمنا گفت : بازارهای مالی و کالایی در معرض نوسان‌اند البته هیچ بازاری در جهان در وضعیت ایستا باقی نمی‌ماند. این نوسان‌ها در نگاه اول تهدید محسوب می‌شود، زیرا عدم‌اطمینان و ریسک را بالا می‌برند، اما در ساختار اقتصاد ایران، که وابستگی تاریخی به منابع انرژی، تحریم‌های خارجی و محدودیت‌های ساختاری دارد، نوسانات اغلب کارکرد دوگانه‌ای پیدا می‌کنند هم چالش‌زا است و هم فرصتی برای بازتنظیم مسیرهای اقتصادی.
ایران سال‌هاست که درگیر شوک‌های بیرونی همچون تحریم‌های نفتی، فشارهای ژئوپلیتیک و تغییرات نرخ ارز جهانی است، این شوک‌ها نوسان در قیمت ارز، طلا، بورس و کالاهای اساسی را تشدید می‌کنند. اما برخلاف تصور عمومی که هر نوسانی را مساوی با «بی‌ثباتی» می‌داند، تجربه تاریخی نشان داده بخش‌هایی از اقتصاد ایران از همین موج‌ها تغذیه می‌کنند و حتی رشد می‌گیرند. برای نمونه، جهش‌های ارزی به سود صادرکنندگان غیرنفتی تمام می‌شود؛ چون درآمد دلاری آنها در بازار داخل ریالی چند برابر ارزش پیدا می‌کند و انگیزه تولید صادرات‌محور افزایش می‌یابد. همین مسئله در بخش‌های پتروشیمی، فلزات اساسی و حتی صنایع کشاورزی دیده می‌شود.
از سوی دیگر، بازار طلا و ارز ایران به‌نوعی تبدیل به «سوپاپ اطمینان روانی» شده است. در شرایطی که مردم به سیاست‌های پولی و بانکی بی‌اعتماد می‌شوند، خرید طلا و دلار نوعی ذخیره ارزش و پناهگاه امن است. این تقاضا، هرچند تورم‌زا به‌نظر می‌رسد، اما از زاویه دیگر نقدینگی سرگردان را جذب و از هجوم آن به سایر بازارهای حیاتی مثل مسکن یا مواد غذایی جلوگیری می‌کند. به بیان دیگر، نوسان کنترل‌شده در این بازارها به نفع ثبات نسبی سایر بخش‌ها تمام می‌شود.
عامل دیگری که نوسان را به فرصت بدل می‌سازد، ساختار چندنرخی است. در بازاری که قیمت‌ها به‌طور مصنوعی سرکوب می‌شوند، شوک‌های بیرونی باعث می‌شود نرخ‌های پنهان به سطح واقعی نزدیک‌تر شوند. این فرایند اگرچه دردناک است، اما در بلندمدت به شفافیت و کارآمدی بیشتر منجر می‌شود. برای مثال، افزایش نرخ ارز به بازرگانان یادآوری می‌کند که اتکای صرف به واردات ارزان پایدار نیست و باید به تولید داخلی تکیه کرد. همین تغییر جهت طی سال‌های اخیر به جهش تولید برخی کالاهای استراتژیک در صنایع غذایی، دارویی و حتی تجهیزات صنعتی انجامیده است.
در سطح کلان‌تر، نوسانات بازارهای جهانی انرژی مثل جهش قیمت نفت و گاز به دلیل جنگ‌ها یا بحران‌های بین‌المللی برای ایران مزیت بالقوه دارد. کشوری که ذخایر عظیم هیدروکربنی دارد، در چنین شرایطی با وجود محدودیت‌های صادراتی، می‌تواند درآمدهای غیررسمی و منطقه‌ای خود را افزایش دهد. حتی در زمان‌هایی که صادرات رسمی تحت فشار قرار گرفته، افزایش بهای جهانی نفت به ایران امکان داده است همان حجم محدود فروش را با ارزش بالاتری نقد کند.
یکی دیگر از ابعاد مثبت نوسان، جنبه سیاسی آن است. در فضایی که تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی دنبال «بی‌ثبات‌سازی» اقتصاد ایران هستند، توانایی کشور در سازگاری با نوسان‌ها پیام مهمی برای بیرون دارد: اقتصاد ایران شکننده نیست، بلکه انعطاف‌پذیر است. این تاب‌آوری نه‌تنها اعتماد داخلی را تقویت می‌کند، بلکه در مذاکرات بین‌المللی هم دست ایران را پرتر نشان می‌دهد.
نباید فراموش کرد که نوسان‌ها همیشه تهدید برای اقشار آسیب‌پذیرند و سیاست‌گذار موظف است ابزارهای حمایتی به‌کار بگیرد. اما اگر نگاه استراتژیک داشته باشیم، ایران می‌تواند از همین نوسانات به‌عنوان سکوی پرش استفاده کند؛ نوسانات ارز صادرات را تشویق می‌کند، نوسانات طلا نقدینگی را جذب می‌کند، نوسانات انرژی درآمدهای جایگزین می‌سازد و نوسانات کالایی تولید داخلی را تقویت می‌کند.
به بیان دیگر، نوسانات بازار ایران یک «شمشیر دو لبه» است؛ اگر با مدیریت علمی و سیاست‌گذاری هوشمند همراه شود، لبه فرصت آن می‌تواند برای کشور بسیار سودمندتر از لبه تهدیدش باشد. تجربه چند دهه اخیر نشان داده است که اقتصاد ایران نه‌تنها توانسته از دل نوسانات جان سالم به در ببرد، بلکه بارها همین نوسانات مسیرهای تازه‌ای برای رشد و خودکفایی ایجاد کرده‌اند.
نوسانات بازار، سکوی تقویت بازار ایران
مهرداد حاجی‌زاده فلاح، تحلیلگر مسائل اقتصادی و مدرس دانشگاه اظهار کرد: در روز شنبه ۵ مهر ۱۴۰۴، بازار طلا در ایران طی ماه‌های اخیر یکی از پرنوسان‌ترین و صعودی‌ترین دوره‌های خود را تجربه کرده است. طلا ۲۴ عیار، که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دارایی‌های امن در برابر تورم و نوسانات ارزی شناخته می‌شود، با پشتوانه رشد همزمان دلار داخلی و اونس جهانی، سقف‌های تاریخی را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشته در روز شنبه در محدوده ۱۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان معامله می‌شود. این صعود پرشتاب، نتیجه ترکیب عوامل داخلی و خارجی است که بازار را به سمت سطوح قیمتی بی‌سابقه سوق داده، اما همزمان نشانه‌هایی از نیاز به اصلاح کوتاه‌مدت برای تجدید انرژی و تثبیت رشدهای اخیر را نشان می‌داد.
وی افزود: طلا ۲۴ عیار به‌طور مستقیم تحت تأثیر دو عامل کلیدی قرار دارد، قیمت اونس جهانی طلا و نرخ دلار در بازار داخلی ایران. طی هفته‌های اخیر، این فلز گرانبها روندی پرقدرت و بی‌وقفه را تجربه کرده است. مومنتوم صعودی طلا به‌قدری قوی بوده که حتی در دوره‌هایی که یکی از این عوامل دچار اصلاح یا نوسان منفی شده، بازار تنها به اصلاح‌های کوتاه و کم‌عمق بسنده کرده و مسیر کلی صعودی خود را حفظ کرده است. برای مثال، در روزهای اخیر که اونس جهانی با اندکی کاهش مواجه شد، جهش دلار داخلی این افت را جبران کرد و قیمت طلا همچنان رو به بالا حرکت کرد.
تحلیلگر مسائل اقتصادی و مدرس دانشگاه تصریح کرد: روند صعودی نه تنها نتیجه عوامل اقتصادی است، بلکه تحت تأثیر فضای سیاسی نیز قرار دارد. بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران، که فعال شده، شوک روانی شدیدی به بازار وارد کرده و تقاضا برای طلا را به‌عنوان پناهگاهی امن افزایش داده است و فعالان بازار، از سرمایه‌گذاران خرد گرفته تا معامله‌گران کلان، با هجوم به خرید طلا، سعی در حفظ ارزش دارایی‌های خود در برابر کاهش ارزش ریال دارند. این عطش خرید، بازار را در یک چرخه صعودی قرار داده که توقف آن در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد؛ یکی از ویژگی‌های بارز بازار طلا در دوره فعلی، تأثیر دوگانه و هم‌افزایی اونس جهانی و دلار داخلی است. در روزهایی که هر دو عامل در جهت صعودی حرکت می‌کنند، بازار شاهد رشدهای شارپ و جهش‌های بی‌سابقه بود. برای نمونه، با نزدیک شدن اونس جهانی به مرز ۳۷۶۰ دلار و همزمان عبور دلار بازار آزاد از ۱۱۰ هزار تومان، قیمت طلا جهشی چشمگیر را تجربه کرد و رکوردهای جدیدی ثبت شد.
وی ادامه داد: در مقابل، زمانی که دلار داخلی کمی اصلاح می‌شود، اما اونس همچنان صعودی است، بازار تنها رشد ملایم یا اصلاح‌های سطحی را نشان می‌دهد. این ترکیب دوگانه، بازار طلا را در مدار صعودی پایدار نگه داشته است. علاوه بر این، عوامل خارجی مانند تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه و سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی جهان (مانند کاهش نرخ بهره فدرال رزرو) نیز به رشد اونس جهانی کمک کرده‌اند. در داخل کشور، انتظارات تورمی ناشی از بازگشت تحریم‌ها و کاهش درآمدهای ارزی، دلار را به سمت کانال‌های بالاتر سوق داده و این چرخه را تقویت کرده است.
تحلیلگر مسائل اقتصادی و مدرس دانشگاه عنوان کرد: در روز یکشنبه ۶ مهر ۱۴۰۴، با رشد هر دو عامل تاثیر گذار در بازار طلا سرانجام قیمت طلا وارد کانال ۱۰ میلیون تومان شد؛ بازار چشم انتظار اصلاحات جزئی است و بازار طلا در ایران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری، همواره تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی متعددی قرار داشته است و بازار طلا در ایران تحت تأثیر دو نیروی اصلی حرکت می‌کند، قیمت اونس جهانی طلا و نرخ دلار در بازار آزاد؛ در ماه‌های اخیر، این دو عامل به‌صورت همسو عمل کرده‌اند و ترکیبی قدرتمند برای رشد قیمت طلا ایجاد کرده‌اند. اونس جهانی طلا با نزدیک شدن به محدوده ۳۸۰۰ دلار، تحت تأثیر عواملی مانند سیاست‌های پولی فدرال رزرو، تنش‌های ژئوپلیتیکی، و افزایش تقاضای جهانی برای دارایی‌های امن، به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است. از سوی دیگر، دلار داخلی نیز به دلیل تحولات سیاسی همچون بازگشت تحریم‌ها و تورم بالا، جهش چشمگیری را تجربه کرده و به کانال‌های جدیدی وارد شده است.
حاجی زاده ادامه داد: این همزمانی، باعث شده که قیمت طلا ۱۸ عیار در ایران با شتابی بی‌سابقه رشد کند. در روزهایی که یکی از این دو عامل وارد فاز اصلاحی شده، بازار طلا نیز نوسانات کم‌شتاب یا اصلاح‌های کوتاه‌مدت را تجربه کرده است. با این حال، قدرت کلی روند صعودی، ناشی از هم‌افزایی این دو موتور محرک، غیرقابل‌انکار است.
وی اضافه کرد: در روز دوشنبه ۷ مهر، طلا، نیاز به استراحت پس از رشدهای پرشتاب اخیر داشت؛ اگر قیمت دلار تثبیت شود و اونس جهانی نیز وارد اصلاحی کوتاه گردد، سناریوی اصلی بازار طلا ۲۴ عیار، نوسان بین دو سطح کلیدی ۱۳ و ۱۴ میلیون خواهد بود؛ اونس جهانی طلا با ثبت رکوردهای جدید و عبور از مرز ۳۸۰۰ دلار، توجه سرمایه‌گذاران جهانی را به خود جلب کرده است. در بازار داخلی نیز، طلا ۲۴ عیار با شتابی چشمگیر به سقف‌های قیمتی جدیدی رسیده است.
تحلیلگر مسائل اقتصادی و مدرس دانشگاه خاطر نشان کرد: بازار جهانی طلا در هفته‌های اخیر شاهد یک رالی صعودی بی‌سابقه بوده است و اونس جهانی با عبور از مرز ۳۸۰۰ دلار، اکنون در سطح ۳۸۱۴ دلار معامله می‌شود. این رشد پرقدرت نتیجه ترکیبی از عوامل بنیادی و تکنیکال است و افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، نگرانی‌ها از تورم جهانی، کاهش ارزش دلار آمریکا در برابر سبد ارزهای جهانی، و افزایش تقاضای امن (Safe Haven) برای طلا و این عوامل باعث شده‌اند که سرمایه‌گذاران جهانی، از صندوق‌های سرمایه‌گذاری گرفته تا افراد حقیقی، به سمت فلز زرد هجوم بیاورند.
حاجی زاده بیان کرد: در بازار داخلی ایران، اما داستان کمی متفاوت است. دلار که به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی تعیین‌کننده قیمت طلا در ایران شناخته می‌شود، پس از ثبت اوج ۱۱۲ هزار تومانی، اصلاحی کوتاه و کم‌جان را تجربه کرد و به سطح ۱۰۹ هزار تومان عقب‌نشینی کرد. این اصلاح محدود در بازار دلار، همراه با فشار روانی ناشی از رشد سریع قیمت طلا، باعث شد که طلا ۲۴ عیار نیز وارد یک فاز اصلاحی کوتاه‌مدت شود. با این حال، تقاضای ساختاری برای طلا در بازار داخلی همچنان قوی است، به‌ویژه به دلیل نقش طلا به‌عنوان یک دارایی امن در برابر نوسانات ارزی و تورم داخلی.
وی ادامه داد: در روز سه شنبه، ۸ مهر ثبت سقف قیمتی جدیدی در محدوده ۱۰.۵ میلیون تومان، نشانه‌هایی از هیجانات صعودی را به نمایش گذاشته است. این جهش قیمتی نتیجه ترکیبی از رشد پرقدرت اونس جهانی، که به نزدیکی ۳۹۰۰ دلار رسیده، و افزایش نرخ دلار در بازار داخلی به سطح ۱۱۲,۰۰۰ تومان بوده است. با این حال، سیگنال‌های تکنیکال و اندیکاتورهای بازار هشدار می‌دهند که این رشد پرشتاب ممکن است به‌زودی به یک فاز تثبیت یا اصلاح منجر شود.
تحلیلگر مسائل اقتصادی و مدرس دانشگاه تصریح کرد: رکوردشکنی طلا در سایه اونس و دلار روز سه شنبه، بازار طلای جهانی شاهد یک حرکت صعودی چشمگیر بود. قیمت اونس طلا با عبور از سد مقاومتی ۳۸۰۰ دلار، به سطح ۳۸۷۱ دلار رسید و خود را به آستانه روانی ۳۹۰۰ دلار نزدیک کرد، این جهش، که تحت تأثیر عواملی همچون نگرانی‌های تورمی در اقتصاد جهانی، سیاست‌های پولی فدرال رزرو، و تقاضای امن برای طلا در برابر عدم اطمینان‌های ژئوپلیتیکی بود، تأثیر مستقیمی بر بازار داخلی ایران گذاشت.
حاجی زاده افزود: در بازار داخلی، نرخ دلار که به ۱۱۲,۰۰۰ تومان رسیده، نقش کاتالیزور را ایفا کرد و موجب شد طلای ۱۸ عیار به سقف جدیدی در محدوده ۱۰.۵ میلیون تومان نفوذ کند. هرچند در پایان معاملات، قیمت با اصلاحی جزئی به ۱۰.۴۴ میلیون تومان بازگشت، اما این حرکت نشان‌دهنده قدرت تقاضا و هیجان خرید در بازار است. با این حال، این رشد پرشتاب نشانه‌هایی از خستگی بازار را نیز به همراه دارد، و معامله‌گران باید هوشیار باشند که آیا این صعود ادامه خواهد یافت یا بازار به سمت تثبیت و اصلاح حرکت خواهد کرد.
وی ادامه داد: در روز چهارشنبه ۹ مهر، صعود افسارگسیخته طلا؛ طلای ۲۴ عیار در این روز، در شرایطی قرار داشت که از یک‌سو حمایت بنیادی (اونس و دلار صعودی) را دارد و از سوی دیگر، فشار تکنیکال برای اصلاح قیمتی نیز محسوس است و بازار طلای ۲۴ عیار در ایران و جهان در حال تجربه یکی از پرهیجان‌ترین دوره‌های خود در سال‌های اخیر است. با وجود قیمت‌های بی‌سابقه، تقاضا برای این فلز گرانبها همچنان بالاست و خریداران با اشتیاق به دنبال ورود به بازار هستند. این هیجان نه‌تنها در بازار داخلی، بلکه در سطح جهانی نیز مشهود است، جایی که سرمایه‌گذاران به دلیل نگرانی‌های اقتصادی و ژئوپلتیکی به سمت دارایی‌های امن همچون طلا هجوم آورده‌اند.
تحلیلگر مسائل اقتصادی و مدرس دانشگاه اظهار کرد: روز پنجشنبه ۱۰ مهر ۱۴۰۴، بهای هر اونس طلا برای تحویل فوری پس از ثبت بالاترین رکورد خود در روز چهارشنبه با ۳۸۹۵ دلار و ۹ سنت، در معاملات روز جاری ۰.۲ درصد کاهش پیدا کرد و ۳۵۵۸ دلار و ۵۰ سنت معامله شد و قیمت طلا در معاملات روز پنجشنبه بازار جهانی در پی سودگیری سرمایه‌گذاران و تقویت نسبی دلار آمریکا اندکی کاهش یافت، اما چشم‌انداز کاهش نرخ بهره در ایالات متحده و تداوم ابهام‌های سیاسی، مانع افت بیشتر این فلز ارزشمند شد.
بهای هر اونس طلا برای تحویل فوری پس از ثبت بالاترین رکورد خود در روز چهارشنبه با ۳۸۹۵ دلار و ۹ سنت، در معاملات روز جاری ۰.۲ درصد کاهش یافت و ۳۵۵۸ دلار و ۵۰ سنت معامله شد و هر اونس طلا در بازار معاملات آتی آمریکا برای تحویل در دسامبر، با ۰.۴ درصد کاهش، به ۳۸۸۳ دلار و ۶۰ سنت رسید.
داده‌ها نشان می‌دهد که آمار مشاغل بخش خصوصی آمریکا پس از کاهش ۳۰۰۰ واحدی در ماه اوت، ۳۲ هزار واحد در سپتامبر کاهش یافته است. دولت آمریکا پس از آنکه اختلافات حزبی مانع از دستیابی کنگره و کاخ سفید به توافق بر سر بودجه شد، بخش عمده‌ای از فعالیت‌هایش را تعطیل کرده که احتمالاً هزاران شغل فدرال را در معرض خطر قرار خواهد داد.تعطیلی دولت می‌تواند انتشار شاخص‌های اقتصادی، از جمله گزارش اشتغال غیرکشاورزی که قرار است روز جمعه منتشر شود را به تاخیر بیندازد.
در همین حال، شاخص‌های اصلی سهام وال استریت روز چهارشنبه با چشم‌پوشی سرمایه‌گذاران از داده‌های ضعیف‌تر از حد انتظار گزارش اشتغال خصوصی و عدم قطعیت پیرامون اولین روز تعطیلی دولت آمریکا با افزایش بسته شد.
طلا که اغلب در مواقع عدم قطعیت سیاسی و مالی به عنوان یک دارایی امن برای ذخیره ارزش استفاده می‌شود، در محیطی با نرخ بهره پایین تقویت می‌شود. بازار طلای ۱۸ عیار در حال حاضر در نقطه‌ای حساس قرار دارد؛ جایی که هیجان صعود با نیاز به اصلاح و تثبیت در تقابل است. اگرچه روند اصلی بازار همچنان صعودی به نظر می‌رسد، اما نشانه‌های تکنیکال و بنیادی از احتمال بازگشت مقطعی یا تثبیت در کوتاه‌مدت حکایت دارند. معامله‌گران باید با احتیاط و با در نظر گرفتن سطوح حمایتی و مقاومتی کلیدی، استراتژی‌های خود را تنظیم کنند. در میان‌مدت، مسیر بازار به شدت به روند اونس جهانی و نرخ دلار وابسته خواهد بود و تحولات این دو عامل می‌تواند جهت‌گیری آینده طلا را تعیین کند. در نهایت، مدیریت ریسک و صبر در این بازار پرنوسان کلید موفقیت خواهد بود.
به گزارش ایمنا، بررسی علمی و داده‌محور نوسانات بازار ایران نشان می‌دهد که برخلاف برداشت عمومی، این تغییرات همیشه به‌عنوان تهدید اقتصادی تلقی نمی‌شوند. در بسیاری از موارد، نوسان‌ها باعث ایجاد سازگاری ساختاری در اقتصاد شده‌اند، از افزایش انگیزه صادراتی تا کاهش وابستگی به واردات و تقویت تولید داخلی نوسانات نرخ ارز توانسته است صادرکنندگان را به بازیگران فعال‌تر در تجارت جهانی تبدیل کند؛ نوسانات قیمت طلا و ارز نقدینگی سرگردان را جذب کرده و از بروز بحران‌های اجتماعی گسترده‌تر جلوگیری کرده است؛ و نوسانات جهانی انرژی، حتی با وجود محدودیت‌های صادراتی، توانسته منابع ارزی ایران را تثبیت یا افزایش دهد.
از منظر اقتصاد سیاسی، این شرایط نه‌تنها تاب‌آوری اقتصاد ملی را در برابر فشارهای خارجی تقویت کرده، بلکه به جمهوری اسلامی ایران امکان داده است در عرصه بین‌المللی موقعیت مذاکره‌ای قدرتمندتری داشته باشد. به زبان علمی، می‌توان گفت اقتصاد ایران به‌تدریج از «شکنندگی» به سمت «انعطاف‌پذیری تطبیقی» حرکت کرده است؛ مفهومی که در ادبیات توسعه پایدار و اقتصاد مقاومتی جایگاه ویژه‌ای دارد.
می‌توان نتیجه گرفت که نوسانات بازار، هرچند در کوتاه‌مدت با دشواری‌ها و فشارهای معیشتی همراه است، اما در بلندمدت زمینه‌ساز بازتولید قدرت اقتصادی جمهوری اسلامی شده‌اند. این فرآیند باعث شده است کشور در برابر تحریم‌ها و بحران‌های ژئوپلیتیکی مصون‌تر عمل کند، مسیر خودکفایی را پررنگ‌تر سازد و استقلال اقتصادی‌اش را تقویت نماید. به بیان دیگر، آنچه در ابتدا به شکل موجی نگران‌کننده ظاهر می‌شود، در عمل به نفع جمهوری اسلامی ایران تمام شده و ظرفیت‌های جدیدی برای آینده اقتصاد کشور گشوده است.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
