وزارت امور خارجه هند به تازگی اعلام کرده که به دعوت نارندرا مودی نخستوزیر این کشور، ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه، از 4 تا 5 دسامبر (13 تا 14 آذر) سفر رسمی خود را به هند انجام خواهد داد. این سفر که نخستین سفر پوتین به هند از زمان تشدید بحران اوکراین بهشمار میرود، همزمان با بیستوپنجمین سالگرد تأسیس مشارکت راهبردی میان روسیه و هند برگزار میشود و در فضایی صورت میگیرد که چندین عامل بینالمللی بر آن سایه افکنده است: اعمال تعرفههای آمریکا علیه هند به خاطر خرید نفت روسیه و همچنین مرحله حساس رقابت میان روسیه، اوکراین، ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر سر «طرح صلح» مورد حمایت واشنگتن. کارشناسان بر این باورند که این سفر فرصتی مهم برای دو کشور فراهم میکند تا به شکلی جامع درباره روابط دوجانبه، مسیرهای گسترش همکاری و نیز مسائل منطقهای و جهانی تبادل نظر کنند.
پس از اعلام رسمی این سفر، موضوع واردات نفت روسیه توسط هند بار دیگر در کانون توجه قرار گرفت. دادههای موجود نشان میدهد که روسیه در سال 2024 حدود 634.5 میلیون بشکه نفت به هند صادر کرده است؛ رقمی که 36.4 درصد کل واردات نفت هند را شامل میشود. هند این نفت را با قیمتهای ترجیحی خریداری کرده و میانگین تخفیف 3.5 دلار برای هر بشکه، به صرفهجویی سالانه نزدیک به 2.2 میلیارد دلار منجر شده است. علاوه بر این، شرکتهای هندی از طریق فرآوری و فروش مجدد نفت خام روسیه نیز سودی چشمگیر کسب کردهاند و این روند، تجارت دو کشور را بهطور پیوسته افزایش داده است.
تنش میان دهلینو و واشنگتن نیز بر این پرونده سنگینی میکند. در ماه آگوست، ایالات متحده تعرفه تنبیهی 25 درصدی بر برخی کالاهای هندی اعمال کرد و با ادعای تأمین مالی جنگ روسیه از سوی هند، نرخ کل تعرفه را به 50 درصد رساند. با وجود این فشارها، دولت هند بارها تأکید کرده است که سیاست واردات انرژی این کشور بر حفظ امنیت انرژی ملی و منافع مصرفکنندگان استوار است و تدابیر لازم برای کاهش آثار تعرفهها اتخاذ شده است. واین کومار، سفیر هند در روسیه، پیشتر اعلام کرده بود که هند خرید نفت از روسیه را متوقف نخواهد کرد و در پی افزایش سرمایهگذاری در پروژههای نفت و گاز روسیه است. دنیس علیپوف، سفیر روسیه در هند نیز تأکید کرده است که هرچند تحریمهای آمریکا ممکن است ساختار تأمین انرژی را دستخوش تغییر کند، اما هند همچنان ثبات اقتصادی را در اولویت قرار میدهد و روسیه آماده است شرایط ترجیحی عرضه انرژی را ادامه دهد.
پوتین نیز در نشست اخیر والدای، از هند به دلیل مقاومت در برابر فشارهای خارجی و تداوم همکاری انرژی با روسیه تمجید کرد.
همزمان با این سفر و با توجه به بیستوپنجمین سالگرد روابط دوجانبه، انتظار میرود دو کشور توافقنامههایی در حوزههای تأمین تسلیحات، انرژی هستهای، توسعه مسیر دریایی قطب شمال، فناوری نظامی و سامانههای ناوبری ماهوارهای امضا کنند.
شرکت دولتی انرژی هستهای روسیه، روساتم، پیشنهادهایی برای همکاری گسترده با هند مطرح کرده است؛ از جمله مشارکت در پروژههای واقع در امتداد مسیر کشتیرانی قطب شمال، ساخت مشترک نیروگاههای هستهای شناور، همکاری در فناوریهای پیشرفته نسل چهارم همچون راکتورهای نوترونی سریع و چرخههای بسته سوخت، و همچنین همکاری در حوزه داروهای ایزوتوپی و همجوشی هستهای.
هند نیز پیامهای مثبتی در جهت تقویت روابط ارسال کرده است. وزارت امور خارجه این کشور در روز مشارکت، بار دیگر بر اراده خود برای تعمیق همکاری با روسیه تأکید کرد و در ماه نوامبر، دو کنسولگری جدید در شهرهای کازان و یکاترینبورگ افتتاح نمود؛ اقدامی که از سوی روسیه گامی مهم در جهت تقویت مناسبات دوجانبه ارزیابی شد.
تحلیلگران معتقدند سیاستهای ایالات متحده عامل کلیدی در جهتگیری روابط روسیه و هند محسوب میشود. از آغاز دوره جدید ریاستجمهوری دونالد ترامپ، روابط واشنگتن و دهلینو وارد مرحلهای سرد شده است. ترامپ بارها در شبکههای اجتماعی از هند به دلیل خرید انرژی و تجهیزات نظامی از روسیه انتقاد کرده و با امضای فرمان تعرفهای، واکنش تند دهلینو را به دنبال داشت.
کارشناسان معتقدند که ایالات متحده قصد دارد هند را به خرید انرژی و تسلیحات آمریکایی وادار کند تا منافع اقتصادی خود را تأمین کند؛ روندی که به ابزاری شدن سیستم اتحادها منجر شده و بازگشت روابط آمریکا و هند به وضعیت «هماهنگ» گذشته را حداقل در کوتاهمدت دشوار میسازد.
در هند، فضای سیاسی داخلی نیز بهتدریج به سمت مخالفت با سیاستهای آمریکا حرکت کرده است و دولت مودی ممکن است در سیاست خارجی خود در قبال واشنگتن بازنگری کند. همزمان این احتمال مطرح است که دهلینو تلاشهای خود را برای تنوعبخشی در حوزههای اقتصادی، دیپلماتیک و امنیتی افزایش دهد. برخی تحلیلگران معتقدند که فشار تعرفهای آمریکا ضربهای جدی به هند وارد نکرده، بلکه فرصتهایی تازه برای گسترش همکاریهای تجاری با دیگر کشورها فراهم کرده است.
ز
