به گزارش مجله اقتصاددان آقای دکتر مجید دهقانی , عضو شورای سردبیری با درج یادداشتی نوشت : فعال‌سازی مکانیسم ماشه به معنای بازگشت تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل است که قبل از برجام برقرار بودند. این اتفاق، پیامدهای شدید و فوری خواهد داشت:
1- تشدید تحریم‌های بین‌المللی:
بازگشت تحریم‌های شورای امنیت: این تحریم‌ها جنبه قانونی و الزام‌آور برای تمام کشورهای عضو سازمان ملل دارند.نقض آنها می‌تواند تبعات حقوقی و سیاسی برای سایر کشورها داشته باشد.
تحریم‌های ثانویه: آمریکا از این فرصت استفاده کرده و فشار خود را بر کشورهایی که ممکن است با ایران تجارت کنند،افزایش خواهد داد.بانک‌ها و شرکت‌های بین‌المللی به طور قطعی هرگونه ارتباط با ایران را قطع خواهند کرد چرا که نه تنها از تحریم‌های آمریکا،بلکه از تحریم‌های الزام‌آور سازمان ملل نیز می‌ترسند.
2- شوک شدید به صادرات نفت و درآمدهای ارزی:
کاهش شدید و احتمالاً توقف کامل صادرات نفت که مهم‌ترین منبع درآمد ارزی ایران است.
کاهش درآمدهای ارزی،فشار مستقیم بر نرخ ارز، افزایش شدید تورم و کاهش قدرت خرید مردم را در پی خواهد داشت.
3- انزوا و قطع ارتباطات مالی و بانکی:
سیستم بانکی ایران به طور کامل از شبکه جهانی سوئیفت و سایر کانال‌های مالی بین‌المللی قطع می‌شود.
انجام هرگونه تجارت بین‌المللی،حتی برای کالاهای غیرتحریمی،بسیار دشوار و پرهزینه خواهد شد.
4- تشدید فشار بر بخش تولید و صنعت:
مشکل واردات مواد اولیه، قطعات یدکی و ماشین‌آلات صنعتی به اوج خود خواهد رسید.
بسیاری از صنایع که وابسته به واردات هستند،با رکود یا توقف کامل مواجه خواهند شد که منجر به افزایش بیکاری می‌گردد.
5- افزایش بی‌ثباتی اقتصادی و اجتماعی:
ترکیب تورم افسارگسیخته،بیکاری گسترده و کاهش درآمدهای دولت،می‌تواند منجر به تشدید نارضایتی‌های اجتماعی و کاهش سرمایه اجتماعی شود.
خلاصه آینده محتمل: در کوتاه‌مدت و میان‌مدت،اقتصاد ایران با یک شوک عمیق و همه‌جانبه مواجه خواهد شد که از نظر شدت، می‌تواند حتی از دوران قبل از برجام نیز سخت‌تر باشد،زیرا دیگر چارچوبی برای مذاکره و امید به لغو تحریم‌ها وجود نخواهد داشت.
راهکارهای پیش روی ایران چیست؟
در مواجهه با این سناریوی دشوار،ایران گزینه‌های محدود اما مهمی پیش رو دارد.این راهکارها باید به صورت ترکیبی و در سطوح مختلف دنبال شوند:
الف) راهبردهای کوتاه‌مدت و فوری «مدیریت بحران»:
1. تسریع در تقویت اقتصاد مقاومتی:
تأمین امنیت غذایی: خودکفایی و ذخیره استراتژیک کالاهای اساسی باید در اولویت اول قرار گیرد تا از بحران‌های احتمالی در تأمین مایحتاج مردم جلوگیری شود.
مدیریت ارز : کنترل شدیدتر بر بازار ارز و جلوگیری از خروج سرمایه از کشور ضروری است.البته این کار باید با احتیاط انجام شود تا بازار سیاه را بیش از حد دامن نزند.
هدفمندی یارانه‌ها : بازنگری در نظام یارانه‌ها برای حمایت واقعی از اقشار کم‌درآمد در برابر شوک تورمی.
2. فشار حداکثری دیپلماتیک:
ایران باید با استفاده از تمام کانال‌های دیپلماتیک،تلاش کند تا از اجماع بین‌المللی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه جلوگیری کند. متقاعد کردن کشورهای اروپایی و روسیه و چین برای عدم همراهی با این مکانیسم، می‌تواند اثرات آن را تا حدی کاهش دهد.
ب) راهبردهای بلندمدت و ساختاری «تغییر پارادایم»:
1. تنوع بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت:
این شعار قدیمی در چنین شرایطی به یک «ضرورت بقا» تبدیل می‌شود.دولت باید با ارائه مشوق‌های جدی،سرمایه‌گذاری در بخش‌های غیرنفتی مانند کشاورزی،صنایع کوچک و متوسط،فناوری اطلاعات و توریسم را تسریع کند.
توسعه صادرات غیرنفتی«پتروشیمی،صنایع دستی،مواد معدنی و …»می‌تواند تا حدی کاهش درآمد نفت را جبران کند.
2. توسعه روابط اقتصادی منطقه‌ای :
تمرکز بر تجارت با همسایگان و کشورهایی که کمتر تحت تأثیر فشارهای آمریکا هستند «مانند چین، روسیه و هند ».اگرچه این بازارها نمی‌توانند جایگزین اروپا و غرب شوند،اما می‌توانند یک «شریان حیاتی»مهم باشند.
پیگیری عضویت در پیمان‌های تجاری منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای با جدیت بیشتر.
3. تقویت بخش خصوصی و رفع موانع تولید داخلی:
ایجاد فضای کسب‌وکار امن و باثبات برای بخش خصوصی واقعی.
کاهش بوروکراسی،مقررات زدایی و مبارزه واقعی با فساد تا انگیزه سرمایه‌گذاری داخلی افزایش یابد.
4. انعطاف‌پذیری در دیپلماسی «راهبرد احتمالی اما پرچالش»: در نهایت،ممکن است ایران نیاز داشته باشد برای خروج از بن‌بست،یک بازنگری استراتژیک در مواضع دیپلماتیک خود انجام دهد.این می‌تواند به معنای تمایل برای مذاکرات جدید با پیش‌شرط‌های متفاوت یا یافتن یک راه حل میانی باشد که «غیریت سازی»را کاهش داده و فضایی برای تعامل فراهم کند.این راهکار، سخت‌ترین و در عین حال ممکن است مؤثرترین راه برای شکستن دور باطل تحریم‌ها باشد.
جمع‌بندی : فعال‌سازی مکانیسم ماشه،اقتصاد ایران را در دشوارترین شرایط ممکن از زمان انقلاب قرار خواهد داد.راهکار نجات، ترکیبی از مدیریت بحران هوشمندانه در کوتاه‌مدت «برای جلوگیری از فروپاشی اجتماعی» و تغییر ساختارهای اقتصادی و شاید سیاسی در بلندمدت است. ایران باید وابستگی خود به درآمدهای نفتی را به حداقل برساند،بر اقتصاد داخلی و منطقه‌ای متمرکز شود و در عین حال، با دیپلماسی فعال و هوشمند،به دنبال شکستن انزوای بین‌المللی خود باشد. موفقیت در این مسیر نیازمند اراده سیاسی قوی،وحدت ملی و برنامه‌ریزی دقیق است.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
