از هماهنگی یک عملیات نجات اضطراری پیشگامانه در مدار گرفته تا آغاز نخستین ماموریت سیارکی و دستیابی به دستاوردهای متعدد در علوم پیشرفته، تلاشهای فضایی چین در سال 2025 ابعاد جدیدی از اکتشافات کیهانی را ترسیم کرده است.
پیشرفتهای چشمگیر
عملیات ایستگاه فضایی چین در سال جاری با حضور انسانی پایدار ادامه داشته است. این روند با پرتاب فضاپیمای سرنشیندار شنجو-20 در 24 آوریل آغاز شد که فضانوردان چن دونگ، چن جونگروی و وانگ جی را برای یک ماموریت برنامهریزیشده ششماهه به ایستگاه مداری منتقل کرد. پس از آن، خدمه شنجو-19 ماموریت خود را به پایان رساندند و با نتایج آزمایشهای قابل توجه به زمین بازگشتند.
پیش از بازگشت برنامهریزیشده شنجو-20 در 5 نوامبر، مشخص شد که پنجره دید کپسول بازگشت این فضاپیما دچار ترکهای کوچکی شده است که به احتمال زیاد در اثر برخورد زبالههای فضایی خارجی ایجاد شده بودند. این وضعیت، فضاپیما را برای بازگشت ایمن خدمه نامناسب کرد.
چین با نمایش انعطافپذیری عملیاتی و اولویت دادن به ایمنی، دو اقدام حیاتی و نوآورانه را اجرا کرد. نخست، خدمه شنجو-20 در 14 نوامبر با استفاده از فضاپیمای شنجو-21 که در 31 اکتبر با سه فضانورد جدید شامل جانگ لو، وو فی و جانگ هونگجانگ پرتاب شده بود، به سلامت به زمین بازگشتند. این نخستین اجرای موفق یک رویه بازگشت جایگزین در تاریخ برنامه ایستگاه فضایی این کشور به شمار میرود. دوم، برای اطمینان از اینکه خدمه جدید شنجو-21 یک وسیله بازگشت اختصاصی در اختیار دارند، چین یک پرتاب اضطراری انجام داد. در 25 نوامبر، فضاپیمای بدون سرنشین شنجو-22 پرتاب شد و تجهیزات حیاتی، از جمله ابزارهایی برای تعمیر پنجره شنجو-20 و تضمین ایمنی مداوم فضانوردان در ایستگاه را حمل کرد. این نخستین پرتاب اضطراری برای پشتیبانی از خدمه، بر بلوغ فزاینده این برنامه و توانمندیهای واکنش اضطراری آن تأکید دارد.
امسال همچنین شاهد پیشرفتهایی در همکاریهای فضایی بینالمللی بودیم؛ بهطوریکه چین و پاکستان در ماه فوریه توافقنامهای را درباره انتخاب و آموزش فضانوردان پاکستانی برای ماموریتهای آینده ایستگاه فضایی امضا کردند که نشاندهنده تعهد چین به همکاری با کشورهای در حال توسعه در حوزه پروازهای فضایی سرنشیندار است.
تلاشهای چین در حوزه فضای عمیق در سال 2025 نیز پیشرفت قابل توجهی داشته است. در 29 مه، کاوشگر تیانون-2 با موفقیت پرتاب شد و نخستین ماموریت اکتشاف سیارک و نمونهبرداری این کشور را آغاز کرد.
این ماموریت که چرخه طراحی آن حدود 10 سال به طول انجامیده است، قصد دارد سیارک HO3 2016 را کاوش و از آن نمونهبرداری کند، نمونهها را به زمین بازگرداند و سپس به بررسی دنبالهدار کمربند اصلی P 311 بپردازد.
تمرکز این ماموریت بر اندازهگیری پارامترهای فیزیکی دو جرم آسمانی هدف، از جمله دینامیک مداری، چرخش، اندازه، شکل و خواص حرارتی آنهاست.
همچنین این ماموریت توپوگرافی، ترکیب و ساختار داخلی این دو جرم آسمانی را بررسی خواهد کرد و بهطور بالقوه موادی را که توسط دنبالهدار کمربند اصلی پرتاب میشوند، مورد مطالعه قرار میدهد. انتظار میرود این سفر پیشگامانه، درک ما از ریشهها، تکامل و ویژگیهای این دو نوع جرم آسمانی کوچک را گسترش دهد.
دستاوردهای علمی پربار
فراتر از این نقاط عطف، سال 2025 نتایج علمی پیشگامانهای را از ایستگاه فضایی چین و برنامههای اکتشاف ماه به همراه داشته است.
ماموریت شنجو-19 دستاوردهای مهمی در حوزه فیزیک بنیادی و زیستشناسی رقم زد. خدمه این ماموریت با استفاده از یک تله تمامنوری، برای نخستین بار میعانات بوز-اینشتین اسپینور را در مدار آمادهسازی کردند و نخستین پلتفرم شبکه نوری مبتنی بر فضا را برای شبیهسازیهای کوانتومی ایجاد کردند که اتمها را تا دمای دهها پیکوکلوین سرد میکرد. در حوزه زیستشناسی نیز فضانوردان با موفقیت سه نسل از مگسهای میوه را در مدار پرورش دادند و دادههای گستردهای درباره رشد و رفتار آنها برای تحلیلهای پس از پرواز در زمینه تأثیر ریزگرانش و میدانهای هیپومغناطیسی بر موجودات زنده جمعآوری کردند.
خدمه شنجو-20 نیز به نتایج قابل توجهی در حوزههای مختلف دست یافتند. آنها کریستالهای پروتئینی با کیفیت بالا و با کاربردهای بالقوه در درمان تومور تولید کردند، با گرم کردن آلیاژ تنگستن تا دمای 3100 درجه سانتیگراد در تحقیقات علم مواد، رکورد جهانی به ثبت رساندند و نخستین مشاهده میکروگرانشی از کلوئیدهای باردار را انجام دادند که از طریق تبلور، ساختارهای شبهپایدار با عمر طولانی تشکیل میدادند.
این خدمه همراه با سوژههای زیستی ارزشمند، موسوم به «موشهای فضانورد» که نخستین سوژههای آزمایشی پستانداران در ایستگاه فضایی بودند، به زمین بازگشتند. این موشها که در طول اقامت خود در مدار تحت نظارت قرار داشتند، دادههای مهمی درباره سازگاریهای رفتاری و فیزیولوژیکی ارائه خواهند داد. دانشمندان این دادهها را برای بررسی پاسخهای حاد و تغییرات تطبیقی آنها نسبت به شرایط فضا تحلیل خواهند کرد و بدین ترتیب به پیشرفت تحقیقات زیستشناسی فضایی کمک میشود.
تحقیقات قمری نیز در سال جاری نتایج مهمی به همراه داشته است. نخستین «آجرهای خاک ماه» آزمایشی، پس از یک سال قرار گرفتن در معرض محیط خشن فضا، سوار بر فضاپیمای شنجو-21 به زمین بازگردانده شدند. این اقدام گامی رو به جلو در بخش مهندسی برنامه بلندمدت قمری چین به شمار میرود؛ برنامهای که شامل فرود فضانوردان روی ماه تا سال 2030 و ساخت نمونه اولیه ایستگاه تحقیقاتی بینالمللی ماه تا سال 2035 است.
در مرحله بعد، دانشمندان قصد دارند این آجرهای بازگشتی را بررسی کنند تا مشخص شود محیط فضا چگونه ساختار و خواص آنها را تغییر داده است.
این دادهها برای تدوین مدلهای دقیق بهمنظور پیشبینی دوام و رفتار بلندمدت چنین موادی در محیط واقعی ماه ضروری است و مبنای علمی لازم برای ساختوسازهای فرازمینی آینده را فراهم میکند.
علاوه بر این، تحلیل نمونههای خاک جمعآوریشده از سمت پنهان ماه توسط کاوشگر قمری چانگیی-6 چین به دانشمندان کمک کرده است تا دریابند که گوشته این بخش از ماه سردتر از گوشته سمت نزدیک آن است.
این کشف، شواهد سنگشناسی و ژئوشیمیایی از تفاوت دمایی میان گوشتههای سمت نزدیک و دور ماه ارائه میدهد و مجموعه دادههای حیاتی لازم برای روشنتر شدن روند تکامل ماه را فراهم میکند.
ز
