اقتصاددان : گروه (آتنا مهاجری – سوگند موسوی – یسنا کرداری ) از مدرسه غیرانتفاعی علوی نوین هادیشهر
فناوری هستهای یکی از بزرگترین دستاوردهای علمی بشر در قرن بیستم به شمار میرود. این فناوری بر پایهی شناخت و بهرهبرداری از انرژی نهفته در هستهی اتم است؛ انرژیای بسیار عظیم که اگر بهدرستی و بهصورت صلحآمیز مورد استفاده قرار گیرد، میتواند در خدمت پیشرفت، رفاه و توسعهی پایدار کشورها قرار گیرد.
در دنیای امروز، فناوری هستهای تنها به عنوان ابزاری برای تولید برق یا ساخت سلاح شناخته نمیشود، بلکه در عرصههای گوناگونی چون پزشکی، کشاورزی، صنعت، محیط زیست و تحقیقات علمی نقشی تعیینکننده دارد.
جمهوری اسلامی ایران نیز با تکیه بر توان علمی متخصصان داخلی و تلاش شبانهروزی دانشمندان خود، توانسته است این دانش پیچیده را در مسیر اهداف صلحآمیز و توسعهی ملی به کار گیرد. امروز ایران در میان کشورهای در حال توسعه، جایگاه برجستهای در زمینهی فناوری هستهای دارد و توانسته است بسیاری از نیازهای داخلی خود را در این حوزه بدون وابستگی به کشورهای دیگر تأمین کند.
کاربردهای فناوری هستهای در ایران :
فناوری هستهای در ایران در حوزههای گوناگونی مورد استفاده قرار گرفته است که در ادامه به تفصیل توضیح داده میشود:
۱. تولید انرژی برق
یکی از مهمترین و شناختهشدهترین کاربردهای فناوری هستهای، تولید انرژی برق است. نیروگاههای اتمی با استفاده از فرآیند شکافت هستهای، گرمای فراوانی تولید میکنند که برای به حرکت درآوردن توربینها و تولید برق به کار میرود.
در ایران، نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان نخستین نیروگاه هستهای کشور، نقش مهمی در تأمین برق مناطق جنوبی کشور دارد. این نیروگاه با همکاری مهندسان ایرانی و متخصصان خارجی ساخته شده و به بهرهبرداری رسیده است.
استفاده از انرژی هستهای برای تولید برق چند مزیت مهم دارد:
کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی مانند نفت و گاز؛
کاهش آلودگی محیط زیست و انتشار گازهای گلخانهای؛
تأمین پایدار انرژی در بلندمدت.
ایران در حال حاضر در حال احداث دو واحد دیگر از نیروگاه بوشهر (بوشهر ۲ و ۳) است تا ظرفیت تولید برق خود را با استفاده از انرژی هستهای افزایش دهد.
۲. پزشکی هستهای
فناوری هستهای در پزشکی نقش حیاتی و بیبدیلی دارد. شاخهای از علم پزشکی که از این فناوری استفاده میکند، پزشکی هستهای نامیده میشود. این شاخه به کمک مواد پرتوزا (رادیوداروها) در تشخیص و درمان بیماریها کاربرد دارد.
در ایران، استفاده از رادیوداروها بهویژه در درمان سرطانها، بیماریهای تیروئید، قلب و برخی اختلالات استخوانی گسترش یافته است. در بیمارستانها و مراکز درمانی کشور از فناوری هستهای در دو زمینهی اصلی استفاده میشود:
تشخیص بیماریها:
با استفاده از ایزوتوپهای پرتوزا مانند تکنسیم-۹۹m و ید-۱۳۱، اعضای داخلی بدن بهصورت دقیق تصویربرداری میشوند. دستگاههای PET و SPECT از جمله ابزارهای پیشرفتهی پزشکی هستهای هستند که تصاویر سهبعدی از اندامهای بدن فراهم میکنند.
درمان بیماریها:
در درمان سرطان، از روش پرتودرمانی (رادیوتراپی) استفاده میشود. در این روش، پرتوهای کنترلشده به سلولهای سرطانی تابانده میشوند تا آنها را نابود کنند، بدون آنکه آسیب زیادی به سلولهای سالم وارد شود.
ایران یکی از کشورهای پیشرو در تولید رادیوداروهای بومی است و سازمان انرژی اتمی ایران با همکاری مراکز پژوهشی، توانسته است بسیاری از این داروها را در داخل کشور تولید کرده و حتی به برخی کشورهای منطقه صادر کند.
۳. کشاورزی و صنایع غذایی
کاربرد فناوری هستهای در کشاورزی کمتر شناخته شده اما بسیار مهم است. در این بخش، از پرتوهای هستهای برای بهبود کیفیت محصولات، افزایش بازدهی، و کنترل آفات استفاده میشود.
اصلاح بذرها:
با استفاده از پرتودهی بذرها، میتوان گیاهانی مقاومتر در برابر خشکی، آفات و بیماریها ایجاد کرد. این روش بدون نیاز به دستکاری ژنتیکی مستقیم، موجب بهبود عملکرد محصولات کشاورزی میشود.
افزایش ماندگاری مواد غذایی:
پرتودهی مواد غذایی مانند غلات، میوهها، گوشت و ادویهها باعث از بین رفتن باکتریها، قارچها و آفات انباری میشود و بدون تغییر در طعم یا ارزش غذایی، مدت نگهداری آنها را افزایش میدهد.
این کاربردها به بهبود امنیت غذایی و افزایش صادرات محصولات کشاورزی ایران کمک کردهاند.
۴. صنعت و فناوری
فناوری هستهای در صنعت نیز کاربردهای فراوانی دارد. از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
کنترل کیفیت و بازرسی بدون تخریب (NDT):
در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و فولاد، از پرتوهای هستهای برای بررسی کیفیت جوشها، لولهها و قطعات صنعتی استفاده میشود. این روش بدون نیاز به باز کردن یا تخریب قطعات، عیوب داخلی آنها را آشکار میکند.
اندازهگیری ضخامت و چگالی:
در کارخانههای تولید ورقهای فلزی، پلاستیکی یا کاغذی، از دستگاههای مبتنی بر پرتوهای گاما برای اندازهگیری دقیق ضخامت و چگالی استفاده میشود.
اکتشاف منابع زیرزمینی:
در صنایع نفت و معدن، از روشهای ایزوتوپی برای شناسایی ترکیب لایههای زمین و تشخیص محل ذخایر نفت، گاز و مواد معدنی استفاده میشود.
این کاربردها موجب افزایش بهرهوری، کاهش هزینهها و ارتقای کیفیت محصولات صنعتی در کشور شده است.
۵. منابع آب و محیط زیست
از فناوری هستهای برای شناخت و مدیریت منابع آب نیز استفاده میشود.
با بهرهگیری از ایزوتوپهای پایدار و پرتوزا میتوان منبع، مسیر حرکت و سن آبهای زیرزمینی را تعیین کرد. این اطلاعات برای مدیریت بهتر منابع آبی، بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک ایران، بسیار ارزشمند است.
همچنین از فناوری هستهای برای پایش آلودگیهای زیستمحیطی، اندازهگیری میزان فلزات سنگین در خاک و آب، و بررسی اثر فعالیتهای صنعتی بر محیط زیست استفاده میشود. این دادهها به سازمانهای زیستمحیطی کمک میکنند تا تصمیمات دقیقتر و علمیتری اتخاذ کنند.
۶. پژوهش و آموزش
پیشرفت در فناوری هستهای بدون پژوهش و آموزش ممکن نیست.
در ایران، مراکز تحقیقاتی متعددی در این زمینه فعالیت دارند، از جمله:
سازمان انرژی اتمی ایران،
مرکز تحقیقات هستهای اصفهان (INFRC)،
راکتور تحقیقاتی تهران.
در این مراکز، دانشمندان و مهندسان ایرانی در زمینههای فیزیک هستهای، رادیوشیمی، مهندسی راکتور، ایمنی پرتوی و کاربردهای ایزوتوپها فعالیت میکنند.
همچنین دانشگاههای کشور رشتههایی مرتبط با فناوری هستهای را ارائه میدهند تا نیروی انسانی متخصص برای آینده تربیت شود.:
نتیجهگیری
فناوری هستهای در ایران نماد پیشرفت علمی، خودکفایی و استقلال ملی است. این فناوری نهتنها در تولید انرژی بلکه در عرصههای پزشکی، کشاورزی، صنعت و محیط زیست تأثیرگذار بوده است.
ایران با استفاده از این علم توانسته است در مسیر توسعه پایدار و صلحآمیز گام بردارد و از وابستگی به منابع محدود فسیلی بکاهد.
در نهایت میتوان گفت که انرژی هستهای برای ایران تنها یک فناوری نیست، بلکه سرمایهای علمی و راهبردی برای ساخت آیندهای روشنتر است؛ آیندهای که در آن علم و فناوری در خدمت سلامت، رفاه و پیشرفت مردم قرار دارد.
دبیر راهنما : فاطمه عارفی علمداری
منابع و مآخذ تحقیق
1. سازمان انرژی اتمی ایران
وبسایت رسمی سازمان انرژی اتمی ایران
https://www.aeoi.org.ir
(منبع اصلی اطلاعات درباره فعالیتهای هستهای کشور، نیروگاهها، رادیوداروها و کاربردهای مختلف فناوری هستهای)
2. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
مقالات علمی منتشرشده در حوزه فیزیک و مهندسی هستهای
https://www.msrt.ir
3. مرکز تحقیقات هستهای اصفهان (INFRC)
گزارشهای پژوهشی درباره کاربردهای فناوری هستهای در کشاورزی و صنعت.
(انتشارات داخلی سازمان انرژی اتمی)
4. کتاب:
کاربرد انرژی هستهای در پزشکی و صنعت – تألیف دکتر محمدعلی زارع، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۷.
(کتابی آموزشی درباره مبانی و کاربردهای فناوری هستهای در ایران)
5. مقاله علمی:
“نقش فناوری هستهای در توسعه پایدار ایران”
منتشرشده در فصلنامه انرژیهای نو و محیط زیست، سال ۱۳۹۹.
6. سایت اطلاعرسانی شبکه آموزش و پژوهش فناوری نانو و هستهای ایران (ایرنفو):
http://www.irna.ir
(حاوی اخبار علمی، گزارشها و مصاحبههای تخصصی درباره فناوری هستهای)
7. گزارشهای خبری و مستندهای علمی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (IRIB):
بهویژه برنامههای مستند درباره نیروگاه بوشهر و تولید رادیو دارو ها در کشور
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
