اقتصاددان : در نگاه عمومی، تصور می‌شود قدرت هوش مصنوعی در GPUهای انویدیا یا کارخانه‌های TSMC ساخته می‌شود؛ اما لایه پنهان این صنعت در جای دیگری شکل می‌گیرد: در معماری و طراحی تراشه‌ها.
طراحان تراشه، آینده قدرت محاسباتی جهان را تعیین می‌کنند، نه کارخانه‌ها.
طی پنج دهه، اسرائیل به یکی از مهم‌ترین مراکز طراحی سیلیکون تبدیل شده؛ جایی که معماری GPUهای انویدیا، پردازنده‌های TPU گوگل، بخش‌هایی از Xeon اینتل و معماری Zen شرکت AMD در آن شکل می‌گیرد.
اجرای Gemini 3 روی TPUهای طراحی‌شده در حیفا نشانه‌ای است از اینکه دوره جدیدی آغاز شده؛ دوره‌ای که در آن بازار هوش مصنوعی دیگر فقط با GPUهای انویدیا تعریف نمی‌شود.
این تحول آرام اما بنیادین، نظم آینده قدرت فناوری را میان سه نقطه تقسیم می‌کند:
آمریکا ⇦ اسرائیل ⇦ تایوان.
اهمیت این تغییر فراتر از فناوری است؛ این یک تغییر ژئوپولیتیک است که تأثیرات آن در اقتصاد، امنیت و سیاست جهانی آشکار خواهد شد.
مقدمه؛
در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی از یک ابزار نرم‌افزاری به یک زیرساخت حیاتی تبدیل شده است؛ زیرساختی که اقتصاد، صنعت، انرژی، پزشکی، امنیت و حتی سیاست جهانی را شکل می‌دهد.
در این جهان جدید، تصور غالب این است که رقابت اصلی میان شرکت‌هایی همچون انویدیا، گوگل، AMD و اپل جریان دارد. اما اگر لایه‌های فناوری را کنار بزنیم، می‌بینیم که بازی واقعی در جایی دیگر اتفاق می‌افتد: در معماری تراشه.
هر مدل هوش مصنوعی(از GPT تا Gemini) بر روی تراشه‌هایی اجرا می‌شود که قدرت، سرعت، بهره‌وری انرژی و توان پردازشی آن‌ها را تعیین می‌کنند.
و جالب‌تر آنکه:
طراحی این تراشه‌ها تنها در چند نقطه از جهان انجام می‌شود.
بین تمام این نقاط، اسرائیل جایگاهی منحصربه‌فرد دارد.
نه از نظر اندازه، نه از نظر جمعیت، نه از نظر اقتصاد، قابل مقایسه با آمریکا یا چین نیست؛
اما در طراحی تراشه‌های هوش مصنوعی، به یکی از اثرگذارترین مراکز جهان تبدیل شده است.
علت این موضوع تنها فناوری نیست؛
ترکیبی از تاریخ، امنیت ملی، همکاری ژئوپولیتیک و استعدادهای انسانی موجب شده مسیر آینده هوش مصنوعی از حیفا عبور کند.
۱) از سال ۱۹۷۰ تا امروز ⇦ زمانی که یک ممنوعیت آمریکا، آغازگر یک انقلاب شد
داستان قدرت طراحی تراشه در اسرائیل با یک اتفاق کوچک اما مهم آغاز شد.
در سال ۱۹۷۰، شرکت دفاعی رافائل برای سیستم‌های ارتباطی خود به تراشه‌های حساس آمریکایی نیاز داشت.
آمریکا که سیاست محدودسازی صادرات فناوری‌های نظامی را دنبال می‌کرد، صادرات تراشه به اسرائیل را ممنوع کرد.
این ممنوعیت در ظاهر یک مانع بود، اما در واقع تبدیل شد به نقطه تولد اکوسیستم طراحی تراشه اسرائیل.
وقتی کشوری دسترسی به یک فناوری حیاتی ندارد، دو انتخاب دارد:
یا منتظر بماند، یا خود آن فناوری را بسازد.
اسرائیل راه دوم را انتخاب کرد.
نخستین گروه‌های طراحی تراشه با مهندسانی از اروپا، آمریکا و برخی کشورهای عربی شکل گرفتند.
این تیم‌ها نه‌فقط یک مشکل دفاعی را حل کردند، بلکه پایه‌های یک صنعت جدید را بنیان گذاشتند.
این تصمیم آغاز یک مسیر پنجاه‌ساله بود که بعدها به شکل‌گیری شرکت‌هایی انجامید که اکنون قلب طراحی تراشه‌های هوش مصنوعی در جهان را در اختیار دارند.
۲) چگونه اسرائیل به یکی از بزرگ‌ترین Talent Poolهای تراشه تبدیل شد؟
پیشرفت اسرائیل در طراحی تراشه تصادفی نبود؛ حاصل یک چرخه قدرتمند و میان‌رشته‌ای بود.
در دهه‌های بعد از ۱۹۷۰، دانشگاه تکنیکون، یکی از قوی‌ترین مراکز مهندسی سخت‌افزار جهان، نسل جدیدی از متخصصان سیستم، معماری کامپیوتر و الکترونیک را تربیت کرد.
اما بخش حیاتی دیگر این قدرت، ارتش بود.
واحد ۸۲۰۰ ، که به نوعی معادل NSA آمریکا است، نسل‌هایی از متخصصان رمزنگاری، شبکه، سخت‌افزار، مخابرات و امنیت را تربیت کرد. افراد این واحد بعدها بخش بزرگی از نیروی انسانی شرکت‌های تراشه‌ساز را تأمین کردند.
مدل توسعه کسب‌وکار نیز بی‌نظیر بود:
ایده‌ای کوچک تبدیل می‌شد به یک استارتاپ تکنولوژیک؛ استارتاپ توسط یک شرکت بزرگ مانند گوگل، انویدیا یا اینتل خریداری می‌شد؛
و سرمایه و تجربه دوباره به اکوسیستم برمی‌گشت.
نتیجه این چرخه آن است که امروز حدود ۱۰٪ از بهترین مهندسان طراحی تراشه دنیا در اسرائیل فعالیت می‌کنند ، رقمی که برای کشوری با این جمعیت واقعاً غیرعادی و تأثیرگذار است.
۳) همکاری امنیتی آمریکا و اسرائیل ⇦ یک ظرف مشترک، نه دو کشور
در حوزه طراحی تراشه‌های هوش مصنوعی، رابطه آمریکا و اسرائیل صرفاً همکاری نیست؛ ادغام استراتژیک است.
آمریکا برای حفظ برتری در مقابل چین، نیاز داشت بخشی از زنجیره طراحی تراشه را در کشوری مستقر کند که:
هم‌راستا با سیاست‌های آمریکا باشد،
بهترین مهندسان را داشته باشد،
و محدودیت‌های داخلی آمریکا را نداشته باشد.
اسرائیل دقیقاً این سه ویژگی را داشت.
ایالات متحده مجوزهایی برای اسرائیل صادر کرده که حتی ژاپن و کره جنوبی ، شریکان نزدیک آمریکا ، به آن دسترسی ندارند.
برخی طراحی‌های فوق‌حساس نظامی و امنیتی که در خاک آمریکا محدودیت دارند، در حیفا انجام می‌شوند.
این «اتحاد امنیتی-فناورانه» باعث شده آمریکا و اسرائیل در حوزه AI-Chip یک اکوسیستم واحد باشند، نه دو کشور مستقل.
در عمل، بسیاری از معماری‌های تراشه که بعدها در انویدیا، گوگل، AMD یا حتی پنتاگون استفاده می‌شوند، ابتدا در اسرائیل طراحی یا تست می‌شوند.
این نقطه دقیقاً همان جایی است که «قدرت پنهان» فناوری جهانی قرار دارد.
۴) نقش انویدیا، گوگل و دیگر غول‌ها ⇦ چرا همگی در اسرائیل سرمایه‌گذاری کرده‌اند؟
حضور غول‌های فناوری در اسرائیل کاملاً هدفمند است.
انویدیا، که امروز ستون اصلی محاسبات AI است، پنج مرکز R&D در اسرائیل دارد.
جنسن هوانگ اعلام کرده تا پنج هزار مهندس جدید در همین کشور استخدام می‌کند.
بخش مهمی از معماری GPUهای Hopper، Grace و Blackwell ، که ستون محاسبات نسل جدید AI هستند ، در حیفا طراحی شده‌اند.
گوگل نیز همین مسیر را طی کرده است.
قلب پردازنده TPU که Gemini 3 روی آن اجرا شده، در اسرائیل طراحی شده است.
این پردازنده نه فروشی است، نه لایسنس‌دادنی؛ یک فناوری اختصاصی با نقش تعیین‌کننده.
اجرای Gemini ۳ روی TPU به این معنی است که گوگل عملاً یک ستون جدید در برابر انویدیا ساخته و این ستون، در اسرائیل شکل گرفته است.
اینتل، AMD، ARM و Marvell نیز دهه‌هاست بخش‌های طراحی خود را در این کشور مستقر کرده‌اند.
استارتاپ‌های کوچک تراشه‌سازی نیز مدام خریداری می‌شوند و چرخه‌ای بی‌پایان از نوآوری ایجاد می‌کنند.
۵) پیامد این تمرکز برای آینده هوش مصنوعی ⇦ خروج از انحصار انویدیا
تحولی که اکنون در حال رخ دادن است، یکی از بزرگ‌ترین تغییرات تاریخ محاسبات است.
اجرای Gemini 3 روی TPU نشان داد که بازار هوش مصنوعی دیگر محدود به GPU نیست و برای نخستین‌بار یک شرکت غیر از انویدیا توانسته سخت‌افزار اختصاصی با قدرت رقابتی تولید کند.
این تحول پیامدهای متعددی دارد:
اول اینکه رقابت سخت‌افزاری وارد مرحله جدیدی شده:
GPU >> TPU >> Custom Silicon
دوم اینکه بازار سرمایه در سال ۲۰۲۵–۲۰۲۶ با ریسک اصلاح جدی در سهام انویدیا روبه‌رو می‌شود، زیرا سلطه مطلق این شرکت کاهش می‌یابد.
سوم اینکه آینده محاسباتی هوش مصنوعی بر یک مثلث استوار خواهد شد:
آمریکا ⇦ اسرائیل ⇦ تایوان
انویدیا بدون اسرائیل نمی‌تواند نسل‌های بعدی معماری خود را توسعه دهد.
گوگل بدون TPUهای طراحی‌شده در حیفا نمی‌تواند از GPUهای انویدیا مستقل شود.
و تایوان بدون آمریکا و اسرائیل زنجیره جهان را نمی‌تواند تأمین کند.
در نهایت، این تمرکز طراحی به این معناست که قلب واقعی قدرت محاسباتی جهان در جایی می‌تپد که در ظاهر کوچک است اما در عمل مرکز ثقل یک صنعت چندتریلیون‌دلاری شده:
حیفا ⇦ مرکز طراحی تراشه‌های هوش مصنوعی جهان.
گزارشی از متاص(مرجع تحلیل اقتصاد و صنعت )
https://www.linkedin.com/in/anvariali
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
