محسن قدیری عضو شورای سردبیری با درج یادداشتی در اقتصاددان نوشت : دریایی از منابع، ولی ناتوانی مدیریتی
ایران، سرزمینی است که خدا با سخاوت ساخته است.
نفت دارد، گاز دارد، آفتاب دارد، زمین حاصل‌خیز دارد، و کوه‌هایی سرشار از معدن؛
از طلا و مس گرفته تا لیتیوم و عناصر نادر خاکی که امروز در جهان،
ارزششان از نفت کمتر نیست.
و نسلی دارد که اگر میدان پیدا کند، می‌تواند کشور را از نو بسازد.
اما امروز، این همه دارایی زیر سایه‌ی یک کمبود بزرگ خاموش مانده است: کمبود مدیریت.
ما از بی‌منبعی نمی‌سوزیم، از بی‌تدبیری می‌سوزیم.
دولتی که از علم، داده و برنامه فاصله بگیرد، به جای درمان، صورت‌مسئله را پاک می‌کند.
و درست از همین‌جا، بحران‌ها از خاک و آب، به جان مدیریت سرایت می‌کنند.
کمبود آب یا کمبود عقل
می‌گویند ایران خشک است و اقلیم بی‌رحم.
اما مگر امارات و اسرائیل در جنگل‌های آمازونند؟
میانگین بارش ایران سه برابر اسرائیل و پنج برابر امارات است،
اما ما تشنه‌تر از هر دو کشور زندگی می‌کنیم.
هر سال نزدیک به چهارصد میلیارد مترمکعب باران بر این سرزمین می‌بارد،
ولی فقط یک‌چهارم آن درست مدیریت می‌شود.
هشتاد و نه درصد آب کشور را در کشاورزی کم‌بازده مصرف می‌کنیم
و بعد از آسمان گلایه داریم.
بحران در آسمان نیست، بحران در ذهن‌هایی است که هنوز نمی‌دانند آب یعنی ثروت.
وقتی سدها جای عقل را می‌گیرند
دهه‌هاست سیاست آبی ایران خلاصه شده در سدسازی و انتقال آب.
هر دولت، سد خودش را می‌سازد تا بگوید کاری کرده،
ولی هیچ‌کس نمی‌پرسد بعد از ساخت سد، چقدر آب صرفه‌جویی شد.
هیچ سدی بدون اصلاح مصرف، بحران را حل نمی‌کند.
ما هنوز به حجم مخزن افتخار می‌کنیم،
در حالی که دنیا به حجم داده افتخار می‌کند.
کشورهایی خشک‌تر، اما عاقل‌تر
امارات هیچ رودخانه‌ای ندارد و میانگین بارش سالانه‌اش کمتر از صد میلی‌متر است،
اما با فناوری و نظم، نود درصد فاضلابش را بازیافت می‌کند،
آب‌شیرین‌کن‌هایش با انرژی خورشیدی کار می‌کنند و همه‌چیز زیر نظر یک سامانه‌ی هوشمند اداره می‌شود.
عربستان با بارشی کمتر از صد و پنجاه میلی‌متر،
به کمک برنامه‌ریزی و کنترل دقیق مصرف، به شاخص نود و نه درصدی دسترسی به آب پایدار رسیده است.
در عربستان هر لیتر آب ردیابی می‌شود،
در ایران هنوز نمی‌دانیم دقیقاً چقدر مصرف می‌کنیم.
اسرائیل خشک‌تر از یزد است اما نود درصد پسابش را در کشاورزی بازچرخانی می‌کند
و تصمیم‌های تخصیص آب را الگوریتم‌ها می‌گیرند، نه سفارش‌های سیاسی.
اسپانیا بحران بزرگ دهه‌ی نود میلادی را با تغییر الگوی کشت و تخصیص منطقه‌ای آب پشت سر گذاشت.
در آن‌جا ارزش اقتصادی هر محصول تعیین می‌کند چقدر آب بگیرد،
در این‌جا نفوذ و رابطه.
این کشورها بی‌بارانند اما با فکر.
ما پرآبیم اما بی‌تدبیر.
خالی‌کردن تهران؛ راهِ فرار، نه راهِ حل
بحران تهران از بی‌مدیریتی است، نه از جمعیت.
آلودگی، فرونشست، ترافیک و ناترازی آب، همه محصول تصمیم‌های غلط‌اند نه حضور مردم.
آقای پزشکیان، خودتان گفتید «هرچه کارشناسان بگویند، همان را انجام می‌دهیم».
پانزده ماه گذشته است؛
کدام حرف کارشناسان را شنیده‌اید؟
کدام برنامه را اجرا کرده‌اید؟
مردم از این ناامیدی خسته‌اند.
کشور تصمیم می‌خواهد، نه حسرت.
خالی‌کردن تهران را حسن‌آقا بقال هم بلد است.
هنر، اصلاح تهران است؛ شجاعت می‌خواهد، نه فرار از واقعیت.
بحران مدیریت؛ مادر همه بحران‌ها
هیچ کشوری با پنهان‌کاری زنده نمانده است.
وقتی آمارها دست‌کاری می‌شوند،
وقتی مدیران برای پنهان کردن ضعف خود، بحران را کوچک جلوه می‌دهند،
هر منبعی – از آب تا اعتماد مردم – تحلیل می‌رود.
مدیریت ناتوان، هر نعمتی را به درد تبدیل می‌کند:
آب را به فرونشست، نفت را به آلودگی و امید را به خستگی.
راه نجات
راه نجات این سرزمین نه در باران است و نه در پروژه‌های نمایشی.
راه نجات در مدیریتی صادق، علمی و داده‌محور است.
مدیر باید یاد بگیرد تصمیم را با عدد بگیرد، نه با حس.
باید بداند پیشرفت یعنی صرفه‌جویی، نه سدسازی.
و باید بپذیرد که اگر داده را پنهان کند،
حقیقت بالاخره از زمین‌های خشک بیرون می‌زند.
سخن آخر
ما همه‌چیز داریم جز مدیریتی که باور کند علم دشمنش نیست.
کشوری که پنج برابر امارات بارش دارد اما تشنه‌تر از آن زندگی می‌کند،
مشکلش در آسمان نیست، در ذهن مدیرانش است.
تا وقتی دولتی علیل صورت‌مسئله را پاک می‌کند،
حتی دریایی از منابع هم ناتوانی مدیریتی را پنهان نخواهد کرد.
منابع و استنادها:
• گزارش سالانه «World Water Development Report» – سازمان ملل (۲۰۲۴)
• پایگاه داده‌های اقلیمی NOAA و FAO (۲۰۲۳)
• Energy Data Outlook 2024 – IEA
• گزارش وزارت نیرو، تراز منابع آب کشور (۱۴۰۲)
• داده‌های بانک جهانی در حوزه مدیریت آب و شاخص بهره‌وری کشاورزی (۲۰۲۳)
• مطالعات تطبیقی McKinsey Global Institute در زمینه حکمرانی داده‌محور و صنعت آب (۲۰۲۲)
• گزارش WEF درباره اقتصاد آب در خاورمیانه (۲۰۲۳)
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
