لالایی لُری؛ زمزمه‌ای هزارساله از دل زاگرس تا حافظه ملی ایران

منوچهر برون

در دامنه‌های پرابهت زاگرس، جایی میان باد و بلوط و مه، صدایی جاری است که نه در دفتر تاریخ نوشته شده و نه در سنگ و چوب حکاکی، بلکه در جان نسل‌ها نشسته است — صدای لالایی‌های مادران لُر. امروز، این نغمه‌ی کهن، به‌عنوان میراث ناملموس ایران در فهرست ملی ثبت شد؛ گامی بزرگ در پاسداشت فرهنگی که قرن‌ها بی‌آنکه به رسمیت شناخته شود، در قلب مردم تپیده است.

لالایی، نخستین زبان انسان است. پیش از آن‌که کودک کلمه‌ای بیاموزد، موسیقی مادر را می‌فهمد. آن زمزمه‌ی نرم، نخستین آموزش عشق، امنیت و پیوند است. در فرهنگ لُر، لالایی نه فقط وسیله‌ی خواباندن کودک، بلکه روایت بی‌کلام تاریخ، درد، امید و آرزوست. مادری که لالایی می‌خواند، گاه با صدای خسته‌اش از غربت شوهر کوچ‌رفته می‌گوید، گاه از رنج فقر و نابرابری، و گاه از دلی پر از عشق به فرزند و خاکش.

در موسیقی لُری، لالایی ساز ندارد؛ ساز، خودِ مادر است. ریتم از تپش دل او می‌آید و واژه‌ها از عمق روحی که با زمین و آسمان یکی شده است. هیچ شعر رسمی، هیچ موسیقی مکتوبی، به اندازه‌ی لالایی لُری نمی‌تواند روح یک قوم را تصویر کند. در هر لالایی، می‌توان رد پای اسطوره، حماسه و عاطفه را دید. لالایی لُری گاه با «چوپانی» در کوه همراه است، گاه با «چوپانان» و «سیاه‌چادرها»، گاه در دل شب‌های سرد ایل، در کنار آتش و صدای نی.

ثبت ملی لالایی لُری در حقیقت ثبت یک «فرهنگ مادرانه» است. فرهنگی که در جهان پرهیاهوی امروز، می‌تواند ما را به ریشه‌ها بازگرداند. در روزگاری که موسیقی دیجیتال و بی‌روح، جای نغمه‌های بومی را گرفته است، این ثبت، یادآور آن است که موسیقی واقعی از جان برمی‌خیزد، نه از دستگاه.

اما ثبت، آغاز است نه پایان. اگر امروز این نغمه‌ها در فهرست میراث ملی جای گرفته‌اند، وظیفه‌ی ماست که آن‌ها را زنده نگه داریم؛ نه در کتابخانه‌ها، بلکه در زندگی. باید صدای مادران زاگرس، به گوش نسل تازه برسد؛ باید در مدارس و جشنواره‌ها، لالایی لُری آموزش داده شود؛ باید پژوهشگران موسیقی نواحی، این میراث نغمه‌ای را ثبت و تحلیل کنند.

لالایی لُری، تنها صدای یک قوم نیست، صدای مادران تمام ایران است؛ نغمه‌ای که مرز نمی‌شناسد و از خوزستان تا کهگیلویه، از لرستان تا چهارمحال، در هر گوشه، با لهجه‌ای متفاوت و عشقی مشترک طنین‌انداز است.

در جهانی که از هیاهو لبریز است، لالایی لُری، یادمان می‌دهد که آرامش، از سکوت می‌آید، از صدای مادری که برای فرزندش می‌خواند و برای زمینش دعا می‌کند.

✨ لالایی، موسیقی بی‌نقشه‌ی دل است؛ و دلِ مادران لُر، کهن‌ترین ساز جهان. ✨