صنعت پتروشیمی در ایران عمق ندارد

بر اساس هدف گذاری انجام شده قرار است که ظرفیت تولید پتروشیمی در کشور ما به ۱۲۴ میلیون تن برسد. این هدف گذاری اما در شرایطی صورت گرفته که امکان جذب منابع خارجی عملا وجود نداشته و سیاست گذاری های نامناسب هم مانع حضور بخش خصوصی در این صنعت می شود. حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی در اینباره می گوید: ایجاد چنین ظرفیتی سرمایه گذاری سنگینی نیاز دارد. چرا که این صنعت به شدت سرمایه بر و تکنولوژی محور است. اما متاسفانه به دلیل شرایط تحریمی ما ناچار به تکرار طرح های پتروشیمی شدیم و خیلی سراغ صنایع های تک و صنایع با تکنولوژی روز و ارزش افزوده بالا نرفتیم.

  به گزارش اقتصاددان به نقل از بارار  ،   او بر این باور است که حل مساله سرمایه گذاری در پتروشیمی و سایر صنایع کشور جز با دیپلماسی، مذاکره و تعاملات جهانی قابل حل نیست.

این کارشناس حوزه انرژی در بخش دیگری از گفتگوی خود هم با اشاره به این نکته که صنعت پتروشیمی ایران عمق ندارد می گوید: قیمت متوسط صادرات محصولات پتروشیمی ایران حدود ۴۶۰ دلار به ازای هر تن است، در حالی که این رقم برای عربستان ۶۳۰ دلار، کره جنوبی ۱۱۰۰ دلار و آلمان ۴۹۰۰ دلار است.

متن کامل گفتگوی بازار با حمید حسینی کارشناس انرژی و سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی را در ادامه می خوانید:

رشد صنعت پتروشیمی چه اندازه برای اقتصاد ایران حیاتی بوده و ارزیابی شده از روند توسعه این صنعت طی سال های گذشته چیست؟

برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بگویم که صنعت پتروشیمی در جهان با سرعت بالایی در حال توسعه است. جالب است که بدانید سالی چیزی حدود ۳ درصد مصرف محصولات پتروشیمی در جهان افزایش می یابد. همین مساله باعث شده که رقبای نفتی ما سرمایه گذاری های سنگینی را در این حوزه انجام دهند. اما متاسفانه سرعت توسعه در کشور ما به دلیل چالش های متعددی کند شده است. در حال حاضر افزایش فشارهای تحریمی، نوسانات نرخ ارز، ناامنی‌های منطقه‌ای و رشد هزینه‌های لجستیکی، این صنعت را در شرایط حساس ژئوپلیتیکی قرار داده است.

با این حال صنعت پتروشیمی ایران همچنان با ظرفیت تولیدی بالغ بر ۹۷‌میلیون تن و سهم یک‌سوم از ارزش صادرات غیرنفتی، یکی از پایه‌های کلیدی اقتصاد کشور به‌شمار می‌رود.

صنعت پتروشیمی در ایران عمق ندارد. در حال عادی باید یک سوم تولیدات پتروشیمی به محصول نهایی تبدیل شود اما در کشور ما این نسبت یک دوم است. در واقع تولیدات ما چیزی حدود ۷۵ میلیون تن بوده و محصول نهاییمان حدود ۴۳ میلیون تن است این نشان می دهد که محصولات تولیدی در صنعت پتروشیمی در سایر زنجیره استفاده نشده و این مساله باعث شده که تولیداتمان ارزش افزوده پایینی را داشته باشند

 در مورد چالش هایی روند توسعه در این صنعت را کند کرده بیشتر توضیح دهید و بفرمایید که برای حل آنها چه اقداماتی را می توان انجام داد؟

مهم ترین چالش های امروز ما کمبود خوراک است. ظرفیت امروز صنعت پتروشیمی در کشور ما چیزی حدود ۹۶ میلیون تن است اما حدود ۷۷ میلیون تن آن فعال است. به عبارت دیگر ما حدود ۲۰ میلیون تن ظرفیت ساخته شده در پتروشیمی داریم که به دلیل کسری گاز قابلیت استفاده از آن وجود ندارد. برای حل این چالش فکر می کنم باید به سراغ بهینه سازی مصرف برویم چرا که افزایش ظرفیت تولید بدون کنترل مصرف هیچ فایده ای نخواهد داشت.

اما مشکل دیگر ما مساله سرمایه گذاری است. بر اساس هدف گذاری انجام شده قرار است که ظرفیت تولید پتروشیمی در کشور ما به ۱۲۴ میلیون تن برسد. ایجاد چنین ظرفیتی سرمایه گذاری سنگینی نیاز دارد. چرا که این صنعت به شدت سرمایه بر و تکنولوژی محور است. اما متاسفانه به دلیل شرایط تحریمی ما ناچار به تکرار طرح های پتروشیمی شدیم و خیلی سراغ صنایع های تک و صنایع با تکنولوژی روز و ارزش افزوده بالا نرفتیم. بدون شک حل مساله سرمایه گذاری در پتروشیمی و سایر صنایع کشور جز با دیپلماسی، مذاکره و تعاملات جهانی قابل حل نیست.

اما بخشی از مشکلات این صنعت هم به سیاست گذاری های داخلی برمی گردد. به عنوان مثال قیمت گذاری در این صنعت به درستی در کشورمان انجام نشده است. طوری که صنایع در زنجیره های پایین دست مجبور به خرید مواد اولیه خود به قیمت های جهانی بودند این در حالی است که در زنجیره های بالادست به طور معمولا خوراک ها و مواد اولیه با قیمت های ارزان و با تخفیف های سنگین عرضه می شود.

قیمت گذاری در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به درستی در کشورمان انجام نشده است. طوری که صنایع در زنجیره های پایین دست مجبور به خرید مواد اولیه خود به قیمت های جهانی بودند این در حالی است که در زنجیره های بالادست به طور معمولا خوراک ها و مواد اولیه با قیمت های ارزان و با تخفیف های سنگین عرضه می شود

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ارز آوری محصولات پتروشیمی که صادر می شود تفاوت چندانی با قیمت گاز صادراتی ندارد و اگر دولت ها خوراک را به صورت خام صادر کنند، درآمد بیشتری نصیبشان می شود. این ادعا تا چه اندازه درست است؟

صنعت پتروشیمی در ایران عمق ندارد. در حال عادی باید یک سوم تولیدات پتروشیمی محصول نهایی باشد اما در کشور ما این نسبت یک دوم است. در واقع تولیدات ما چیزی حدود ۷۵ میلیون تن بوده و محصول نهاییمان حدود ۴۳ میلیون تن است. در واقع محصولات تولیدی در صنعت پتروشیمی در سایر زنجیره استفاده نشده و این مساله باعث شده که تولیداتمان ارزش افزوده پایینی را داشته باشند. جالب است که بدانید قیمت متوسط صادرات محصولات پتروشیمی ایران حدود ۴۶۰ دلار به ازای هر تن است، در حالی که این رقم برای عربستان ۶۳۰ دلار، کره جنوبی ۱۱۰۰ دلار و آلمان ۴۹۰۰ دلار است.

فکر نمی کنید عمیق نبودن تولید در صنعت پتروشیمی ایران به دلیل غفلت از توسعه صنایع پایین دست بوده باشد؟

دولت برای توسعه بالا دست و زنجیره های اول و دوم سرمایه گذاری های خوبی انجام داده است. جدای از این در بیشتر مواقع حمایت ها و معافیت و تخفیف هایی که دولت در نظر می گرفت سهم زنجیره های نخست و صنایع بالادستی بود.

اما در توسعه زنجیره سوم که اتفاقا مواد اولیه بسیاری از کارخانجات در آن باید تولید می شد، کوتاهی های زیادی صورت گرفته و خبری از تخفیف و معافیت نبوده است. در این میان حمایت های لازم برای حضور و سرمایه گذاری بخش خصوصی در این زنجیره صورت نگرفته است. نتیجه این شده که از ۶۶ میلیون تن محصول طی ۹ ماهه گذشته (از شهریور پارسال تا تیر امسال) ماهه گذشته عرضه شده که بخش زیادی از آن صادر شده است. جالب است که بدانید از فروش ۲۱.۲ میلیارد دلاری این محصولات، ۱۱.۶ میلیارد دلار آن مربوط به بازارهای صادراتی و ۹.۶ میلیارد دلار آن مربوط به بازارهای داخلی بوده است. اعداد موجود حاکی از این است که تولیدات پتروشیمی در ایران قابلیت استفاده در صنایع پایین دست را ندارند چرا که توسعه به درستی انجام نشده است. چرا باید محصولاتی همچون اتیلن، ال پی جی یا میعانات گازی را صادر کنیم، در حالیکه می توان با تبدیل آنها به محصولات دیگر ارزش افزوده بیشتری را نصیب اقتصاد کشورمان کنیم.