دکتر حسین چناری پژوهشگر و متخصص مدیریت آموزشی با درج یادداشتی در اقتصاددان نوشت :بازنگری در شیوه‌های سنجش دانشگاهی در شرایط خاص کشور؛ فرصتی برای تحول مثبت در آموزش
هر بحران، فرصتی است برای بازنگری، اصلاح و حرکت به‌سوی آینده‌ای بهتر. امروز، نظام آموزش عالی کشور ما در یکی از حساس‌ترین دوره‌های خود قرار دارد؛ دورانی که با ترکیبی از تهدیدهای بیرونی، فشارهای روانی، ضعف زیرساختی و چالش‌های اقتصادی همراه شده است. اما در دل این سختی‌ها، بستری فراهم شده تا بتوانیم به شیوه‌های آموزشی و ارزشیابی خود نگاهی تازه و تحول‌آفرین بیندازیم.
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در این میان مطرح می‌شود، شیوه برگزاری آزمون‌های پایان‌ترم به‌صورت آنلاین و آن‌هم در شرایط ناپایدار روانی و تکنولوژیکی است. آیا واقعاً آزمون متمرکز و پایانی، تنها راه سنجش دانش و مهارت‌های دانشجو است؟ آیا نمی‌توان با نگاهی دقیق‌تر، ارزشیابی در طول ترم را جایگزین کرد و به رشد همه‌جانبه دانشجویان کمک نمود؟ در این نوشتار با نگاهی سازنده و مسئولانه، به بررسی ابعاد این موضوع می‌پردازیم.
شرایط کشور؛ واقعیتی انکارناپذیر، اما قابل مدیریت
شرایط روانی و اجتماعی
در وضعیت کنونی، بخشی از جامعه، به‌ویژه قشر جوان و دانشجو، تحت تأثیر شرایط جنگ روانی، اخبار نگران‌کننده و نااطمینانی‌های اقتصادی قرار گرفته‌اند. اما این شرایط نباید مانعی برای کیفیت آموزش باشد؛ بلکه می‌تواند فرصتی برای تقویت همدلی، انعطاف‌پذیری و هوشمندی در آموزش باشد.
ضعف زیرساخت اینترنت در برخی مناطق
واقعیت این است که هنوز هم بسیاری از مناطق کشور از زیرساخت اینترنتی مناسبی برخوردار نیستند. با این‌حال، این چالش می‌تواند ما را به سمت استفاده از روش‌های متنوع ارزشیابی غیرمتمرکز سوق دهد، که وابستگی کمتری به بستر دیجیتال دارند و قابلیت اجرا برای همه دانشجویان را فراهم می‌کنند.
نقد سازنده بر شیوه سنتی آزمون پایان‌ترم
مزایای آزمون آنلاین در نگاه اول:
تسهیل فرآیند اجرایی برای دانشگاه‌ها.
امکان یکپارچگی در سنجش در زمان محدود.
صرفه‌جویی در منابع و هزینه‌های فیزیکی.
اما پیامدهای پنهان و چالش‌برانگیز:
تفاوت شدید در شرایط اتصال دانشجویان، که گاه منجر به ناعدالتی در نتایج می‌شود.
افزایش اضطراب، به‌ویژه در مناطقی که تهدیدهای امنیتی و اختلال‌های تکنولوژیکی وجود دارد.
کاهش تمرکز بر یادگیری عمیق، و افزایش وابستگی به نمره صرف.
احتمال بروز رفتارهای غیراخلاقی در غیاب نظارت واقعی.
ارزشیابی در طول ترم؛ الگویی موفق در آموزش نوین
شیوه ارزیابی مستمر یا فرایندی، در بسیاری از نظام‌های آموزشی موفق جهان اجرا می‌شود و نتایج قابل توجهی داشته است. این روش بر پایه‌ی سنجش مداوم مهارت‌ها، تفکر انتقادی، خلاقیت، توانایی پژوهش، مشارکت در کلاس و پروژه‌های عملی است.
مزیت مهم آن این است که:
فرصت رشد و بازخورد پیوسته را به دانشجو می‌دهد.
کاهش استرس ناگهانی ناشی از یک آزمون سرنوشت‌ساز دارد.
تقویت انگیزه یادگیری واقعی به جای حفظ موقت مطالب را سبب می‌شود.
انعطاف‌پذیر است و می‌تواند با شرایط فردی دانشجویان تطبیق یابد.
بایدها و نبایدهای تحول‌گرایانه در ارزیابی دانشگاهی
بایدها:
استفاده از ارزیابی‌های متنوع: پروژه، ارائه، تمرین، مشارکت.
توجه به شرایط محیطی و روانی دانشجویان.
ارتقای گفت‌وگو بین استاد و دانشجو برای شفاف‌سازی مسیر یادگیری.
طراحی سوالات تحلیلی به‌جای حفظ‌محور برای ارتقاء تفکر انتقادی.
نبایدها:
اصرار بر یک آزمون آنلاین در شرایط نابرابر.
نادیده‌گرفتن تفاوت امکانات و شرایط فردی دانشجویان.
وابستگی شدید به نمره‌گرایی و بی‌توجهی به فرآیند یادگیری.
بی‌تفاوتی نسبت به اثرات روانی فشار آزمون‌ها بر روحیه دانشجویان.
نتیجه‌گیری: نگاه دوباره به آموزش با رویکردی انسان‌محور و آینده‌نگر
نظام آموزش عالی ما امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند بازتعریف و بازآرایی است. اگر به جای تأکید صرف بر «امتحان گرفتن»، بر «یادگیری اثربخش و ماندگار» تمرکز کنیم، مسیر پیشرفت را هموارتر خواهیم کرد. اساتید محترم، به‌عنوان محور اصلی آموزش، می‌توانند با رویکردی خلاق، همراه و تحول‌آفرین، الگویی نوین از ارزیابی را طراحی کنند که هم با شرایط خاص کنونی کشور هماهنگ باشد و هم زمینه‌ساز پرورش نسل خلاق، سالم و مسئولیت‌پذیر باشد.
به یاد داشته باشیم که در روزهای دشوار، دانایی، درک و همدلی است که مسیر روشن آینده را می‌سازد.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
