اقتصاددان : سید حسین موسویان، متخصص سیاست‌های امنیتی خاورمیانه و هسته‌ای در دانشگاه پرینستون و سخنگوی پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در مصاحبه با شبکه تلویزیونی دمکراسی آمریکا 17 ساعت قبل از آتش بس جنگ:
ایمی گودمن: سید حسین موسویان، پژوهشگر مهمان در برنامه علم و امنیت جهانی دانشگاه پرینستون است. او بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ سخنگوی مذاکرات هسته‌ای ایران با اتحادیه اروپا بود. وی نویسنده کتاب بحران هسته‌ای ایران: یک خاطره و اخیراً کتاب ایران و ایالات متحده: نگاهی از درون به گذشته ناکام و راه صلح است. یادداشت جدید او در Middle East Eye با عنوان “پس از حمله آمریکا، ایران ممکن است استراتژی هسته‌ای خود را بازنگری کند” منتشر شده است. بسیار سپاسگزاریم که از بروکسل با ما همراه شدید، سفیر حسین موسویان! اگر ممکن است به اقدام اخیر آمریکا واکنش نشان دهید.
سید حسین موسویان: کاملاً روشن است که حملات آمریکا و اسرائیل به ایران، نقض آشکار قوانین و مقررات بین‌المللی است. این نقض آشکار منشور سازمان ملل و قوانین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. اکنون بسیاری از کارشناسان می‌گویند که این حملات، نه فقط حمله به ایران، بلکه حمله به پیمان عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای (NPT) است. بدون شک نتیجه‌ای معکوس خواهد داشت. واقعیت این است، که اسرائیل تنها کشوری در منطقه است که بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ بمب هسته‌ای دارد، و ایران عضو NPT است. اسرائیل عضو نیست. ایران سلاح هسته‌ای ندارد، اما اسرائیل دارد. و ایران بیشترین میزان بازرسی‌ها را در تاریخ آژانس به این نهاد داده، اما اسرائیل هرگز چنین دسترسی‌ای نداده است.
اکنون ایران بیشترین تحریم‌ها را دارد، در حالی که آمریکا از اسرائیلِ دارای بمب هسته‌ای حمایت می‌کند. این دو کشور ادعا می‌کنند که در حال مبارزه با اشاعه هسته‌ای در خاورمیانه هستند. در عمل، آمریکا از کشوری دارای بمب هسته‌ای که به کشوری بدون بمب هسته ای، حمله می‌کند، حمایت می‌کند، در حالی که ادعا دارد برای عدم اشاعه تلاش می‌کند. بنابراین ایرانیان اکنون این پرسش را مطرح می‌کنند که در حالی که ایران عضو NPT است و تمام دسترسی‌ها را به آژانس داده و همچنان مورد حمله قرار گرفته، اما کشورهایی مانند کره شمالی، اسرائیل، هند و پاکستان که هرگز NPT را نپذیرفته‌اند، هیچ‌گاه مورد حمله قرار نگرفته‌اند. به همین دلیل اکنون برخی در ایران به این نتیجه رسیده‌اند که شاید داشتن بمب هسته‌ای بازدارنده بهتری باشد تا عضویت در NPT.
ایمی گودمن: این نکته‌ای که مطرح می‌کنید، بسیار مهم است، سفیر! مسئله این است که آیا این وضعیت باعث تشویق به اشاعه سلاح هسته‌ای می‌شود؟ چون اکنون ایران، کشوری فاقد سلاح هسته‌ای، از سوی دو کشور هسته‌ای — آمریکا و اسرائیل — مورد حمله قرار گرفته است. درسی که می‌توان از این گرفت آن است که برای جلوگیری از حمله، باید مسلح به سلاح هسته‌ای باشید. مثلاً آمریکا به کره شمالی حمله نمی‌کند. اگر ممکن است درباره معنای این وضعیت و این تصور که می‌توان راه‌حل نظامی برای ایران پیدا کرد، توضیح دهید. اکنون ممکن است مواد هسته‌ای از محلی که آمریکا بمباران کرده — یعنی فردو — منتقل شده باشد. در نهایت، راه‌حل باید دیپلماتیک باشد.
سید حسین موسویان: اول از همه، از همان روز نخست که اسرائیلی‌ها به ایران حمله کردند، من علناً گفتم: «این حمله اسرائیل نیست. اسرائیل این حمله نظامی به ایران را با کشورهای ناتو، با آمریکا هماهنگ کرده و به‌طور کامل مورد حمایت ناتو است. ایران نه تنها با اسرائیل، بلکه با ناتو روبه‌روست.» اکنون ۱۲ روز گذشته و همه متوجه شده‌اند که کشورهای ناتو کاملاً از اسرائیل حمایت می‌کنند و آمریکا هم به خواست اسرائیل به ایران حمله کرده است. این نکته اول است.
نکته دوم اینکه اگر رئیس‌جمهور ترامپ واقعاً خواهان توافق هسته‌ای بود، می‌توانست به‌راحتی آن را به دست آورد. چون در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش، برجام را به ارث برد. یادتان هست، برجام توافقی بود میان ایران و آمریکا و قدرت‌های جهانی. شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه ۲۲۳۱ را تصویب کرد، آژانس چندین قطعنامه صادر کرد. برجام به‌خوبی پیش می‌رفت. ایران بالاترین سطح دسترسی و شفافیت را به آژانس داد. تمام مسائل فنی با آژانس حل شد. حتی آژانس علناً اعلام کرد که “تمام مسائل مربوط به ابعاد نظامی احتمالی حل شده‌اند.” توافق کاملاً کارآمد بود. حتی فراتر از مسائل هسته‌ای، ایران و آمریکا توافق کردند که ایران ۱۰۰ هواپیمای مسافربری آمریکایی، یعنی هواپیماهای بوئینگ، خریداری کند. حتی زمانی که ۱۶ ملوان آمریکایی به‌طور غیرقانونی وارد آب‌های ایران شدند، ایران آن‌ها را در کمتر از ۴۸ ساعت آزاد کرد. همه چیز در مسیر درست بود تا زمانی که ترامپ از توافق خارج شد و گسترده‌ترین تحریم‌ها را اعمال کرد. این مربوط به دوره اول ترامپ است.
در دوره دوم، زمانی که دوباره انتخاب شد، گزینه‌ای روی میز ایران گذاشت: «توافق بر اساس شرایط من یا حمله.» این زبان دیپلماسی نبود و نیست؛ این زبان تهدید و زورگویی است. سپس، وزیر امور خارجه ایران، عراقچی، با استیو ویتکاف سه دور مذاکره در عمان و رم داشتند. آن‌ها بر سر اصول به توافق رسیدند. سپس قرار شد تیم‌های فنی بنشینند و متن توافق را آماده کنند. ناگهان نتانیاهو با ترامپ تماس گرفت و ترامپ عقب‌نشینی کرد. سپس اسرائیل به ایران حمله کرد. بعد ترامپ علناً به ایرانی‌ها گفت: «تسلیم بی‌قید و شرط.» و سپس آمریکا حمله کرد. و اکنون بعد از حمله آمریکا، صحبت از تغییر رژیم می‌شود. بنابراین، اکنون همه به‌خوبی درک کرده‌اند که متأسفانه رئیس‌جمهور ترامپ واقعاً دنبال دیپلماسی و راه‌حل نیست.
در حالی که اگر واقعاً بخواهند مسئله هسته‌ای را حل کنند، این موضوع کاملاً در دسترس است. ما سه مسئله اصلی داریم. یکی، همکاری ایران با آژانس است. ما الگو را داریم. این مدل سه سال خوب کار کرد. تمام مسائل فنی حل شد. می‌توانند توافق کنند که تمام اقدامات شفاف‌سازی و راستی‌آزمایی دوباره اجرا شود و تمام مسائل فنی بین ایران و آژانس حل شود. مسئله دوم این است که غنی‌سازی ایران نظامی خواهد بود یا غیرنظامی. اگر زیر ۵ درصد باشد، قطعاً غیرنظامی است. ایران آماده است که مثل برجام به غنی‌سازی زیر ۵ درصد بازگردد، غنی‌سازی ۲۰ و ۶۰ درصد را متوقف کند. مسئله سوم مربوط به ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی ایران است که حدود ۴۰۰ کیلوگرم است. اگر توافقی جامع، منصفانه و متوازن حاصل شود، ایران آماده است این ذخایر را صادر کند یا رقیق‌سازی نماید. بنابراین تمام نگرانی‌ها قابل رفع است. این واقعاً در دسترس است، اگر رئیس‌جمهور ترامپ بخواهد دیپلماسی موفق شود.
Interview-Democracy Now
https://www.democracynow.org/2025/6/23/iran_united_states
Report from Tehran: Iranians View U.S. Strikes on Key Nuclear Sites as “Act of War”
StoryJune 23, 2025
12:53 of 30:25Volume 90%
15:43
AMY GOODMAN: Seyed Hossein Mousavian is Visiting Research Collaborator with Princeton University’s Program on Science and Global Security. From 2003 to ’05, he served as spokesperson for Iran in its nuclear negotiations of the European Union, author of The Iranian Nuclear Crisis: A Memoir, and most recently, _Iran and the United States, An Insider’s View on the Failed Past and the Road to Peace_. His new op-ed for _Middle East Eye_ headlined, “After U.S. Attack, Iran Could Reconsider its Nuclear Strategy.” Thanks so much for joining us from Brussels, Ambassador Hossein Mousavian. If you can respond to what the U.S. has done. It’s interesting to have both of you on because Mohammad Marandi was involved with the Iran deal negotiations in 2015, and you, back a decade before.
SEYED HOSSEIN MOUSAVIAN: It is obvious, Amy, that the U.S. and Israeli strikes on Iran is in a clear violation of international law and regulations. It is a clear violation of United Nations security, United Nations charter. It is in a clear violation of the International Atomic Energy Agency rules and regulations. And many experts now are talking that the current attacks are not only attacks on Iran, they are attacks on non-proliferation treaty. It is – it would have definitely a counterproductive result. The fact is, Amy, that Israel is the only country in the region with 100 to 400 nuclear bombs, and Iran is a member NPT. Israel is not. Iran does not have nuclear bomb. Israel does have nuclear bomb. And Iran has given the highest – the most inspections to the IAEA during the history of IAEA, and Israel has never given such access to IAEA.
And now, Iran is the most-sanctioned country, and the U.S. is supporting Israel with nuclear bombs. And they both are claiming that they are fighting proliferation in the Middle East. Practically, the U.S. is supporting a country with nuclear bomb attacking a country with no nuclear bomb, claiming that the U.S. is fighting for proliferation in the Middle East. Therefore, Iranians are now looking for key as being member of non-proliferation treaty, giving every access to the IAEA, and now they have been attacked. Before, they have been sanctioned. And countries like North Korea, Israel, India, Pakistan, which they have never accepted non-proliferation treaty, they have never been attacked. That’s why they are now thinking perhaps having nuclear bomb is much better deterrent compared to being member of NPT.
AMY GOODMAN: This is an extremely important point you’re making, Ambassador. The issue of whether this would encourage nuclear proliferation, that you have Iran, a non-nuclear nation at this point being attacked by two nuclear nations, the U.S. and Israel. So, the lesson learned is, you need to a nuclear bomb-armed nation not to be attacked. For example, the U.S. isn’t attacking North Korea. So, if you can talk about what this means and the idea that you can come up with a military solution to what’s happening in Iran. It now may be well that the nuclear material has been moved from the place that the U.S. bombed, from Fordow. And so, in the end, it’s going to take diplomacy anyway.
SEYED HOSSEIN MOUSAVIAN: First of all, from the day one, when Israelis, they attacked Iran, I publicly said, “This is not Israeli strike. Israel has coordinated this military invasion of Iran by the NATO countries, by the U.S., and it is fully supported by NATO, and Iran is confronting NATO, not only Israel. And it is now about 12 days passed, everybody understands that the NATO countries, they are fully supporting Israel, and the U.S. also attacked Iran by the demand of Israelis. This is number one.
Number two, if President Trump really wanted a nuclear deal, he could get it easily. Because in his first term, he chaired the JCPOA. You remember. JCPOA, the Iran nuclear deal was agreed between Iran, and the U.S. and the world powers, the United Nations Security Council passed the Resolution 2231, the IAEA adopted many resolutions. It was working very well. Iran gave the highest level of access inspection, transparency measures to the IAEA. Every technical issue with the IAEA was resolved. Even IAEA publicly said, “All possible military dimension issues are resolved.” The deal was working very well. Even beyond the nuclear, Iran and the U.S., they agreed that Iran would buy 100 American passenger planes, the Boeing planes. Even when 16 American sailors, they entered Iranian water territory illegally, Iran released them in less than 48 hours. Everything was going in the right direction until President Trump withdrew and imposed the most comprehensive sanctions. This is about the first term of President Trump.
In the second term, when he was elected, he actually put an option on the Iranian table, “Deal under my terms and condition, or you would be attacked.” This was not and is not the language of diplomacy. This is the language of threat and bullying. And then, we have Iranian Foreign Minister Araghchi with Steve Witkoff. They had three rounds of talks in Oman and Rome, and they agreed on the principles. They really agreed. Then, they agreed that the technical team would sit, and they would draft it to be signed. Suddenly, Prime Minister Netanyahu called President Trump, and President Trump backed down. And then, Israel attacked Iran. When Israel attacked Iran, then President Trump publicly said to Iranians, “Unconditional surrender.” And then, the U.S. attacked. And now, after the U.S. attacked, now he’s saying “regime change”! Therefore, now, everybody, I think, has a correct understanding, well understanding that unfortunately, President Trump is not really for diplomacy and a solution.
Otherwise, if really, they want a solution on the nuclear, it is easy because we have three major issues. One is about Iran cooperation with the IAEA. We have the model. The model worked for three years very well. All technical issues were resolved. The nuclear deal, they can agree that all transparency measures, verification measures can be revived based on the deal, and all technical issues can be resolved between Iran and the IAEA. The second issue is about whether Iranian enrichment would be military or civilian. If it is below 5%, definitely would be civilian. Iran is ready to go back to – like the JCPOA, to go back to enrichment below 5%, to stop 20%, to stop 60%. And the third issue is about the Iranian stockpile of enriched 400-kilogram of 60% enriched uranium. I think if there is a comprehensive, fair and balanced deal, Iran would be ready either to export or to dilute this stockpile. Therefore, every concern would be removed. It is really within the reach if President Trump is going to have diplomacy succeed.
AMY GOODMAN: We’ve just spoken with Ambassador Mohammad Marandi in Brussels, who helped to negotiate an Iran nuclear deal back in 2005.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
