سهراب دل انگیزان استاد گروه اقتصاد دانشگاه رازی با درج یادداشتی در اقتصاددان نوشت : من یک نکته مهم قابل توجه در مورد آزاد سازی ارز ترجیحی یا هرگونه آزاد سازی‌های مقطعی دارم.
وقتی یک اقتصاد در همه ارکان و ابعاد و اجزا در زنجیر قدرت، دولت، رانت و تحریم پیچیده شده است، چگونه افرادی صحبت از آزاد سازی جزئی و مقطعی دارند؟
چگونه ممکن است در زمانی که همچنان اقتصاد در زنجیر دولت و قدرت و رانت قرار دارد، شما با آزاد سازی ارز ترجیحی بتوانید تخصیص منابع حوزه نان را صحت بخشی کنید و دولت بتواند از منابع آزاد شده در جای دیگری مانند یارانه مستقیم بهره ببرد؟
اصولا قانون والراس را نباید وارونه فهمید. اصولا قوانین اول و دوم رفاه را نباید وارونه فهمید. اصولا ترجیحات مصرف کنندگان در زمانی که تورم شدید و بالا وجود داشته باشد، نااطمینانی بالا در اقتصاد وجود داشته باشد، بخش قابل توجهی از اقتصاد هم رانتی و هم انحصار کامل باشد، وقتی انتظارات تورمی بالایی وجود داشته و وقتی حداقل سی و دو میلیون نفر زیر خط فقر هستند، نمی‌تواند محدب باشد و افراد نمیتوانند ترکیب متعادلی از سبد مصرفی را برای مصرف تعریف کنند. لذا در این شرایط شما نمی‌توانید اصول بازار رقابت کامل را ماخذ کنید و حرکت به سمت بازار را حرکت به سمت بهره وری بیشتر تعریف کنید، بلکه این نوع دخالت‌های ناقص تنها ناکارآمدی موجود را گسترش داده و بخش‌های جدیدی را به رانت و ناکارآمدی متصل می‌نماید.
اصولا برای حرکت به سمت بهبود اول باید ساختار غلط را اصلاح کرد. وقتی ساختار غلط همچنان بر سر موضع خود قرار گفته و اقتصاد همچنان در چنبره دخالت‌های بزرگ دولت، قدرت، رانت، انحصار و تحریم در حال شکنجه شدن و لاغر شدن و پیر شدن است، نمی‌توانید بگویید اگر رنگ لب قربانی را قرمز کنیم، حالش بهتر خواهد شد.
دولت مردان بزرگی که قصد اصلاح دارید، لطفا اصلاحات را درست ببینید. کسری بودجه دولت ناشی از نان نیست، نان وظیفه دولت است. کسری بودجه دولت ناشی از ناتوانی و نبود اراده در دولت در حذف رانت‌ها است. ناشی از بودجه های غیر مولد است. ناشی نفوذ در تعریف ردیف بودجه است. ناشی از نظام گزینش مدیران دولت، بروکراتها و نمایندگان مجلس است. ناشی از ناتوانی دولت در انتخاب بروکرات‌های شایسته و متخصص است. نان و بنزین اگر چه در یک شرایط متعادل می‌توانند در عرصه قیمت‌های آزاد تعریف شوند، ولی شما چگونه این حداقل‌های در افول را در معرض بحث قرار می‌دهید و از آنها در ناترازی صحبت می‌کنید، در حالی که اقتصاد را به عنوان یک کل نمی‌بینید. ابتدا سراغ بزرگترین ناترازی ها بروید که ناشی از تحریم‌ها است. علت تحریم‌ها را جبران کنید، آنگاه مشاهده خواهید کرد که بخش بزرگی از مشکلات برطرف خواهند شد. بدنه دولت و قوای سه گانه را در اختیار شایستگان و بروکرات‌های شایسته و متخصص و وطن پرست قرار دهید، آنگاه متوجه خواهید شد که بخش قابل توجهی از مشکلات حل خواهند شد. دخالت‌های بی مورد دولت در تصمیم‌گیری و قیمت‌گذاری را رها کنید، فرایندهای رانت زا را رها کنید و ببینید که بخش‌های بزرگی از مشکلات حل می‌شوند.
مگر آذر ماه 1389 یکبار به صورت کامل این سیستم یارانه‌ای اصلاح نشد؟ چرا مجدد انحرافات برگشت؟ چون نمی‌توانید در اقتصادی که دولت آن و قوای سه گانه آن تولید کننده رانت هستند، و تورم های بزرگ را در بنیاد خود دارد، اینگونه اصلاحات غیر زیرساختی را انجام بدهید و فکر کنید اصلاحات شما زیر ساختی و دائمی بوده است و میتوانید شرایط را به همچنان مناسب نگهدارید.
انحرافات بزرگ زیر ساختی و تورم بلند مدت، تمام تلاش و اعتبار و حیثیت دولت و گردانندگان را دستخوش ناترازی خواهند کرد. سرمایه اجتماعی دولت را در بین مردم کنار بگذازید، سرمایه اجتماعی و اعتبار دولت بین شاغلان و کارکنان خودش را ببینید، بین ارکان جامعه و قدرت ببینید و آنگاه نتیجه را تفسیر نمایید.
در یک کلام عرض می‌کنم، اگر قصد اصلاح دارید و اراده کاملی برای این اصلاح دارید، نباید بودجه پنج هزار همتی را به یازده هزار همت تبدیل کنید، اگر این کار را انجام دادید، نزد من کارشناس حنایتان رنگی ندارد.
دم خروس را قبول کنم یا قسم حضرت عباس را؟
شما با تدوین و تقدیم بودجه 1404 نشان دادید که هیچ عزم و اراده ای برای حل مشکلات ندارید. شما بودجه های غیر مولد را تا سه برابر افزایش دادید و ادعای حرکت به سمت کارآمدی می‌کنید؟
شما رانت گروه‌های رانت خور از بودجه را به چند برابر رساندید ولی برای کارکنان خودتان با وجود یک جاماندن تاریخی حقوق و مزایای آنها، تنها نصف نرخ تورم موجود و کمتر را در نظر گرفتید.
عملا مسیر فقیر سازی و ناتوان سازی بدنه بروکرات را هدف گذاری کرده اید، حالا هم از کارایی در قیمت نان صحبت می‌کنید؟ از قیمت انرژی صحبت می‌کنید؟ مگر شما قیمت واقعی انرژی کارکنان خودتان را که هدر می‌دهید پرداخت می‌کنید که می‌خواهید قیمت واقعی انرژی مصرفی مردم را از آنها دریافت کنید؟
نمی‌شود که لاک زدن به ناخن را برای یک فرد سرطانی، حرکت در مسیر بهبود و اصلاح تعریف کنید.
جامعیت دانش کارشناسی در تصمیمات دولت قابل مشاهده نیست.
لطفا بد را بدتر نکنید. اگر قصد اصلاح دارید، از زیرساختهای اصلی اصلاحات را تعریف کنید. تعریف اصلاحات در اقتصاد ایران از یارانه نان دقیقا نواختن سرنا از سر گشاد آن است. این بخش‌ها زمانی باید اصلاح شوند که زیرساختهای اساسی اصلاح شده و کارآمد شده باشند.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
