اقتصاددان : سید حسین موسویان : موانع امریکا و اسراییل در موفقیت سیاست خارجی دولت چهاردهم
- تشریح ۸ فاکتور مهم در مورد تصمیم ایران در نحوه پاسخ به ترور اسماعیل هنیه
- معرفی پنج فاکتور برای موفقیت دولت چهاردهم در بهبود روابط خارجی و اوضاع اقتصادی ایران
خلاصه مطالب سخنرانی:
دولت چهاردهم در مورد سیاست متوازن با جهان شرق و جهان غرب، با فرصتها و تهدیدات مختلفی مواجه خواهد بود.
چشم انداز تهدیدات:
- دولت آقای پزشکیان همچون دولتهای قبلی، برای بهبود و توسعه روابط با کشورهای همسایه و منطقه، جهان اسلام و جهان سوم و قدرتهای بلوک شرق بویژه چین و روسیه و هند تلاش خواهد کرد و موفقیتهایی نیز خواهد داشت.
- اما همچون گذشته، تحریمهای یک جانبه آمریکا یکی از مهمترین موانع دولت چهاردهم برای برقراری یک روابط اقتصادی گسترده، سالم و شفاف با آسیا، قدرتهای بلوک شرق، منطقه و جهان سوم باقی خواهد ماند.
- در ۴۵ سال بعد از انقلاب، تنش ها و خصومتهای بین آمریکا و ایران، مهمترین معضل سیاست خارجی ایران بوده و دولت چهاردهم هم با این معضل مواجه خواهد بود.
- شرایط منطقه بویژه بعد از ترور اسماعیل هنیه در تهران، بگونه ای است که میتوان پیش بینی کرد که دو چالش “آمریکا و اسرائیل” و خطر بروز یک جنگ منطقه ای در اوائل کار دولت چهاردهم؛ جدی تر از همه سالها و دولتهای گذشته ایران وآمریکا در چهل ساله گذشته است.
- ترور سردار سلیمانی فرمانده ارشد نظامی توسط ترامپ در خاک عراق بود که با حمله موشکی ایران به پایگاه نظامی آمریکا در عراق، تهران و واشینگتن توانستند از احتمال درگیری نظامی وسیع جلوگیری کنند. منتهی نکته مهم این بود که آمریکای ترامپ و ایران بهیچ وجه مایل به ادامه درگیری نظامی نبودند.
- اما ترور اسماعیل هنیه در تهران صورت گرفت که به سه دلیل متفاوت است:
اول: نقض حاکمیت ملی ایران است.
دوم: یک شرمندگی و شکست مهم برای دستگاههای امنیتی ایران بوجود آورده که نتوانستند از جان میهمان خود، یکی از مهمترین رهبران مقاومت در جهان اسلام، حفاظت کنند.
- عامل ترور اسرائیل است که اساسا این ترور را به قصد کشاندن ایران و آمریکا به یک جنگ منطقه ای انجام داده است.
ایران اعلام کرده که قطعا پاسخ خواهد داد. اما چه بخواهیم یا نخواهیم، نوع پاسخ ایران، نحوه مداخله آمریکا را مشخص خواهد کرد.
ایران و آمریکا هیچکدام خواهان جنگ نیستند اما برای نتانیاهو موضوع “مرگ و حیات سیاسی” است.
نتانیاهو ضمن موفقیت در نابودی غزه و کشتن حدود ۴۰ هزار نفر، آواره کردن دومیلیون نفر و ترور بسیاری از رهبران کلیدی حماس و جهاد اسلامی؛ اما نتوانسته جنگ غزه را تمام کند و اسراء را آزاد کند.
او با بیشترین مخالفتهای داخلی و جهانی مواجه شده بطوریکه در آمریکا و جهان غرب هم دهها میلیون نفر علیه او تظاهرات کرده و وضعیت اسرائیل افکار عمومی جهان را از “قربانی هولوکاست” به ” بانی یک هولوکاست جدید” تغییر داده است. ضمن اینکه با پرونده های سنگین قضایی در داخل اسرائیل مواجه است. لذا نتانیاهو تنها راه نجات خود را یک جنگ منطقه ای میداند چون آمریکا و جهان غرب را بدون قید وشرط به استخدام حمایت از اسرائیل در خواهد آورد.
سه تصمیم استراتژیک در تاریخ نظام جمهوری اسلامی
از دیدگاه من مهمترین تصمیات استراتژیک نظام جمهوری اسلامی بعد از انقلاب در سه مقطع و از این قرارند:
اول: پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و رهایی دو کشور ایران و عراق از ادامه یک جنگ خانمانسوز.
دوم: توافق برجام و رهایی ایران از فصل هفت منشور سازمان ملل بعنوان یک کشور تهدید کننده صلح و امنیت جهانی و رهایی از ۶ قطعنامه اجماعی شورای امنیت سازمان ملل.
سوم: اکنون که موقع سومین تصمیم استراتژیک ایران است.
تهران با یکی از پیچیده ترین شرایط مواجه است زیرا باید با توجه به هشت فاکتور کلیدی ذیل تصمیم بگیرد:
- موضوع ترور هنیه، یک موضوع جهان اسلامی است که نه تنها ایران و فلسطین بلکه کل جهان اسلام این ترور را محکوم و خواهان مجازات عامل آن هستند. لذا ایران در پاسخ خود باید در تصمیم خود به “بعد جهان اسلامی بودن” داشته باشد.
- پاسخ به اندازه کافی قاطع و بزرگ و محکم باشد تا پاسخی مناسب برای ترور اسماعیل هنیه و ترورهای تعداد زیاد دیگری از فرمانده هان نظامی ایران و حزب الله و حماس باشد که طی سه ماه گذشته توسط اسرائیل ترور شده اند.
- قدرت بازدارندگی پاسخ بحدی بالا باشد که اسرائیل را از ادامه این نوع ترورها منصرف کند و اجازه تضعیف حاکمیت ملی ایران را ندهد.
- در عین حال اقدام بگونه ای نباشد که به تامین هدف اصلی نتانیاهو یعنی تقابل نظامی آمریکا و ایران ختم شود.
- اقدام ایران نباید موجب جنگ نظامی فراگیر منطقه ای شود. جنگی که یک طرف آن ناتو و اسرائیل و طرف دیگر آن ایران و جبهه مقاومت در کشورهای لبنان و عراق و یمن خواهند بود. در چنین سناریویی روسیه و چین و کشورهای عرب متحد آمریکا هم وارد این ماجرا نخواهند شد، هردوطرف جنگ خسارت خواهند کرد و منطقه نیز دچار بی ثباتی بیشتر خواهد شد.
- اقدام ایران نباید موجب فلج شدن دولت رئیس جمهور جدید آقای پزشکیان شود. قرار است آقای پزشکیان ظرف روزهای آینده کابینه خود را به مجلس معرفی کند. بدیهی است که یک جنگ مانع موفقیت یک کابینه جدیدی خواهد شد که مهمترین ماموریت و اولویتش بهبود وضعیت اقتصادی ایران و روابط خارجی است.
با پیروزی پزشکیان، تا حدی امید برای بهبود وضع اقتصادی مردم، بهیود روابط خارجی ایران زنده شده و طبیعتا قصد نتانیاهو از ترور هنیه در تهران، این بود که این شانس را بطور کلی از بین ببرد.
- اقدام ایران نباید به گونه ای باشد که تاثیر منفی بر معادلات انتخاباتی دو سه ماه آینده آمریکا بگذارد. بر کسی پوشیده نیست که نتانیاهو روابط خاص و ویژه با ترامپ دارد و بهمین دلیل هم توانست ترامپ را برای خروج از برجام و تعیین سپاه پاسداران بعنوان یک سازمان تروریستی و تعیین بیت المقدس بعنوان پایتخت اسرائیل همراه کند.
بر کسی هم پوشیده نیست که در مورد برجام، شدید ترین اصطکاک بین اوباما و نتانیاهو رخ داد و حتی حدود ۱۰۰ عضو دمکرات کنگره، سخنرانی اخیر نتانیاهو در کنگره را تحریم کردند. یکی از اهداف نتانیاهو در ترور هنیه در تهران، این است که با ایجاد یک بحران جدید در خاورمیانه، معادلات انتخاباتی آمریکا را به نفع ترامپ تغییر دهد. لذا اقدام ایران نباید بر معادلات سیاسی داخلی آمریکا تاثیر منفی داشته باشد.
- و بالاخره اقدام ایران نباید موجب تغییر شرایط منفی افکار عمومی جهان علیه اسرائیل، انزوای بین المللی فعلی اسرائیل بویژه رای دیوان بین المللی دادگستری شود چون این دیوان در رای خود اقدامات اسرائیل در غزه را در راستای جنایت و نسل کشی قلمداد کرده و از اسرائیل خواسته که سرزمینهای اشغالی فلسطین را تخلیه کند، کشتار مردم بیگناه فلسطین را متوقف کند.
چشم انداز فرصتها:
در عین حال چشم انداز مثبتی نیز میتواند تصور شود در صورتیکه ایران سه محور ذیل را بطور موازی و همزمان در دستور کار سیاست خارجی داشته باشد:
- توسعه روابط با کشورهای منطقه،
- توسعه روابط با قدرتهای بلوک شرق، آسیا و کشورهای جهان سوم،
- ختم خصومت با آمریکا و غرب.
پنج فاکتور کلیدی برای تحقق چشم انداز مثبت سیاست خارجی دولت چهاردهم از این قرار است:
- ایران در اولین قدم عضویت در اف.ای.تی.اف را بپذیرد تا یکی از موانع مهم گشایشهای روابط اقتصادی با دنیا را مرتفع کند و بتواند از ظرفیتهای عضویت در اتحادیه های اقتصادی همچون در سازمان شانگهای و گروه بریکس در توسعه روابط با بلوک شرق، منطقه، قاره آسیا و جهان سوم استفاده کند. پذیرش اف. ای.تی.اف ربطی به تحریمهای آمریکا ندارد و عدم پذیرش آن به معنی “خود تحریمی ایران” است.
- دوم اینکه اگر واشینگتن و تهران با درک وضعیت خطرناک فعلی، تمایل به مدیریت بحران و رفع خصومتهای چهل ساله داشته باشند. در ایران چند ماهی طول خواهد کشید تا دولت چهاردهم مستقر شود. وضعیت در آمریکا هم بگو نه است که انتخابات جدید آمریکا در آبان ماه و دولت جدید هم تا اواخر امسال مستقر خواهد شد.
لذا در ۹ ماه آینده، باید روی دو موضوع تمرکز شود:
- یکی مهار روند تشدید بحران در منطقه و مهار روند تشدید خصومتهای بین آمریکا و ایران است و
- دیگری تلاش منطقه ای و بین المللی ایران برای آتش بس در غزه و اجرای رای دیوان بین المللی دادگستری برای نجات فلسطینی هاست.
بعد از استقرار دولتهای جدید در تهران و واشینگتن، دو پایتخت به قصد “مدیریت بحران درروابط دو کشور”، براساس پنج اصل ذیل گفتگوهای مستقیم را آغاز کنند:
اول: احیاء برجام.
دوم: مدیریت و حل و فصل اختلافات و بحرانهای منطقه از طریق:
- الف: لازم نیست ایران و آمریکا در مورد همه بحرانهای منطقه گفتگو و توافق کنند. بلکه گفتگو و همکاری در مورد حل بحرانهای منطقه باید بین خود کشورهای منطقه صورت گیرد با حمایت شورای امنیت سازمان ملل. در این راستا ایجاد مجمع گفتگوهای هشت کشور حوزه خلیج فارس اولین قدم باشد.
- ب: اما تقابلات منطقه ای دوجانبه باید بین دو کشور گفتگو و تلاش گردد که تقابلات دو جانبه آمریکا و ایران در منطقه، یا خاتمه یابد و یا به حداقل برسد.
- دوطرف در موضوعاتی که دو کشور منافع مشترک دارند، همکاری کنند. این اقدام، مسیر تشنج زدایی را تسهیل خواهد کرد.
سوم: تسهیل روابط مردمی همچون روابط علمی، توریستی، ورزشی و فرهنگی.
چهارم: همکاریهای اقتصادی ایران وآمریکا در چهارچوب توافقات برجام آغاز شود. بالاخره بعد از برجام توافق شد که آمریکا ۱۰۰ هواپیمای بوئینگ به ایران بفروشد و صادرات صنایع دستی و خاویار و فرش ایران به آمریکا آزاد شود.
پنجم: آتش بس بین ایران و اسرائیل هم ضروری است.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
