در عصر حاضر که فناوری‌های هوشمند نقشی حیاتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها ایفا می‌کنند، ایران نیز در تلاش است تا جایگاه خود را در این عرصه ارتقا دهد. اما این مسیر با چالش‌های متعددی همراه است که نیازمند توجه و راهکارهای ویژه است. این ۵ چالش عمده در یک قاب بررسی می شوند.
در سال‌های اخیر، توسعه فناوری‌های هوشمند به یکی از مهم‌ترین اولویت‌های کشورهای پیشرفته تبدیل شده است. ایران نیز در این مسیر گام برداشته، اما با چالش‌های متعددی روبرو است که پیشرفت در این حوزه را با کندی مواجه کرده است.
یکی از اصلی‌ترین موانع، محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی است. این تحریم‌ها دسترسی به تجهیزات پیشرفته و فناوری‌های روز دنیا را دشوار کرده و باعث شده تا شرکت‌های داخلی در زمینه هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء با چالش‌های جدی مواجه شوند. به عنوان مثال، محدودیت در واردات تراشه‌های پیشرفته و سنسورهای دقیق، توسعه سیستم‌های خودران و شبکه‌های حسگر هوشمند را با مشکل روبرو کرده است.
از سوی دیگر، کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه‌های نوین فناوری، مانند یادگیری عمیق و پردازش زبان طبیعی، چالشی دیگر برای صنعت فناوری ایران محسوب می‌شود. علی‌رغم وجود استعدادهای درخشان در کشور، فرار مغزها و مهاجرت نخبگان به دلیل شرایط اقتصادی و محدودیت‌های پژوهشی، روند توسعه فناوری‌های هوشمند را کند کرده است.
زیرساخت‌های ارتباطی ناکافی نیز مانعی دیگر در مسیر پیشرفت است. سرعت و پایداری اینترنت در بسیاری از نقاط کشور، پاسخگوی نیازهای فناوری‌های نوین نیست. این مسئله به‌ویژه در توسعه اپلیکیشن‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و راه‌اندازی شبکه‌های ۵G چالش‌برانگیز بوده است.
در ادامه، به پنج چالش عمده در توسعه فناوری‌های هوشمند در ایران و راه‌حل‌های پیشنهادی برای هر یک می‌پردازیم :
۱- محدودیت دسترسی به فناوری‌های پیشرفته
راه‌حل: تقویت همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای دوست و توسعه فناوری‌های بومی. ایجاد مراکز تحقیق و توسعه مشترک با شرکت‌های فناور خارجی و سرمایه‌گذاری در تولید قطعات حیاتی مانند تراشه‌های پیشرفته در داخل کشور می‌تواند راهگشا باشد.
۲- کمبود نیروی انسانی متخصص
راه‌حل: بهبود شرایط کاری و پژوهشی برای متخصصان داخلی و ایجاد انگیزه برای بازگشت نخبگان مهاجر. راه‌اندازی دوره‌های تخصصی هوش مصنوعی و علوم داده در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی برای انتقال دانش فنی می‌تواند به رفع این چالش کمک کند.
۳- زیرساخت‌های ارتباطی ناکافی
راه‌حل: سرمایه‌گذاری گسترده در توسعه شبکه فیبر نوری و تسریع در راه‌اندازی شبکه‌های ۵G. همچنین، حمایت از شرکت‌های خصوصی ارائه‌دهنده خدمات اینترنت برای پوشش مناطق محروم می‌تواند به بهبود زیرساخت‌های ارتباطی کمک کند.
۴- عدم هماهنگی بین بخش‌های دولتی و خصوصی
راه‌حل: ایجاد یک نهاد هماهنگ‌کننده ملی برای توسعه فناوری‌های هوشمند که نمایندگانی از بخش‌های مختلف دولتی، دانشگاهی و صنعتی را گرد هم آورد. این نهاد می‌تواند با تدوین استراتژی‌های کلان و نظارت بر اجرای پروژه‌ها، از موازی‌کاری و اتلاف منابع جلوگیری کند.
۵- خلأهای قانونی و حقوقی
راه‌حل: بازنگری و به‌روزرسانی قوانین مرتبط با فناوری‌های نوین، با تمرکز بر حوزه‌هایی چون حریم خصوصی، امنیت سایبری و مالکیت معنوی. همکاری نزدیک قانون‌گذاران با متخصصان فناوری و حقوقدانان می‌تواند به تدوین چارچوب‌های قانونی مناسب برای عصر هوش مصنوعی کمک کند.
علی‌رغم این چالش‌ها، تلاش‌های قابل توجهی در جهت توسعه فناوری‌های هوشمند در ایران صورت گرفته است. شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های فعال در حوزه‌هایی چون پردازش تصویر، تشخیص گفتار و سیستم‌های توصیه‌گر، دستاوردهای امیدوارکننده‌ای داشته‌اند. همچنین، راه‌اندازی مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌های تخصصی در حوزه هوش مصنوعی، گامی مثبت در جهت تقویت اکوسیستم فناوری کشور بوده است.
برای غلبه بر چالش‌های موجود و دستیابی به جایگاه مطلوب در عرصه فناوری‌های هوشمند، نیاز به یک برنامه جامع و بلندمدت است. تدوین استراتژی ملی هوش مصنوعی، سرمایه‌گذاری در آموزش و پژوهش، بهبود زیرساخت‌های ارتباطی، و اصلاح قوانین مرتبط با فناوری‌های نوین، می‌تواند راهگشای توسعه پایدار در این حوزه باشد.
در نهایت، موفقیت در توسعه فناوری‌های هوشمند مستلزم همکاری نزدیک بین دولت، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی است. ایجاد یک اکوسیستم نوآوری پویا که در آن ایده‌های خلاقانه به راحتی به محصولات و خدمات قابل عرضه در بازار تبدیل شوند، می‌تواند نقش کلیدی در پیشرفت کشور در این حوزه داشته باشد.
با توجه به پتانسیل بالای نیروی انسانی و زیرساخت‌های موجود، امید می‌رود ایران بتواند با غلبه بر چالش‌های پیش رو، در آینده‌ای نه چندان دور، جایگاه خود را در میان پیشگامان فناوری‌های هوشمند تثبیت کند و نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده فناوری در منطقه و جهان ایفا نماید.
