کیفیت اینترنت ایران در پایین‌ترین رتبه‌های جهانی

انجمن تجارت الکترونیک تهران سومین گزارش خود از وضعیت اینترنت کشور را منتشر کرد. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که وضعیت اینترنت کشور در مقایسه‌ با گزارش دوم این انجمن (مربوط به زمستان ۱۴۰۲) تفاوت چندانی نکرده است و همچنان نتیجه تداوم سیاست‌های محدودکننده داخلی و تحریم‌های یک‌جانبه خارجی منجر به این شده که اینترنت کشور با سه گزاره «پراختلال» و «محدود» و «کند» توصیف شود. تحریم‌های فناوری از یک سو و فیلترینگ گسترده داخلی از سوی دیگر باعث شده کیفیت اینترنت ایران در رده‌بندی‌های جهانی در پایین‌ترین رتبه‌ها قرار بگیرد. در این گزارش، در این ‌باره آمده است: «مشکل‌های اینترنت کشور را می‌توان به بخش‌های متنوع و گسترده‌ای تقسیم کرد. دو موضوعی که بیش از همه در بحرانی ‌شدن وضعیت اینترنت ایران نقش دارند، تحریم‌های خارجی و فیلترینگ گسترده داخلی است، همچنین بررسی‌های ما نشان می‌دهد که نقش فیلترینگ از ایجادکننده محدودیت بسیار فراتر رفته و امروز تبدیل به بزرگ‌ترین عامل ایجاد کندی مستمر و ناپایداری و مانع بزرگی برای افزایش سرعت و توسعه اینترنت تبدیل شده است.»

استفاده مردم از فیلترشکن سه برابر شده است

به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان صنعت ،فیلترینگ در حالی همچنان تداوم پیدا کرده است که ۶/۸۳‌درصد از کاربران اینترنت از فیلترشکن استفاده می‌کنند و به‌ طور میانگین هر کاربر ایرانی در طول روز، چهار ساعت از فیلترشکن بهره می‌برد. با استفاده از همین ابزار بیش از ۹۰‌درصد کاربران شبکه‌های اجتماعی به اینستاگرام بازگشته‌اند. با بیان این مقدمات می‌توان اینچنین نتیجه گرفت: «تلاش‌های شبانه‌روزی متولیان امر با تحمیل هزینه چند هزار میلیاردی به مردم و اپراتورها، جلوگیری از گسترش شبکه، مسدودسازی پروتکل‌های مورد نیاز کسب‌وکارها و… تغییری در رفتار استفاده مردم در فیلترشکن‌ها نکرده و فقط ‌و فقط باعث افزایش تقاضا و ایجاد اختلالات گسترده و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به مردم و اقتصاد دیجیتال شده است.» در این گزارش، براساس یافته‌های گزارش اندیشکده حکمرانی دانشگاه شریف و نظرسنجی ایسپا نوشته شده است که ۶/۸۳‌درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. استفاده از فیلترشکن بعد از فیلتر شدن «اینستاگرام» و «واتساپ» تا‌ اسفند ۱۴۰۲ سه برابر شده است. در این گزارش ذکر شده است که براساس نظرسنجی اسفند سال گذشته، ۹/۶۶‌درصد استفاده‌کنندگان فیلترشکن از فیلترشکن‌ها و پروکسی‌های رایگان و ۴/۲۵‌درصد از فیلترشکن‌های پولی و ۳/۶‌درصد از اکانت یا فیلترشکن پولی دوستان و آشنایان به ‌‌رایگان استفاده می‌کنند. ۳۴‌درصد از پاسخگویان به این نظرسنجی گفته بودند که پیش از اعمال فیلترینگ در سال ۱۴۰۱ هم از فیلترشکن استفاده می‌کردند اما ۶۴‌درصد از افراد گفته‌اند که پیش ‌از ‌این از فیلترشکن استفاده نمی‌کردند. بنابراین انجمن تجارت الکترونیک از یک سو نتیجه می‌گیرد که تحریم‌های فناوری گسترده و پرهزینه و به ‌شدت علیه مردم ایران هستند و سامانه‌های تحریم‌شکن هم راهکار موثری برای مقابله با آنها نیستند و از سوی دیگر، مسدود ‌کردن فیلترشکن‌ها نه‌تنها از ‌نظر فنی ممکن نیست بلکه باعث کندی سرعت و تحمیل هزینه‌های سنگین و جبران‌ناپذیر می‌شود.

رتبه ایران از نظر دسترسی آزاد به اینترنت پایین‌تر از چین و کامرون

بر‌اساس یافته‌های این گزارش، ایران در بین ۱۰۰کشور در جایگاه ۹۵ دسترسی آزاد به اینترنت قرار دارد و اگر کشورهای بدون اطلاعات کافی درباره محدودیت را حذف کنیم، اینترنت ایران در وضعیتی پایین‌تر از چین و کامرون، در صدر کشورهای دارای محدودیت در دسترسی آزاد به اینترنت قرار می‌گیرد. در این گزارش، رخدادهایی مثل مسدود‌ شدن bridgeهای ‌۶in4، افزایش محدودیت‌های جغرافیایی داخلی و اختلال‌های ناشی از افزایش حملات DDoS به‌ عنوان بدترین اتفاقات رخ‌داده برای اینترنت در ۶ ماه اخیر معرفی شده‌اند. در میان همه اختلال‌ها و اتفاق‌های منفی، قطع چندروزهIPv6 منفی‌ترین اتفاق بوده است. گسترش شبکه فیبر‌نوری کشور هم بزرگ‌ترین رخداد مثبت معرفی شده است.

مهم‌ترین مطالبات در زمینه اینترنت از رییس‌جمهور آینده

با‌ توجه ‌به اینکه این گزارش در آستانه تشکیل دوازدهمین دوره مجلس و برگزاری چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری منتشر شده است، در آن مطالبات اصلی درباره اینترنت مطرح شده است. انجمن تجارت الکترونیک از کاندیداهای ریاست‌جمهوری سه درخواست دارد: ۱. تلاش فعالانه برای اصلاح ساختار فیلترینگ و کاهش محدودیت‌های اینترنت ۲. اقدام مستقیم برای رفع انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت و توسعه پرسرعت اینترنت (با افزایش سرعت و پهنای باند بین‌الملل و ادامه و تسریع طرح فیبر‌نوری و توسعه۵G و گزارش شفاف و آنلاین شاخص‌های اینترنت به‌ تفکیک اپراتور، استان و…) ۳. اقدام مستقیم برای تقویت دیپلماسی بین‌المللی و تلاش برای رفع تحریم‌های بین‌المللی فناوری. گزارش انجمن تجارت الکترونیک مشکلات اینترنت ایران را در سه ضلع «اختلال در اینترنت» و «محدودیت اینترنت» و «سرعت اینترنت» دسته‌بندی می‌کند. در بخش اختلال، به اختلالات مقطعی ناشی از حوادث طبیعی و حوادث فنی اشاره شده است. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که حملات گسترده DDoS و قطع لینک‌ها در دو ماه ابتدایی امسال عامل بسیاری از اختلال‌ها در اینترنت بوده است: «مهم‌ترین اختلالات مقطعی در ۶ ماه گذشته به حمله‌های گسترده DDoS به شبکه اپراتورها و دیتاسنترهای کشور و در نتیجه آن قطع لینک‌ها، اشباع ارتباطات و ۱۵ مورد Iran-Access شدن مربوط است. در ‌نتیجه، دسترسی به برخی از وب‌سایت‌های داخلی برای کاربران خارج از کشور با قطعی مواجه شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در مقاطع کوتاه بین ۵ تا ۱۰دقیقه‌ای، لینک‌های ارتباطی در برخی از اپراتورها قطع و در نتیجه آن، ارتباط کاربران با اینترنت دچار اختلال شده است.» انجمن تجارت الکترونیک تهران راهکار مقابله با این اختلالات را اقداماتی برای اصلاح «انحصار در لایه اپراتور بالادستی» و «رفع ناتوانی فنی در بیشتر اپراتورهای میانی» و «برطرف‌ کردن محدودیت در تونل‌های GRE و IPIP برای استفاده بخش خصوصی» می‌داند.

کندی‌های تقریبا دائمی همچنان ادامه دارد

گروه دوم اختلالات کندی‌های تقریبا دائمی شبکه است. در ۶ ماه گذشته، تغییر جدی در بخش اختلالات دیده نمی‌شود و همچنان نزدیک به یک ‌درصد ارتباطات با ۰۰۰/۵وب‌سایت پربازدید کشور با کندی کامل و بیش از ۳۲‌درصد با کندی یا اختلال نسبی مواجه است. داده‌های OONI نیز این موضوع را تایید می‌کند و تغییری جدی در نمودارها نشان نمی‌دهد. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که جنس اختلالات در بسترهای مختلف متفاوت بوده است. برای مثال، اختلال روی Akamai از جنس اختلال در Connection و اختلال روی کلادفلر از جنس محدودیت در آپلود و اختلال روی HTTP3 تا ۶ برابر کند کردن HTTP2 بوده است.
در این گزارش، محدودیت‌های اینترنت در ایران در چهار سطح طبقه‌بندی شده است: «قطع کامل یا کنترل‌شده اینترنت»، «تحریم»، «مقررات داخلی» و «فیلترینگ». در مساله قطعی‌ها این گزارش به قطعی کامل IPv6 به‌ مدت یک هفته اشاره کرده است. در بخش فیلترینگ، اشاره شده است: «برای سنجش دقیق‌تر وضعیت فیلترینگ از دی ۱۴۰۲ تا ابتدای خرداد ۱۴۰۳، ۳۰۰دامنه اینترنتی انتخاب‌شده براساس SimilarWeb را از پایگاه داده ooni.com بررسی کردیم. طبق این بررسی مشخص شد که در دی ۱۴۰۲، به‌ طور میانگین ۱۳۷دامنه فیلتر (بیش از ۵۰‌درصد اختلال) بوده است.» از این نظر، تغییر معناداری در مقایسه ‌با مدت مشابه سال گذشته در کشور رخ نداده است. در بررسی ۰۰۰/۵وب‌سایت پربازدید کاربران ایرانی در CrUX مشخص شد که حداقل ۷۳۰وب‌سایت به ‌طور مستقیم فیلتر‌ شده‌اند و دامنه اصلی آنها به آی‌پی‌های فیلترینگ Resolve می‌شود. بسیاری از وب‌سایت‌ها که از‌ طریق فیلتر ‌شدن آ‌ی‌پی، زیردامنه‌ها، CDNها و… مسدود شده‌اند نیز باید به این فهرست اضافه کرد.

کندی سرعت اینترنت بزرگ‌ترین نگرانی مردم ایران است

یافته دیگری در این گزارش به افزایش میزان Iran Access یا خودفیلتری داخلی در ماه‌های گذشته اشاره کرده است: «عجیب‌تر از فیلتر ‌کردن وب‌سایت‌های خارجی، فیلتر کردن وب‌سایت‌های داخلی برای کاربران خارج از کشور است. بسیاری از وب‌سایت‌های دولتی و بانک‌های ایرانی برای کاربران بین‌المللی در دسترس نیستند.
وب‌سایت‌های مهم کشور از جمله مجلس، وزارتخانه‌ها، سازمان‌های بزرگ کشور، شاپرک و… برای کاربران خارج از ایران در‌ دسترس نیست! نکته مهم در این زمینه آن است که از زمان انتشار گزارش دوم تاکنون، حدود ۵۰دامنه دیگر به این فهرست اضافه شده‌اند.» در این گزارش، به یافته‌های نظرسنجی اسفند ۱۴۰۲ ایسپا استناد کرده‌اند و بر‌اساس آن کندی سرعت اینترنت با میزان ۴۳‌درصد اصلی‌ترین نگرانی کاربران درباره اینترنت بوده است. فیلترینگ و محدودیت‌هایش با میزان ۳/۱۸‌درصد و هزینه‌های زیاد اینترنت ۷/۳۰ دغدغه مردم بوده است.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع