دکترسیدحسین موسویان پژوهشگر دانشگاه پرینستون با درج یادداشتی در اقتصاددان نوشت : پشت پرده گفت‌وگوهای ایران و آمریکا: پنج نقطه همگرایی میان ترامپ و آیت الله خامنه‌ای
مذاکرات جاری هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده به شکل غیرمنتظره‌ای مسیر جدیدی پیدا کرده‌اند؛ تحولاتی که اخیراً در مسقط، عمان رخ داده‌اند، نشان از احتمال دستیابی به یک پیشرفت مهم دارند. در بیانیه‌ای که کاخ سفید در ۱۲ آوریل منتشر کرد، این مذاکرات را «بسیار مثبت و سازنده» توصیف کرد. عباس عراقچی، مذاکره کننده ارشد ایران و وزیر امور خارجه، نیز گفت: «به‌عنوان اولین جلسه، مذاکرات در فضایی کاملاً آرام و محترمانه برگزار شد، چون هیچ زبان ناشایستی استفاده نشد. »
با اینکه در ابتدا رم به‌عنوان محل احتمالی مذاکرات مطرح بود، اکنون انتظار می‌رود دور دوم گفت‌وگوها شنبه آینده دوباره در عمان برگزار شود. استیو ویتکوف، فرستاده ویژه آمریکا، اعلام کرد که مذاکرات آتی با ایران بر «راستی‌آزمایی» برنامه هسته‌ای این کشور تمرکز خواهد داشت، بی‌آنکه از ایران بخواهد که به‌طور کامل برنامه هسته‌ای‌اش را کنار بگذارد. اما نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، نگاه متفاوتی داشت و گفت: «ما توافق داریم که نباید اجازه دهیم ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد. این هدف از طریق توافق حاصل میشود—البته فقط اگر این توافق به سبک لیبی باشد؛ توافقی که در آن تأسیسات مورد بازرسی قرار گیرند، برچیده و نابود شوند، و همه این‌ها تحت نظارت و اجرای آمریکا انجام گیرد—این مطلوب است.» با این حال، ویتکوف بعداً موضع خود را تغییر داد و اعلام کرد که موضع رئیس‌جمهور حذف کامل توانایی ایران برای غنی‌سازی اورانیوم است.
واشنگتن و تهران برای رسیدن به توافق با چالش‌های زیادی مواجه‌اند—از فشار جنگ‌طلبان در واشنگتن، تل‌آویو و تهران گرفته تا پیشنهادهای غیرواقع‌بینانه‌ای همچون طرح نتانیاهو برای «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای ایران به سبک لیبی. اما در دل همه این پیچیدگی‌ها، پنج نقطه همگرایی میان رهبر ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، و رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، وجود دارد—نقاطی که نشان‌دهنده تمایل دو طرف به کاهش تنش‌ها و جلوگیری از جنگ هستند.
۱. مخالفت مشترک با بمب اتمی ایرانی
یکی از چشم‌گیرترین نقاط توافق میان خامنه‌ای و ترامپ، مخالفت مشترک با ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران است. با وجود تنش‌های دیرینه و اختلافات ایدئولوژیک میان تهران و واشنگتن، هر دو رهبر متفق‌القول‌اند که ایران نباید به دنبال ساخت بمب اتمی باشد. خامنه‌ای همواره تأکید کرده که برنامه هسته‌ای ایران صرفاً صلح‌آمیز است و دستیابی به سلاح هسته‌ای خلاف اصول اسلامی است. از سوی دیگر، ترامپ نیز بارها اعلام کرده که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد و باید به توافقی با راستی‌آزمایی دست یافت که صلح هسته‌ای را تضمین کند.
۲. هدف مشترک: اجتناب از جنگ
با وجود لفاظی‌های تند، هر دو رهبر به خوبی از پیامدهای فاجعه‌بار جنگ آگاه هستند—نه فقط برای کشور خودشان، بلکه برای کل منطقه خاورمیانه. ترامپ بارها گفته که علاقه‌ای به آغاز جنگ با ایران ندارد. آیت الله خامنه‌ای نیز بارها تأکید کرده که جنگ به نفع هیچ‌یک از طرفین نیست: «ما به دنبال جنگ نیستیم، آن‌ها هم نمی‌خواهند؛ می‌دانند که به نفعشان نیست. »
۳. مخالفت با تغییر رژیم:
با وجود تمایل مشترک به اجتناب از جنگ، ایالات متحده و ایران در گذشته در خصوص تغییر رژیم در تهران اختلافات شدیدی داشته‌اند. رهبران ایران سال‌ها آمریکا را به تلاش برای براندازی در ایران متهم کرده‌اند. اما در تغییری شگفت‌انگیز، ترامپ به‌صراحت اعلام کرده که دولتش به دنبال تغییر حکومت ایران نیست. او پیش از انتخابات سال گذشته گفت: «ما نمی‌توانیم خودمان را درگیر همه این‌ها (تغییر رژیم) کنیم. بیایید واقع‌بین باشیم.» اگر این موضع ,واقعبینانه در دوران جدید ریاست‌جمهوری ترامپ ادامه یابد، می‌تواند به کاهش تنش‌ها کمک کرده و زمینه مساعدتری برای گفت‌وگو فراهم کند.
۴. اولویت‌های اقتصادی: تمرکز ترامپ بر منافع آمریکا
تمرکز اصلی ترامپ همچنان بر اقتصاد آمریکاست—به‌ویژه بازسازی اقتصادی و کاهش کسری تجاری. او همواره سیاست‌هایی در راستای تقویت اقتصاد ایالات متحده دنبال کرده است. هرچند علاقه‌مند به توافق با ایران است، اما این توافق را در راستای منافع اقتصادی آمریکا می جوید. اوایل همین ماه، رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، اعلام کرد که «رهبر ایران با سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها مخالفتی ندارد.» این اظهارات، گفت‌وگوهای عمان را فرصتی برای پیشرفت دیپلماتیک و منافع اقتصادی مشترک ترسیم کرد. آمادگی ایران برای تعامل اقتصادی می‌تواند مبنای خوبی برای مذاکرات گسترده‌تر باشد. توافق‌های بزرگ اقتصادی واقعاً می‌توانند روابط ایران و آمریکا را دگرگون کرده و موانع را همچون سیلی عظیم از میان بردارند.
۵. اعتدال در دیپلماسی
یکی از نشانه‌های مهم تغییر فضای بین ایران و آمریکا، تمایل آشکار رهبران دو کشور به دیپلماسی به‌جای رویارویی است. دورهای اخیر گفت‌وگوها در عمان تحت تأثیر دیپلمات‌هایی با رویکرد عمل‌گرایانه پیش رفته است. عباس عراقچی و نماینده ویژه آمریکا، استیو ویتکوف، رویکردی منطقی به مذاکرات داشته‌اند و به‌جای شعله‌ور کردن اختلافات، بر یافتن نقاط مشترک تمرکز کرده‌اند. ویتکوف در مذاکرات مسقط تأکید کرد که «دستور رئیس‌جمهور ترامپ این است که اختلافات میان دو کشور، اگر ممکن باشد، از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی حل شود.»
مسیر پیش رو
ترامپ اعلام کرده که برای رسیدن به توافق عجله دارد و معتقد است ایران به عمد توافق را به تعویق می‌اندازد. او گفت: «فکر می‌کنم آن‌ها دارند ما را سر می‌دوانند. »
چارچوبی واقع‌گرایانه برای دستیابی سریع به توافقی دوطرفه، مستلزم مصالحه اساسی از سوی هر دو کشور است. ایران باید شفافیت کامل و بازرسی‌های گسترده از تأسیسات هسته‌ای‌اش را در چارچوب مقررات بین‌المللی بپذیرد، تا تضمین شود که به دنبال سلاح هسته‌ای نیست. همچنین، می‌تواند با اقدامات داوطلبانه اعتمادسازی کند؛ مانند کاهش درصد غنی‌سازی اورانیوم از سطح ۶۰ درصد فعلی به سطح ۵ درصدی مورد استفاده در نیروگاه‌های برق هسته‌ای تجاری.
در مقابل، ایالات متحده باید حق ایران برای برخورداری از برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز طبق معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را به رسمیت بشناسد؛ که شامل حق غنی‌سازی میشود و حریم‌های هسته‌ای علیه ایران را لغو کند.
مذاکرات مسقط به‌صورت غیرمستقیم انجام شد و عمان نقش میانجی را ایفا کرد. در پایان، عراقچی و ویتکوف به گفت‌وگوی مستقیم نیز پرداختند. در مذاکرات آتی، گفت‌وگوی مستقیم می‌تواند شانس دستیابی سریعتر به توافق را افزایش دهد.
بهترین گزینه آن است که دورهای بعدی مذاکرات در سفارت عمان، به‌صورت چرخشی در تهران و واشنگتن برگزار شود. کنگره آمریکا و مجلس شورای اسلامی ایران نقش مهمی در حل خصومت‌ها ایفا می‌کنند. دیدار ویتکوف با نمایندگان مجلس ایران در تهران، و ملاقات عراقچی با اعضای کنگره آمریکا در واشنگتن می‌تواند به درک بهتر دو طرف از یکدیگر کمک شایانی کند.
مقاله موسویان در بولتن دانشمندان اتمی آمریکا
Behind the US-Iran talks: five points of convergence between Trump and Khamenei
By Seyed Hossein Mousavian | April 16, 2025
The ongoing nuclear negotiations between Iran and the United States have taken an unexpected turn, with recent developments in Muscat, Oman shedding light on the potential for a breakthrough. In a statement on April 12, the White House described the talks as very positive and constructive. “As the first meeting, it was a constructive meeting held in a very peaceful and respectful environment, because no inappropriate language was used,” Iran’s lead negotiator, Foreign Minister Abbas Araghchi, said.
Although Rome was initially suggested as a possible setting, the second round of talks now is expected to take place in Oman on Saturday. US envoy Steve Witkoff said that moving forward, talks with Iran would be about verification of its nuclear program, stopping short of calling for Tehran to dismantle it altogether. But Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu put a different gloss on the goal, saying, “We agree that Iran must not be allowed to possess nuclear weapons. This can be achieved through an agreement—but only if it is a Libya-style agreement; one where the facilities are entered, dismantled, and destroyed under American supervision and execution— that’s good.”
And by Tuesday morning, Witkoff apparently had reversed his earlier statement, the president’s position was to eliminate Iran’s ability to enrich uranium.
Washington and Tehran will face many challenges in reaching an agreement, including pressure from warmongers in Washington, Tel Aviv, and Tehran and proposals of unrealistic ideas such as Netanyahu’s suggestion of a “Libya-style” dismantling of Iran’s nuclear program. But despite the multiple challenges negotiators face, at the heart of these discussions are five key points of convergence between Iranian Supreme Leader Ali Khamenei and US President Donald Trump, both of whom have indicated an interest in de-escalating tensions and avoiding war.
Shared opposition to an Iranian Bomb. One of the most striking points of agreement between Khamenei and Trump is their mutual opposition to the development of nuclear weapons by Iran. Despite the longstanding tensions and ideological differences between Tehran and Washington, both leaders agree that Iran should not pursue a nuclear bomb. In line with his longstanding stance, Khamenei has repeatedly declared that Iran’s nuclear program is peaceful and that acquiring nuclear weapons would go against Islamic principles. Trump has also said that Iran cannot have nuclear weapons and should reach a “verified nuclear peace agreement.”
A common aim: avoid war. Despite their tough rhetoric, both leaders understand the devastating consequences of a military conflict, not only for their respective nations but for the broader Middle East. Trump has frequently stated that he is not interested in starting a war with Iran, and Khamenei has echoed this sentiment, emphasizing that war is not a desirable option for either Iran and or the United States. “We don’t seek a war, and they don’t either. They know it’s not in their interests,” Khamenei has said.
Opposition to regime change: a new US approach? While there is a shared desire to avoid war, the United States and Iran have sharply diverged in the past in regard to regime change. For years, the Iranian leader has accused the United States of attempting to instigate regime change in Tehran, a sentiment that has fueled much of the animosity between the two nations. But in a surprising shift, Trump has made it clear that his administration is not focused on a change in Iranian leadership. “We can’t get totally involved in all that (regime change). We can’t run ourselves, let’s face it,” Trump said before his election last fall. If continued now that Trump has regained office, this rhetorical shift could ease tensions and create a more conducive environment for dialogue.
Economic priorities: Trump’s focus on American interests. President Trump’s primary concern remains the economy, particularly the revitalization of the American economic landscape. His administration has consistently advocated for policies aimed at bolstering US economic strength and reducing the US trade deficit. While Trump has expressed interest in striking a deal with Iran, his focus on American economic interests means that any agreement will likely have significant economic components. Earlier this month, Iranian President Masoud Pezeshkian announced that Iran’s supreme leader “has no opposition to American investors.” The Iranian president’s remarks framed the US-Iran talks in Oman as an opportunity for mutual economic gain and diplomatic progress. This willingness to engage in economic cooperation could serve as a foundation for broader diplomatic negotiations. Big economic deals could truly transform Iran–US relations and sweep away the problems between them like a massive flood.
Moderation in diplomacy. One of the most striking indicators of the shifting dynamic between Iran and the United States is the clear preference for diplomacy over confrontation. The recent rounds of negotiations in Oman have seen a moderating influence from key diplomatic figures. Iranian Foreign Minister Abbas Araghchi and US special representative Steven Witkoff have shown a pragmatic approach to the negotiations, focusing on finding common ground rather than exacerbating existing tensions. During talks in Muscat, Steven Witkoff underscored “that he had instructions from President Trump to resolve our two nations’ differences through dialogue and diplomacy, if that is possible.”
A path forward. US President Donald Trump has indicated that he’s in a hurry to reach an agreement and that he believes Iran is intentionally delaying a nuclear deal with the United States. “I think they’re tapping us along,” Trump said.
A realistic framework for a quick, win-win outcome for both sides will involve significant compromise from both countries.
Iran will need to accept maximum transparency and inspection of nuclear facilities within the framework of international regulations as a strong guarantee that is will not seek nuclear weapons. Those transparency and inspection measures should also be coupled with voluntary confidence-building measures, such as Iranian agreement to reduce the level at which it enriches uranium from the current 60 percent to the 5 percent of fissionable uranium 235 used in most commercial nuclear power plants.
Meanwhile, the United States will have to respect Iran’s rights for a peaceful nuclear program under the Non-Proliferation Treaty, which includes acceptance of uranium enrichment by and the lifting of nuclear-related sanctions against Iran.
The Muscat talks were indirect, meaning that discussions were mediated by Oman. At the end of the negotiations, Araghchi and Witkoff did engage in direct conversation. However, in future negotiations, direct talks will increase the chances of reaching an agreement.
Moreover, the best option would be to hold subsequent rounds of talks at the Omani Embassy, alternating between Tehran and Washington. The US Congress and the Iranian parliament play an important role in the process of resolving hostilities. A meeting between Witkoff and Iranian parliamentarians in Tehran, and between Araghchi and members of the US Congress in Washington, would significantly help both sides better understand one another.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
