بانـك مـركـزي (CBDC) به ويژه يوان ديجيتال چين، يكي از تحولات بنيادين نظام پرداخت‌هاي بين‌المللي و نظام مالي جهاني است. اين يادداشت با استفاده از داده‌هاي مستند و تحليل تطبيقي، سامانه تسويه برونمرزي يوان ديجيتال و فناوري بلاكچين به كار رفته در آن را بررسي مي‌كند و تاثيرات ژئوپليتيكي و اقتصادي اين پديده را بر هژموني دلار امريكا و ساختار نظام مالي جهان تبيين مي‌كند. نتايج نشان مي‌دهد كه يوان ديجيتال، فراتر از ابزاري براي تسهيل پرداخت‌هاي سريع و كم‌هزينه، كليدي است براي تحقق طرح‌هاي راهبردي چين نظير «كمربند و جاده» و نمادي از حركت به سوي چندقطبي شدن نظم اقتصادي جهاني. نظام مالي جهان كه پس از جنگ جهاني دوم بر اساس توافقات برتون وودز شكل گرفت، سال‌ها بر پايه سلطه دلار امريكا قرار داشت. اين نظام با استفاده از سامانه سوييفت، تسويه حساب‌هاي بين‌المللي را كنترل و ابزار تحريم‌هاي مالي را در اختيار امريكا گذاشت. با ورود فناوري‌هاي نوين مانند بلاكچين و ظهور ارزهاي ديجيتال بانك مركزي، ساختارهاي سنتي در معرض دگرگوني جدي قرار گرفته‌اند. چين، به عنوان دومين اقتصاد جهان، با معرفي يوان ديجيتال و توسعه سامانه‌هاي تسويه برونمرزي، گام‌هاي استراتژيكي براي كاهش وابستگي به دلار و افزايش نفوذ مالي خود برداشته است (The Economist, ۲۰۲۳). اين مطالعه بر مبناي تحليل اسناد رسمي بانك خلق چين، گزارش‌هاي بانك تسويه بين‌المللي (BIS)، داده‌هاي آماري تجارت جهاني و مقالات تحليلي معتبر تنظيم شده است. رويكرد يادداشت، «توصيفي-تحليلي» بوده و به بررسي تطبيقي فناوري‌هاي پرداخت ديجيتال، ساختارهاي مالي و پيامدهاي ژئوپليتيكي ميپردازد.
سامانه يوان ديجيتال و نفوذ در تجارت جهاني
به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل ، بر اساس اعلام بانك خلق چين، سامانه تسويه برونمرزي يوان ديجيتال به ۱۰ كشور عضو آسه‌آن و ۶ كشور خاورميانه متصل شده است. اين شبكه تسويه مالي امكان انجام تراكنش‌هاي مالي بدون عبور از سيستم سوييفت كه تحت تسلط دلار امريكاست، را فراهم كرده و اكنون حدود ۳۸ درصد تجارت جهاني را پوشش مي‌دهد.استفاده از فناوري بلاكچين در اين سامانه، سرعت تسويه را از ۳ تا ۵ روز به حدود ۷ ثانيه كاهش داده و هزينه كارمزد را تا ۹۸ درصد كم كرده است. نمونه بارز اين پيشرفت، پرداخت برونمرزي مستقيم ميان هنگ‌كنگ و ابوظبي است كه نخستين‌بار به صورت لحظه‌اي و با كارمزد بسيار پايين انجام شد.
فناوري بلاكچين: امنيت و شفافيت تراكنش‌ها
بلاكچين به كار رفته در يوان ديجيتال، امكان رهگيري كامل تراكنش‌ها را فراهم ساخته و اجراي خودكار قوانين ضدپولشويي و مقابله با جرايم مالي را تسهيل مي‌كند. اين ويژگي‌ها نگراني‌هاي جدي در كشورهاي غربي ايجاد كرده و در مقابل، همكاري‌هاي گسترده‌اي را ميان چين و ۲۳ بانك مركزي براي آزمايش و توسعه «پل ارزي ديجيتال» به دنبال داشته است.در خاورميانه، استفاده از اين سامانه منجر به كاهش ۷۵ درصدي هزينه‌هاي تسويه براي تاجران انرژي شده كه نشان‌دهنده تاثير اقتصادي ملموس آن است.
بازتعريف هژموني دلار و تحول حاكميت مالي
امريكا با بهره‌گيري از سامانه سوييفت، اعمال تحريم‌هاي مالي را عليه كشورهاي هدف نظير ايران انجام مي‌دهد (OFAC, ۲۰۲۳) . در برابر اين وضعيت، چين با ايجاد شبكه تسويه يوان در آسياي جنوب‌شرقي، در تلاش است وابستگي جهاني به دلار را كاهش داده و حاكميت مالي جديدي را بنيان نهد.بر اساس گزارش بانك تسويه بين‌المللي، حجم تسويه يوان در كشورهاي آسه‌آن در سال ۲۰۲۴ به ۵.۸ تريليون يوان رسيده كه رشدي ۱۲۰ درصدي نسبت به سال ۲۰۲۱ نشان مي‌دهد (BIS, ۲۰۲۴) . افزون بر اين، شش كشور از جمله مالزي و سنگاپور، يوان را به ذخاير ارزي رسمي خود افزوده‌اند و تايلند نيز اولين پرداخت نفتي خود را با يوان ديجيتال انجام داده است. يوان ديجيتال در چارچوب پروژه «كمربند و جاده»: يوان ديجيتال فراتر از يك ابزار مالي، جزو كليدي در استراتژي راهبردي «كمربند و جاده» چين به شمار مي‌رود. پروژه‌هايي مانند راه‌آهن «چين-لائوس» و خط پرسرعت «جاكارتا-باندونگ» با ادغام اين ارز ديجيتال با فناوري‌هاي پيشرفت‌هاي نظير سامانه ناوبري بيدو و ارتباطات كوانتومي، «جاده ابريشم ديجيتال» را شكل داده‌اند.
علاوه بر اين، تسويه حساب‌هاي شركت‌هاي اروپايي از طريق مسير قطب شمال با يوان ديجيتال، بهرهوري تجارت را تا ۴۰۰ درصد افزايش داده است كه نمايانگر تهديد ساختاري براي هژموني دلار است.اما بايد ديد چه چالش‌ها و محدوديت‌هايي در اين مسير وجود دارد؟با وجود دستاوردهاي قابل توجه، چالش‌هايي نيز در مسير گسترش يوان ديجيتال وجود دارد. اين موارد شامل مقاومت برخي كشورهاي غربي، مسائل مربوط به حريم خصوصي و امنيت داده‌ها، نياز به استانداردهاي بين‌المللي و نگراني‌هاي حقوقي پيرامون نظارت و كنترل تراكنش‌هاست. تحليل عميق اين محدوديت‌ها براي فهم دقيقتر از پويايي اين تحول ضروري است. در شرايط فعلي بيش از ۸۷ درصد كشورهاي جهان به سامانه يوان ديجيتال متصل شده‌اند و حجم پرداخت‌هاي بين‌المللي آن از ۱.۲ تريليون دلار امريكا فراتر رفته است. در حالي كه امريكا هنوز در حال بحث و تدوين چارچوب‌هاي قانوني براي ارزهاي ديجيتال است، چين شبكه‌اي گسترده و متنوع از تسويه‌هاي ديجيتال را در بيش از ۲۰۰ كشور راه‌اندازي كرده است.اين تحول فناورانه و مالي، نه فقط به معناي تغيير در شيوه‌هاي پرداخت، بلكه بازتعريف حاكميت مالي و قدرت اقتصادي جهاني است. آينده نظم اقتصاد جهاني در مسير چندقطبي شدن و كاهش انحصار دلار امريكا در نظام پرداخت‌هاي بين‌المللي در حال شكلگيري است.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
