او تا آنجا برای پیروزی ترامپ در انتخابات 2024 تلاش کرد که حتی به کسانی که به ترامپ رای دادند، جایزه روزانه یک میلیون دلاری اعطا کرد. اما این همه ماجرا نیست. او حالا یکی از ایده‌پردازان و مشاوران دولت دوم دونالد ترامپ است که اتفاقا در آستانه آغاز به کار دولت ترامپ تاکنون دوبار پایش به موضوعات مرتبط با ایران باز شده است. همین دو ماه پیش بود که خبر مذاکره و دیدار او با سفیر ایران در سازمان ملل درصدر اخبار قرار گرفت. برپایه این خبر که ابتدا از سوی نشریه نیویورک‌تایمز منتشر شد، ایلان ماسک و امیرسعید ایروانی به مدت یک ساعت در نیویورک دیدار کردند. خبری که اگرچه ازسوی ایران تکذیب شد اما حکایت از نقش جدی ماسک در دولت دوم ترامپ داشت . حالا یک بار دیگر نقش ایلان ماسک در موضوع آزادی خبرنگار ایتالیایی از ایران بار دیگر خبرساز شده است. موضوعی که ماسک به نوعی آن را تاییدکرده است.
به گزارش مهر، این سرمایه‌دار آمریکایی در شبکه اجتماعی «ایکس» در پاسخ به یک کاربر که پرسیده بود آیا گزارش‌ها درباره نقش او در آزادی این خبرنگار ایتالیایی درست است، کوتاه نوشت: من نقش کوچکی داشتم. اشاره ماسک به آزادی چچیلیا سالا، خبرنگار ایتالیایی است که اوایل دی ماه به اتهام نقض قوانین جمهوری اسلامی در ایران بازداشت شد و سرانجام ۱۹ دی‌ماه آزاد شد. پیش از این روز پنج‌شنبه روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی به نقل از «منابع آگاه» مدعی شد که ایلان ماسک در تماس با «امیر سعید ایروانی» سفیر ایران در سازمان ملل، موجب آزادی این خبرنگار ایتالیایی شده است.
ادعایی که اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه آن را تکذیب و «یک داستان‌سرایی و خیال‌بافی رسانه‌ای» توصیف کرده است. در واقع این دومین تماس ماسک و ایروانی طی چند ماه گذشته است که ازسوی وزارت خارجه تکذیب می‌شود. نیویورک‌تایمز در گزارش ادعایی خود نوشته است: «هنگامی که روزنامه‌نگار ایتالیایی در ماه دسامبر در ایران بازداشت شد، همسرش نگران بود که چچیلیا سال‌ها در زندان باقی بماند؛ بنابراین در میانه مذاکرات مقامات ایرانی و ایتالیایی بر سر مبادله زندانیان دو طرف، همسر سالا تصمیم گرفت پیامی را از طریق یک واسطه برای فردی که احتمالا می‌توانست در این زمینه نقش‌آفرینی کند ارسال کند. نام آن فرد ایلان ماسک بود.
به گفته دو مقام ایرانی که از شرایط مبادله این زندانی ایتالیایی اطلاع داشتند، ماسک طی تماس با امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل، به آزادی سالا کمک کرد. این منابع درخواست کردند که اسامی آنها منتشر نشود؛ زیرا در مورد یک موضوع حساس بحث می‌کنند.
لازم به ذکر است، ماسک و نمایندگان تیم انتقالی دولت ترامپ، هیچ یک به درخواست‌های مکرر این نشریه برای اظهارنظر پیرامون این موضوع پاسخ ندادند. اینکه چگونه ماسک که از زمان پیروزی ترامپ به عنوان یک بازیگر فعال که در دولت مقام رسمی ندارد، اما به نمایندگی از دولت جدید فعالیت می‌کند، همچنان نامشخص است. در این میان، یک مقام ارشد دولت بایدن اظهار کرد، در خصوص این موضوع با دولت آمریکا مذاکره‌ای انجام نشده است و واشنگتن نسبت به این موضوع بی‌اطلاع بوده است. با این‌وجود، در جریان مصاحبه مطبوعاتی اخیر ملونی، او نسبت به نقش‌آفرینی ماسک در آزادی سالا اظهار بی‌اطلاعی کرد. وی در این‌خصوص گفت: «اگر ایلان ماسک نقشی داشت، من از آن بی‌خبرم.»
این ابهام نقش غیرمعمولی که ماسک در کنار ترامپ ایفا می‌کند را برجسته می‌سازد. ایتالیا در حال حاضر سرگرم بررسی قراردادی بالقوه با اسپیس‌ایکس ماسک است تا ارتباطات امنی را برای مقامات دولتی و نظامی از طریق ماهواره استارلینک فراهم کند و خانم ملونی یکی از متحدان اروپایی همیشه حاضر ماسک بوده است که در سال ۲۰۲۳ میزبان او در یک کنفرانس حزبی بود. طبق ادعای مقامات ایرانی که برای این مقاله با آنها مصاحبه شد، ماسک بلافاصله پس از ملاقات نخست‌وزیر ایتالیا با ترامپ، دوباره با سفیر ایران تماس گرفت. پس از این تماس بود که مبادله زندانیان بین ایران و ایتالیا سپس به سرعت انجام شد. به نظر بسیاری از ناظران، آزادی سریع زندانیان پس از دیدار ترامپ و ملونی این گمان را تقویت می‌کند که این موضوع مورد بحث قرار گرفته و به یک راه‌حل انجامیده است.
فردیناندو نلی فروچی، دیپلمات سابق ایتالیایی در این باره می‌گوید، محتمل‌ترین گزینه آن است که خانم ملونی از ناحیه دولت ترامپ نشانه‌ای دریافت کرده است.»
نقش توصیه‌ای ماسک
در این میان با وجود تکذیب‌های مقامات ایران، ماسک علاوه برتایید نقش کوچک خود در ماجرای آزادی خبرنگار ایتالیایی بر ارتباط غیرمستقیم خود با ایران تاکید دارد. همچنان‌که روز پنج‌شنبه او در پاسخ به توییتی در مورد نقش خود در آزادی خبرنگار ایتالیایی نوشت: «من هیچ ارتباطی با ایران نداشتم، فقط برخی پشتیبانی‌ها از طرف ما توصیه شده است.»
نقش ماسک در مواجهه با تهران
هرچه هست به نظر می‌رسد ماسک پس از پیروزی ترامپ به عنصری فعال اما غیررسمی در صحنه سیاست در دولت دوم دونالد ترامپ تبدیل شده است. به همه اینها باید به نقشی که ظاهرا برای ایلان ماسک در ارتباط با ایران در دولت دوم ترامپ تعریف شده است، اشاره کرد. آن‌طور که نشریه بلومبرگ روز گذشته در گزارشی با اشاره به رویکرد مشاوران دولت دوم ترامپ برای مواجهه با ایران نوشته قرار است ایلان ماسک نقش ماشین برف‌روبی را ایفا کند که به بازگشایی مسیرها کمک می‌کند. بلومبرگ در این گزارش در واقع از حضور دو دیدگاه متفاوت در حلقه مشاوران ترامپ در ارتباط با ایران که البته درنهایت یک نتیجه را دنبال می‌کنند خبر می‌دهد و می‌نویسد: با وجود یکدست بودن تیم ترامپ برای کلید زدن پروژه فشار حداکثری، اما نقش متفاوتی برای ایلان ماسک تعریف شده که از قضا پررنگ‌تر از مقامات رسمی دولت ترامپ است. به این معنا که دولت جمهوری‌خواه با استراتژی صلح از طریق قدرت به دنبال حل مسائل و چالش‌های سیاست خارجی است که از اساس با گزینه جنگ و راهکار نظامی متفاوت است. بنابر این گزارش، بازی ماسک ناهمسو با تیم ترامپ نیست، بلکه او نقش ماشین برف‌روبی را ایفا می‌کند که به بازگشایی مسیرها کمک می‌کند. مسیری که البته مستظهر به گزینه فشار برای متقاعد کردن ایران و سایر بازیگران به مذاکره است. بلومبرگ در ادامه گزارش خود می‌نویسد: جایگاه تکنوکراتیک ایلان ماسک و شخصیت غیرحزبی و غیررسمی او باعث می‌شود تا برای بازیگری چون ایران که نمی‌خواهد با مقامات رسمی دولت ترامپ ارتباط مستقیم یا غیرمستقیمی برقرار کند، ارتباط با شخص ماسک راحت‌تر و کمتر با پیچیدگی‌های ساختاری و سازمانی و حزبی همراه باشد.
گزینه‌های روی میز ترامپ
این گزارش در ادامه می‌افزاید: مشاوران دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، در حال طراحی یک استراتژی تحریمی گسترده برای تسهیل توافق دیپلماتیک روسیه و اوکراین در ماه‌های آینده هستند و در عین حال ایران و ونزوئلا را تحت فشار قرار می‌دهد. بایدن روز جمعه(17 ژانویه) در آخرین ساعات حضور در کاخ سفید، شدیدترین تحریم‌ها را علیه تجارت نفت روسیه اعمال کرد. این اقدام سوالی باز در مورد اینکه ترامپ به این اقدامات چگونه نگاه می‌کند، ایجاد کرده است. بنابر گزارش بلومبرگ، دو رویکرد اصلی در دست بررسی توسط تیم ترامپ وجود دارد. چند منبع که نخواستند نامشان فاش شود، گفتند: یک مجموعه از توصیه‌های سیاستی-اگر دولت آینده معتقد است که راه‌حلی برای جنگ اوکراین در چشم‌انداز قرار دارد- شامل برخی اقدامات مبتنی بر حسن نیت به نفع تولیدکنندگان نفت روسیه است که می‌تواند به امضای یک توافق صلح کمک کند. آنها گفتند که گزینه دوم بر اساس تحریم‌ها است و فشار را حتی بیشتر برای تقویت اهرم‌ها افزایش می‌دهد. اسکات بسنت، گزینه ترامپ برای وزارت خزانه‌داری روز پنج‌شنبه گفت که از لغو تحریم‌های صنعت نفت روسیه برای پایان دادن به جنگ در اوکراین حمایت می‌کند. در مقابل مارکو روبیو در جلسه استماع سنا از تحریم‌ها به عنوان یک اهرم کلیدی که می‌تواند به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز منجر شود، اشاره کرد.
این منابع گفتند که برنامه‌های تیم ترامپ هنوز در مراحل اولیه قرار دارد و در نهایت همه‌چیز به شخص رئیس‌جمهور منتخب بستگی دارد. هفته گذشته، ترامپ گفت که دیداری با ولادیمیر پوتین در حال تنظیم است و چشم‌انداز مذاکرات برای پایان دادن به جنگ را افزایش می‌دهد.
به گفته منابع بلومبرگ، درخصوص ایران یک اجماع کلی میان مشاوران کلیدی ترامپ برای بازگشت به استراتژی فشار حداکثری کامل با هدف قرار دادن تهران وجود دارد، که با یک بسته تحریمی بزرگ شروع می‌شود که بازیگران اصلی صنعت نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ممکن است در اوایل فوریه رخ دهد. در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، چنین رویکرد مشابهی صادرات نفت ایران را به میزان قابل توجهی کاهش داد. اما حضور شخصیتی همچون ایلان ماسک در دولت ترامپ جدا از نقشی که برای او تعریف شده است، نگرانی‌هایی را نیز برانگیخته است. همچنان‌که جو بایدن روز پنج‌شنبه در نطق خداحافظی‌اش پس از پایان دوره چهار ساله ریاست‌جمهوری‌اش نسبت به تمرکز خطرناک قدرت در دستان افراد بسیار ثروتمند هشدار داد و افزود: «امروز یک الیگارشی از ثروت عظیم، قدرت و نفوذ در حال شکل‌گیری در آمریکاست که به معنای واقعی کلمه تمام دموکراسی ما، حقوق اولیه و آزادی‌های ما را تهدید می‌کند.»
