موسسه فرهنگی بزرگمهر حکیم با مدیریت دکتر محمد رسولی (شاهنامه شناس و مولف) دوازدهمین نشست تخصصی شاهنامه پژوهی را در تاریخ پنج شنبه ۲۹ تیر ۱۴۰۲ در تالار سعدی خانه ی اندیشمندان علوم انسانی برگزار نمود.
در این نشست، قسمت «جمشید در شاهنامه» مورد بررسی تخصصی توسط کارشناسان زبده و شاهنامه شناسان بزرگ قرار گرفت.در آغاز نشست آقای مهندس مهرداد پورمند که دبیری برنامه را به عهده داشت، از آقای دکتر محمد رسولی (شاهنامه شناس) خواستند که برای شروع برنامه سخنانی داشته باشند. دکتر محمد رسولی نیز ضمن خوش آمد گویی به باشندگان و معرفی آنان به یکدیگر از حضور استاد دکتر هوشنگ طالع به عنوان یکی از دانشمندان بزرگ شاهنامه شناس و پیشکسوت این راه مقدس سپاسگزاری نمود. دکتر رسولی هم چنین افزود:
بنده افتخار داشته ام که در زمان های پیش، ده سال تمام به طور مرتب در کلاس های شاهنامه ی استاد دکتر طالع به عنوان شاگرد حضور یابم و از محضر ایشان بسیار چیزها راجع به شاهنامه آموخته ام و یکی از کسانی که دانش شاهنامه ای خود را مدیون او می دانم بی گمان استاد دکتر هوشنگ طالع است. دکتر محمد رسولی هم چنین با سپاسگزاری از باشندگان برای حضور در این نشست ها، افزود:
“شاهنامه نیاز مبرم امروز جامعه ماست و چه خوب است که حتا در فواصل زمانی بین برگزاری این نشست ها هم ارتباط خود را با شاهنامه حفظ نماییم و از طریق فضای مجازی و گروه هایی که در برنامه های مجازی داریم حتی با خوانش یک بیت و طرح پرسش ارتباط با شاهنامه را حفظ نماییم.”
آنگاه استاد غلامرضا عمرانی که اسطوره شناس، زبان شناس و ویراستار و مولف کتب می باشند، در آغاز نشست بیانات ارزنده و علمی راجع به جمشید در شاهنامه ایراد نمودند. استاد غلامرضا عمرانی شاهنامه پژوه و نویسنده کتاب اسطوره های سیستان، در بخشی از سخنان خود گفتند:
“نمی توان مسائل تاریخی دور دست را به طور قطع و یقین نظر داد. درباره جمشید پیشدادی این نظریه و احتمال وجود دارد که او مورد یک توطئه ی خانوادگی و داخلی قرار گرفته در واقع ممکن است بر عکس آنچه که در تاریخ آمده، جمشید چه بسا خواسته جلوی سودجویی ها را بگیرد و دیگران که منافع خود را در تعارض با برنامه های جمشید می دیدند، علیه او توطئه کرده باشند و پس از سرنگونی او چون تاریخ را فاتحان می نویسند؛ هر آنچه که خواسته اند به او بسته اند. از جمله او را به عنوان کسی که سر ستیز با آفریدگار داشته و ادعای خدایی هم کرده معرفی نموده اند. جمشید علاوه بر شاهنامه در دیگر متون ایرانی و به خصوص در داستان های روایی سیستانی آمده و بر اساس یک روایت، پهلوانان اسطوره ای ایران همه از نسل جمشید هستند.”
آقای مهندس منوچهر پیشوا نیز گفتند: جمشید نخستین کسی است که همه ی امور را طبق برنامه پیش برد. او با بهره گیری از دستاوردهای دوران های کیومرث، هوشنگ و طهمورث، روند رو به تکامل تمدن را پی گرفت و در دوران او طی هر پنجاه سال یک تحول شگرف در پیشرفت جامعه ایجاد شد. البته این عدد پنجاه جنبه ی نمادین دارد. از جمله پیشرفت های دوران جمشید خانه سازی است که بر خلاف باور و گفته ی بسیاری از استادان، خانه سازی در دوران هوشنگ نبوده و این کار در دوران جمشید انجام شده است. انجام کار مهم مذکور هم توسط انیرانیان که بومیان ایران بودند، صورت گرفت. کمک آنها و دانش آنها نقش مهمی در خانه سازی و ایجاد مهندسی داشت.”
در این نشست همه ی باشندگان شاهنامه خوانی نموده و قسمت جمشید در شاهنامه را خواندند و نقطه نظرات خود را بیان نمودند.
آقای دکتر محمد رسولی (شاهنامه شناس و نویسنده ی کتب متعدد شاهنامه پژوهی) طی سخنانی گفتند: “یک مسئله ی مهمی که کمتر شاهنامه پژوهان به آن توجه کرده اند و لذا کمتر کسی از آن آگاهی دارد این است که ما دو جمشید در تاریخ ایران کهن داریم. جم نخست به نام جم وی ونگهان است که با جم دوم در دوران پیشدادی کمابیش چهار هزار سال فاصله دارد. برخی مطالب که در داستان های اسطوره ای آمده از جمله اینکه اهورا مزدا به جمشید پیشنهاد پیامبری داد و جمشید خود را شایسته ی چنین مقامی ندانست و به شهریاری اکتفا کرد مربوط به جم وی ونگهان است. این جمشید با جمشید پیشدادی شاهنامه متفاوت است. به گفته ی دکتر رسولی برخی مطالب شاهنامه را به کمک اوستا بهتر می توان متوجه شد. یکی از اینها بحث جمشید است که غیر از جمشید پیشدادی است.”
در ادامه ی نشست، گروه به این موضوع پرداخت که در دوره ی جمشید طبقات فعال جامعه به گروه های مشخص و معین و منظم تقسیم و تعیین شدند. یک نکته هم اینکه طبقه ی موبد یعنی طبقه دانشمندان در رشته های گوناگون. برای مثال موبد پزشک یا موبد فیلسوف و… داشته اییم. اما از همه ی دانشمندان و صاحبان علم با پاژنام (لقب) موبد یاد می شده است.
از دیگر مباحث مطروحه در این نشست این بود که آیا باید تلاش کرد شاهنامه را به زبان فردوسی و زبان زمان او خوانش کرد یا می توان به شیوه ی گفتاری صحیح این زمان هم گفت. در این باره استاد غلام رضا عمرانی (زبان شناس و شاهنامه پژوه) و سایر صاحب نظران از جمله آقای مهندس خسرو رفیعی و جناب دکتر پیدا نظریات خود را ارائه نمودند.
دکتر محمد رسولی (شاهنامه شناس و تاریخ پژوه) در این باره گفتند” به نظر می رسد اگر چنین کاری در سطح گسترده ی جامعه انجام شدنی بود، خیلی مفید واقع می شد. اما چون می دانیم در عمل و علم ناشدنی است و واقعیت جامعه این را نمی پذیرد و از جهت علمی هم زبان به طور دایم دچار فرسایش و تغییر و زایش است، بنابراین از جهت علمی هم ناشدنی است. لذا بهتر است بدون داشتن حساسیت زیاد در این باره و صرف وقت برای تلفظ صحیح باستانی واژگان، فقط در حد امکان تلاش برای درست گویی نمود.
این سخن آقای رسولی مورد تایید استاد دکتر هوشنگ طالع قرار گرفت و ایشان نیز همین نظر داشتند.
استاد منوچهر پیشوا هم گفتند: کار مهم تر ما نه پرداختن به تلفظ واژگان، که توجه دقیق به تاریخ تمدن ایران و نکات مهم دیگر نهفته در شاهنامه است.
در ساعت دوم برنامه جناب استاد دکتر هوشنگ طالع سخنان مبسوطی راجع به شاهنامه و تاریخ ایران کهن و چیستی اسطوره و تاریخ بیان نمودند. ایشان از کار مهم و ارزنده ی زنده یاد استاد ذبیح بهروز در تقویم تاریخ ایران یاد کردند و اینکه این کار را پی گرفته اند و در کتاب تاریخ ایران کهن، هزاره های شاهنامه را روشن نموده اند و لذا امروز بر ما آشکار است که جمشید پیشدادی و سایر اشخاص شاهنامه در کدام هزاره و چه زمانی بوده اند. نقش مهم یعقوب لیث صفاری در گردآوری منابع شاهنامه و در واقع در ایجاد و پیدایش شاهنامه نیز مورد تاکید قرار گرفت. دکتر طالع گفتند اسطوره همان تاریخ ناشناخته است. اسطوره هنگامی که روشن شود دیگر اسطوره نیست و تاریخ است. وی از لزوم پرداختن محافل دانشگاهی به داشته های ایرانی در اسناد باقی مانده از دوران کهن گفتند.”
آقای محمد باقر یوسفی پژوهشگر دیگر شاهنامه، درباره ی وجود تعاونی سنتی در ایران کهن و وجود نشان آن در سه تا پنج هزار سال پیش سخنان کوتاهی بیان نمودند. وی با استفاده از پسوند” واره” که در برخی واژگان و عبارات وجود دارد و جناب دکتر مرتضی فرهادی نیز به آن پرداخته اند گفتند” واره در برخی متون نشان از اشتراک (تعاونی) در مالکیت جمعی داشته است.
در انتهای نشست دکتر محمد رسولی مدیر موسسه فرهنگی بزرگمهر حکیم ضمن سپاس از حضور باشندگان، درخواست مطالعه ی کامل کتاب “نگاهی نو به شاهنامه” را نمودند تا در نشست های بعدی با هماهنگی بیشتر کار شاهنامه پژوهی علمی را پی بگیریم.
برخی از دیگر شخصیت های شرکت کننده در این برنامه عبارت بودند از خانم ها: زهرا گلسرخی، انیس احسنی، روزبهانی، احمدی، و…
آقایان : گنجی، گرشاسب، شایان پورمند، عبدالله مشفق، و…
نشست شاهنامه پژوهی علمی، تخصصی مذکور که با دبیری جناب مهندس مهرداد پورمند (فعال فرهنگی کشور و شاهنامه پژوه) به خوبی اداره و مدیریت می شد، در ساعت نوزده خاتمه یافت.
تنظیم کننده گزارش: حسینی
