در این تحلیل، نوراله قربانی، عضو شورای سردبیری اقتصاددان و پژوهشگر محیطزیست، دو روایت متناقض درباره کیفیت سوخت نیروگاه شهید رجایی را در برابر هم قرار میدهد؛ اما یادآور میشود که اختلاف عددی—از «۵۹۲ برابر» تا «۲.۶ درصد»—نباید ما را از مسئله مهمتر یعنی اثر واقعی مازوتسوزی بر خاک، هوا و اقتصاد دشت قزوین دور کند.
در روزهای اخیر گزارشی در فضای مجازی منتشر شد که مدعی بود نیروگاه شهید رجایی از مازوت با گوگرد «۵۹۲ برابر حد مجاز» استفاده میکند [1].
در واکنش، نیروگاه شهید رجایی با انتشار جوابیهای رسمی اعلام کرد که چنین عددی «کاملاً غیرواقعی» است و مقدار گوگرد مازوت مصرفی این نیروگاه معمولاً حدود ۲.۶ درصد است؛ یعنی تقریباً سه برابر استاندارد ملی ایران (۰.۸ درصد) [2].
با وجود تضاد آشکار میان این دو روایت، یک نکته بنیادین مشترک است: هیچیک داده آزمایشگاهی ارائه نکردهاند.
گزارش نخست مستند به هیچ آزمون مستقل نیست و عدد «۵۹۲ برابر» فاقد منبع، مبنا و روش اندازهگیری است. پاسخ نیروگاه نیز بدون ارائه نتایج پایش برخط (CEMS)، برگههای آزمایشگاهی یا مستندات رسمی کیفیت سوخت منتشر شده است و صرفاً توضیحی عملیاتی است.
در نتیجه، ادعای اول را نمیتوان معتبر دانست و ادعای دوم نیز از اعتبار علمی کافی برخوردار نیست. در معیار علمی، ادعا بدون داده، فقط ادعاست؛ نه میتوان آن را تأیید کرد و نه رد.
استاندارد علمی چیست؟
در ارزیابی آلایندگی سوخت نیروگاهها، روشهای شناختهشده بینالمللی بر این مولفهها تأکید دارند:
۱. نمونهبرداری مستقل و قابل راستیآزمایی
۲. انتشار عمومی دادهها
۳. پایش پیوسته و ثبتشده
۴. مقایسه با حدود مجاز معتبر
بدون این عناصر، هیچ عددی—بسیار بزرگ یا بسیار کوچک—قابلیت داوری فنی ندارد.
پس مسئله اصلی چیست؟
حتی اگر عدد واقعی نه «۵۹۲ برابر» بلکه «۳ برابر» باشد، یافتههای معتبر بینالمللی نشان میدهد:
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت [3] و آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا [4]، هر یک درصد افزایش گوگرد در سوخت:
– انتشار SO₂ را بهشدت افزایش میدهد
– ذرات ثانویه (PM₂.₅) را تشدید میکند
– بارش اسیدی ایجاد میکند
– و آسیب قابل توجهی به خاک، پوشش گیاهی و سلامت جوامع محلی وارد میسازد.
در بسیاری از کشورها، سوختی با حدود ۲.۶ درصد گوگرد—بدون سیستمهای کنترل آلایندگی—یا ممنوع است یا فقط تحت استانداردهای بسیار سختگیرانه مجاز است [5][6].
واقعیت میدانی دشت قزوین چه میگوید؟
حتی بدون داده آزمایشگاهی و تنها با مشاهده سطحی، میتوان رد آلایندگی را در منطقه دید:
– تغییر رنگ و کیفیت پوشش نباتی
– رسوب گسترده روی سطوح
– غبار ثابت در محدوده نیروگاه
– و افزایش مداوم شکایات محلی درباره کیفیت هوا
اینها نشان میدهد که مازوتسوزی بالفعل اثر دارد، حتی اگر داده رسمی منتشر نشود.
چرا نباید اجازه داد بحث به «جنگ عددها» تقلیل پیدا کند؟
زیرا چنین جدلی، در ظاهر جذاب اما در باطن انحرافی است و مسئله اصلی را پنهان میکند.
موضوع حساس دشت قزوین—از آینده خاک و کشاورزی گرفته تا سلامت ساکنان و هزینههای اقتصادی—نیازمند:
– انتشار شفاف دادهها
– ارزیابی مستقل
– و ارائه عمومی نتایج آزمایشگاهی است.
هیچ مسیری جز بازگشت به علم و داده ما را به پاسخ درست نمیرساند.
محیطزیست جای حدس و گمان نیست؛ حوزهای است که با «عدد دقیق» و «اندازهگیری معتبر» معنا پیدا میکند [7] .
جمعبندی
اختلاف میان «۵۹۲ برابر» و «۲.۶ درصد» مهم است، اما مسئله اصلی نیست.
آنچه امروز برای دشت قزوین اهمیت دارد این است که:
– مازوتسوزی ادامه دارد،
– داده منتشر نمیشود،
– آثار آن در میدان قابل مشاهده است،
– و نبود شفافیت مانع تصمیمگیری علمی شده است.
دشت قزوین پیش از آنکه به جدال رسانهای نیاز داشته باشد، به داده، آزمایش، و پاسخگویی علمی نیاز دارد.
ویراستار: مهتاب خیاط فراهانی
منابع
[1] گزارش دیدبان قزوین درباره ادعای «۵۹۲ برابر»:
https://didbanqazvin.ir/content/592
[2] جوابیه نیروگاه شهید رجایی – کانال نسیم قزوین:
https://t.me/Nasimqazvin
[3] سازمان جهانی بهداشت (۲۰۲۱).
Sulfur Dioxide and Health: Air Quality Guidelines (Update).
دستورالعمل کیفیت هوا: اثرات سلامت دیاکسیدگوگرد.
[4] آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (۲۰۲۰).
Heavy Fuel Oil: Sulfur Content, Emission Factors, and Combustion Impacts.
استانداردها و پیامدهای زیستمحیطی سوختهای سنگین پرگوگرد.
[5] وزارت محیط زیست چین (۲۰۱۹).
National Standard for Air Pollutant Emissions from Boilers (GB13271-2014 – Updated Guidance).
استانداردهای انتشار نیروگاههای حرارتی.
[6] آژانس بینالمللی انرژی (۲۰۲۲).
Global Wetland Outlook.
پیامدهای زیستمحیطی ناشی از کیفیت سوختهای فسیلی.
[7] قربانی، ن. (۱۴۰۴).
دشت حاصلخیز قزوین در محاصره آلایندهها: کلیات. اقتصاددان.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
