در حالي كه در افكار عمومي تصور مي‌شود تقريباً همه كاربران از كيفيت اينترنت در ايران ناراضي‌اند، نتايج پيمايش پژوهشگاه فضاي مجازي تصويري دقيق‌تر ارايه مي‌دهد. طبق اين آمار، تنها دو و نيم درصد از كاربران «بسيار راضي» و ۱۷ درصد «تا حدي راضي» هستند، در حالي كه بيش از ۷۹ درصد از كاربران ميزان نارضايتي خود را از كيفيت اينترنت اعلام كرده‌اند. ميثم غلامي، سرپرست پژوهشگاه فضاي مجازي، با تأكيد بر اهميت روايت درست داده‌ها، هشدار داد كه سياست‌گذاري در اين حوزه بايد بر تحليل علمي و نه برداشت‌هاي احساسي استوار باشد.
به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل ، ميثم غلامي در چهارمين كنفرانس ملي فضاي سايبر، اظهار كرد: در دانشگاه‌هاي ما مفهوم «فضاي مجازي» به شكل محدودي مورد توجه قرار گرفته است، در حالي كه «فضاي سايبر» اصطلاح دقيق‌تر و جامع‌تري است. البته گرچه واژه «فضاي مجازي» در فارسي جا افتاده، اما ريشه درستي ندارد. زماني برخي پيشنهاد كرده بودند از واژه «فضاي رايان» استفاده شود كه به لحاظ زباني درست‌تر است. وي افزود: وقتي از فضاي سايبر سخن مي‌گوييم، ذهن‌ها بيشتر به سمت شبكه‌هاي اجتماعي مي‌رود، در حالي كه فضاي مجازي ابعاد گسترده‌تري دارد و بخش‌هايي مانند امنيت سايبري، فضاي ديجيتال كسب‌وكار و توليد محتوا را نيز شامل مي‌شود. از اين جهت، كاري كه در اين كنفرانس براي يكپارچه‌سازي و تجميع اين حوزه‌ها انجام شده، بسيار ارزشمند است؛ زيرا معمولاً اين فعاليت‌ها به‌صورت پراكنده و جزيره‌اي دنبال مي‌شود. سرپرست پژوهشگاه فضاي مجازي با بيان اينكه ما اكنون در «دوران پساجنگ» قرار داريم، تصريح كرد: اين دوران اقتضائات خاص خود را دارد. چند روز پيش مقاله‌اي از يك انديشكده اسراييلي خواندم كه در آن به اين نكته اشاره شده بود كه چرا در برخي نقاط، ايران نتوانست به اهداف خود برسد. آنها اعتراف كرده بودند كه نتوانستند بدنه اجتماعي ايران را با خود همراه كنند. وي گفت: در آن مقاله تأكيد شده بود كه اسراييل تصور مي‌كرد با ايجاد ناآرامي و آزاد شدن برخي زندانيان، مي‌تواند يك جنبش اجتماعي به راه اندازد، اما چنين اتفاقي نيفتاد؛ زيرا شبكه‌هاي اجتماعي و افكار عمومي در ايران در اختيار آنها نيست. اين نكته، به‌ويژه در دوران پساجنگ، بايد مورد توجه قرار گيرد. غلامي با تاكيد بر اينكه امروز مهم است بدانيم در ذهن مردم و جامعه چه مي‌گذرد و چه تصويري از فضاي مجازي دارند، ادامه داد: براي نمونه، طبق آمار جديد بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي، ۲۹ ميليون ايراني كاربر بازي‌هاي ويدئويي هستند كه سه ميليون نفر از آنها بيش از سه ساعت در روز بازي مي‌كنند. اين آمار نشان مي‌دهد كه بخش بزرگي از نسل جوان درگير اين فضاست و لازم است نگاه دقيق‌تري به سبد مصرف ديجيتال نسل جديد داشته باشيم. وي با اشاره به وجود پنج لايه اصلي در فضاي مجازي شامل «دسترسي و زيرساخت»، «مجازي‌سازي»، «سبك زندگي ديجيتال»، «انگيزه‌هاي استفاده» و «خدمات پايه و كاربردي»، يادآور شد: هركس به اين لايه‌ها اشراف داشته باشد، مي‌تواند درك دقيقي از ساختار و پويايي فضاي مجازي پيدا كند. يكي از مهم‌ترين پرسش‌ها در لايه نخست، يعني دسترسي، موضوع زيرساخت است. در روزهاي اخير و با بروز قطعي‌هاي برق، دوباره بحث جدي درخصوص زيرساخت‌هاي ارتباطي و ميزان دسترسي كاربران به اينترنت مطرح شده است. نتايج پيمايش‌هاي ما نشان مي‌دهد كه ۲۳ درصد از جمعيت بالاي ۱۵ سال كشور – حدود ۱۵ ميليون نفر- اصلاً از اينترنت استفاده نمي‌كنند.
۸۵ درصد از كاربران اينترنت از فيلترشكن استفاده مي‌كنند
وي افزود: اين در حالي است كه طبق برخي آمارهاي رسمي، ۸۵ درصد از كاربران اينترنت در ايران از ابزارهاي فيلترشكن يا VPN استفاده مي‌كنند. پژوهشگران بايد در تحليل اين آمارها دقت كنند و با تقاطع‌گيري داده‌ها، تصوير واقعي‌تري از وضعيت ارتباطات در كشور ارايه دهند. سرپرست پژوهشگاه فضاي مجازي خاطرنشان كرد: نكته مهم اين است كه داده‌ها بايد دقيق و منطبق بر واقعيت روايت شوند. اگر در اين جلسه فقط همين نكته را منتقل كرده باشم كه روايت درست داده‌ها و دقت در اعداد اهميت حياتي دارد، احساس مي‌كنم به هدف رسيده‌ام. وي يادآور شد: بر اساس داده‌ها، بيشترين دسترسي به اينترنت در ميان افراد زير ۵۸ سال است، در حالي كه جمعيت كشور به سمت سالمندي پيش مي‌رود. بنابراين اگر براي سالمندان آموزش و دسترسي لازم فراهم نشود، در آينده نزديك بخش بزرگي از جامعه از خدمات ديجيتال محروم خواهند شد. سرپرست پژوهشگاه فضاي مجازي، با اشاره به نتايج يك افكارسنجي درباره ميزان رضايت كاربران از اينترنت در كشور اظهار كرد: در نگاه عمومي تصور مي‌شود همه كاربران از كيفيت اينترنت ناراضي هستند، اما داده‌ها نشان مي‌دهد كه تصوير واقعي كمي متفاوت است. به گونه‌اي كه براساس نتايج اين پيمايش، ۲.۴ درصد از كاربران «بسيار راضي» و ۱۷ درصد «تا حدي راضي» هستند. در مقابل، ۴۱ درصد گفته‌اند چندان راضي نيستند و ۳۸ درصد نيز اعلام كرده‌اند اصلاً راضي نيستند. همچنين دو درصد از پاسخ‌دهندگان از پاسخ دادن خودداري كرده‌اند. اين آمار نشان مي‌دهد رضايت از كيفيت اينترنت پايين است، اما توزيع آن در ميان گروه‌هاي مختلف كاربران، تفاوت‌هايي دارد كه بايد با دقت تحليلي بررسي شود.
پايين بودن كيفيت اينترنت ناشي از عملكرد فيلترشكن‌ها است
سرپرست پژوهشگاه فضاي مجازي ادامه داد: در زمينه استفاده از فيلترشكن‌ها، داده‌ها نشان مي‌دهد ۱۰ درصد از كاربران تقريباً هميشه فيلترشكن خود را روشن نگه مي‌دارند و ۵۳ درصد اعلام كرده‌اند كه معمولاً فيلترشكن را خاموش دارند، اما براي برخي مصارف آن را روشن مي‌كنند. همچنين ۱۴ درصد جامعه اصلاً از فيلترشكن استفاده نمي‌كنند. وي پايين بودن كيفيت اينترنت را تا حدي ناشي از عملكرد فيلترشكن‌ها دانست و افزود: اين ابزارها (فيلترشكن) بخشي از ظرفيت واقعي پهناي باند را اشغال مي‌كنند و باعث افت محسوس سرعت مي‌شوند. وقتي پژوهشگر يا سياست‌گذار اين داده‌ها را مشاهده مي‌كند، بايد در سياست‌گذاري خود بازنگري كند، زيرا اينكه ۵۳ درصد مردم فقط براي برخي خدمات از فيلترشكن استفاده مي‌كنند، يعني ما در ارايه بخشي از خدمات داخلي ناكام بوده‌ايم و كاربران مجبور شده‌اند براي نيازهاي خاص خود به فيلترشكن متوسل شوند. غلامي با اشاره به چالش‌هاي امنيت داده و تهديدات ناشي از ابزارهاي هوشمند متصل به اينترنت، اظهار كرد: اخيراً يك پژوهشگر امريكايي نشان داده است كه برخي جاروهاي رباتيك اطلاعات ابعاد منزل كاربران را به شركت‌هاي مادر ارسال مي‌كنند. اين موضوع فقط محدود به يك برند خاص نيست و حتي شركت‌هايي مانند شيائومي نيز در مدل‌هاي خاصي از اين روش داده‌برداري استفاده مي‌كنند. چنين روندي مي‌تواند در آينده تهديدات گسترده‌اي براي حريم خصوصي و امنيت داده‌هاي كاربران ايجاد كند. سرپرست پژوهشگاه فضاي مجازي در ادامه با اشاره به اهميت پيوستگي خدمات در پلتفرم‌هاي داخلي، گفت: وقتي يك پلتفرم داخلي دچار چالش مي‌شود، جامعه فوراً واكنش نشان مي‌دهد؛ در حالي كه در مورد برخي صنايع بزرگ با هزاران نيروي انساني چنين حساسيتي وجود ندارد. علت اين است كه پلتفرم‌هاي اجتماعي به‌طور مستقيم با زندگي روزمره مردم در ارتباط هستند و هر اختلالي در آنها بازتاب گسترده‌اي دارد. از اين‌رو حاكميت بايد به پايداري خدمات و پيوستگي پلتفرم‌هاي داخلي توجه ويژه‌اي داشته باشد. وي افزود: طبق آمار موجود، ۶۱ درصد كاربران ايراني از فيلترشكن‌هاي رايگان استفاده مي‌كنند. اين مساله، از ديد پژوهشگران حوزه امنيت بسيار مهم است، زيرا برخي از اين فيلترشكن‌ها از جمله نمونه‌هايي مانند سايفون به‌صورت علني اعلام كرده‌اند كه تحت نظارت و حمايت نهادهاي نظامي امريكا از جمله پنتاگون فعاليت مي‌كنند. غلامي با تأكيد بر اينكه اين داده‌ها نشان مي‌دهد كه بايد نگاه دقيق‌تر و علمي‌تري به مساله امنيت ديجيتال و مصرف فيلترشكن در كشور داشت، زيرا استفاده گسترده از ابزارهاي رايگان خارجي مي‌تواند منجر به انتقال داده‌هاي حساس كاربران به خارج از كشور شود، بررسي‌هاي بين‌المللي نشان مي‌دهد ميانگين زمان استفاده از نمايشگرها (شامل تلفن همراه، بازي و رسانه) در جهان حدود ۶ ساعت است، اما در ايران اين عدد به بيش از ۷ ساعت و ۱۰ دقيقه در روز مي‌رسد. اين يعني بخش عمده‌اي از وقت افراد در فضاي مجازي سپري مي‌شود. سرپرست پژوهشگاه فضاي مجازي ادامه داد: اگر كشورها به ايجاد فضاهاي عمومي سالم، پارك‌ها و امكانات تفريحي توجه كنند، ميزان وابستگي كاربران به فضاي مجازي كاهش مي‌يابد. اما در كشور ما شاخص اعتياد به اينترنت نسبت به ميانگين جهاني و حتي نسبت به كشورهاي منطقه بالاتر است و اين نياز به مداخله علمي و فرهنگي دارد. وي با ابراز نگراني از روند مصرف در شبكه‌هاي اجتماعي، گفت: نبايد مصرف كاربران در اين شبكه‌ها روزبه‌روز بيشتر شود و از سوي ديگر نبايد شرايط به گونه‌اي پيش برود كه پيام‌رسان‌هاي داخلي آسيب ببينند. با مسائل فضاي مجازي بايد علمي، نه سياسي، برخورد كرد. اميدوارم اقداماتي كه در روزهاي آينده در حال انجام است، به نفع كشور و در جهت تقويت فضاي ديجيتال ملي باشد.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
