دکتر مهتاب خیاط فراهانی استاددانشگاه و عضو شورای سردبیری با درج یادداشتی در اقتصاددان نوشت:
۱. عرضه چیست؟
عرضه یعنی مقدار کالایی که تولیدکنندگان حاضرند در یک قیمت مشخص عرضه کنند.
رابطه عرضه و قیمت مستقیم است:
• قیمت ↑ → تولید ↑
• قیمت ↓ → تولید ↓
زیرا افزایش قیمت، سود تولید را بیشتر و انگیزه تولیدکننده را تقویت می‌کند.
۲. تقاضا چیست؟
تقاضا یعنی مقدار کالایی که خریداران در یک قیمت مشخص مایل به خرید آن هستند.
رابطه تقاضا و قیمت معکوس است:
• قیمت ↑ → خرید ↓
• قیمت ↓ → خرید ↑
قیمت بالا قدرت خرید را کاهش می‌دهد و کالا را کم‌جذاب‌تر می‌کند.
۳. تعیین قیمت از طریق عرضه و تقاضا
قیمت تعادلی زمانی شکل می‌گیرد که عرضه و تقاضا برابر شوند.
وضعیت‌ها:
• تقاضا > عرضه → کمبود → قیمت ↑
• عرضه > تقاضا → مازاد → قیمت ↓
۴. سازوکار قیمت‌ها
در اقتصاد آزاد قیمت سه نقش مهم دارد:
برای تولیدکننده:
• قیمت بالا → علامت سودآوری → افزایش تولید
• قیمت پایین → کاهش تولید
برای مصرف‌کننده:
• قیمت بالا → کمیابی → کاهش خرید
• قیمت پایین → افزایش خرید
نتیجه:
قیمت، منابع را به سمت کالاهایی که مردم بیشتر می‌خواهند هدایت می‌کند؛ بدون برنامه‌ریزی مرکزی.
🇮🇷 ۵. تحلیل سازوکار قیمت در اقتصاد ایران
اقتصاد ایران یک اقتصاد آزاد کامل نیست؛ بنابراین قیمت‌ها اغلب توسط تعامل طبیعی عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شوند.
الف) عوامل اصلی اختلال در سازوکار قیمت در ایران
۱) مداخلات گسترده دولت
• قیمت‌گذاری دستوری
• ارز ترجیحی و یارانه‌ها
• کنترل نرخ بهره
این مداخلات مانع رسیدن بازار به قیمت تعادلی می‌شوند.
۲) ضعف ساختاری در عرضه
• تحریم‌ها و هزینه‌های تولید بالا
• انحصار در برخی بازارها (خودرو، انرژی، کالاهای اساسی)
کاهش انعطاف‌پذیری عرضه، باعث جهش‌های قیمتی می‌شود.
۳) رشد بالای نقدینگی و تورم پولی
این عامل سطح تقاضا را مصنوعی و حبابی می‌کند.
ب) رفتار عرضه و تقاضا در بازارهای مهم ایران
۱. بازار ارز
• عرضه توسط بانک مرکزی کنترل می‌شود.
• تقاضا تحت تأثیر انتظارات تورمی و ریسک‌های سیاسی است.
نتیجه: قیمت‌گذاری بازاری مختل، جهش‌های قیمتی، تقاضای سفته‌بازی.
۲. بازار خودرو
• عرضه کم‌کشش و انحصاری
• قیمت‌گذاری دستوری کارخانه
نتیجه:
دو نرخی شدن، رانت، صف، و عدم تعادل دائمی.
۳. بازار مسکن
• عرضه کند و سرمایه‌بر
• تقاضا بیشتر سرمایه‌ای تا مصرفی
نتیجه:
حباب‌های دوره‌ای و افزایش شدید قیمت با کوچک‌ترین رشد نقدینگی.
۴. بازار کالاهای اساسی
• کنترل قیمت → محدودیت افزایش قیمت برای تولیدکننده
• افزایش هزینه تولید → افت تولید → کمبود
نتیجه:
سرکوب قیمت → افت کیفیت → جهش ناگهانی قیمت.
۶. چرا قیمت‌ها در ایران دائماً بالا می‌روند؟
۱) رشد طولانی‌مدت نقدینگی
→ افزایش دائمی سطح عمومی قیمت‌ها
۲) بالابودن هزینه تولید
→ عرضه عقب‌تر از تقاضا حرکت می‌کند.
۳) نااطمینانی و انتظارات تورمی
→ تقاضای احتکاری و سرمایه‌ای.
۷. جمع‌بندی نهایی
عامل
وضعیت ایران
نتیجه
قیمت‌گذاری دستوری
بالا
رانت، کمبود، صف
کشش عرضه
پایین
جهش قیمتی در شوک‌ها
کشش تقاضا
بالا + سفته‌بازی
نوسان شدید قیمت
رشد نقدینگی
زیاد
تورم ساختاری
انحصارها
وجود دارد
افزایش قیمت و کاهش کیفیت
نتیجه نهایی:
• قیمت‌ها در ایران عمدتاً بازاری نیستند.
• ترکیبی از سیاست‌های دولتی، کمبود عرضه، انتظارات تورمی و شرایط پولی قیمت‌ها را تعیین می‌کند.
• به همین دلیل تورم مزمن، نوسان بالا و عدم تعادل پایدار شکل می‌گیرد.
ویراستار :دکتر مهدیه ضیاییان
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
