در حالی که اوضاع در واشنگتن چندان مثبت به نظر نمی‌رسد، در تهران با مشخص شدن رییس‌جمهور جدید که از هفته آینده کار خود را آغاز خواهد کرد و بارها از لزوم تعامل با دنیا و کاهش تحریم‌ها به عنوان بخشی از سیاست خارجی خود یاد کرده، احتمالا توافق هسته‌ای که در سال‌های گذشته به اغما رفته بود، روزگار جدیدی را تجربه خواهد کرد.
هرچند در ابتدای آغاز به کار بایدن دو طرف سیگنال‌هایی را برای از سرگیری مذاکرات ارسال کردند و پس از مدت کوتاهی مذاکرات رسمی بار دیگر آغاز شد اما چه در ماه‌های پایانی دولت روحانی و چه در سه سال دولت شهید رییسی هرگز گره مذاکرات باز نشد تا برجام به این روزها برسد. حادثه به وجود آمده برای بالگرد رییس‌جمهوری اسلامی ایران، باعث شد تا انتخابات ریاست‌جمهوری ایران که اصولا چند ماه بعد از انتخابات در امریکا برگزار می‌شد، این‌بار زودتر تعیین تکلیف شود و با آغاز به کار یک رییس‌جمهور اصلاح‌طلب، حالا باید دید که آیا امکان باز شدن گره مذاکرات فراهم خواهد شد یا خیر.
به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل ، در امریکا البته شرایط بی‌ثبات باقی مانده است. پس از ترور نافرجام ترامپ، حالا او نامزد رسمی جمهوری‌خواهان در انتخابات خواهد بود. از سوی دیگر اما سرانجام جو بایدن رییس‌جمهور فعلی امریکا با توجه به شرایط سلامت جسمی و روانی‌اش که در این ماه‌ها بارها با تردید مواجه شده بود، تصمیم به کناره‌گیری گرفت و از معاون خود کامالا هریس برای حضور در عرصه انتخابات حمایت کرد، هرچند هنوز مشخص نیست که آیا چهره‌های اصلی حزب دموکرات از این تصمیم بایدن حمایت خواهند کرد یا خیر اما اگر اتفاق بزرگی رخ ندهد، احتمالا ترامپ این‌بار باید با یک نامزد زن از حزب رقیب رقابت کند.
در چنین فضایی، اگر ترامپ پیروز انتخابات شود شرایط برای برجام متفاوت خواهد بود. زیرا او کسی بود که در سال ۹۷ رسما از توافق هسته‌ای خارج شد و به دنبال آن تحریم‌هایی جدید علیه اقتصاد ایران فعال شدند. از سوی دیگر در صورت پیروزی نامزد دموکرات‌ها نیز باید دید که شرایط نسبت به سه سال گذشته چه تغییر می‌کند و آیا امکان مذاکره میان دو طرف به وجود خواهد آمد یا خیر. در حال حاضر وزارت خارجه ایران موضع خود را در برابر برجام مشخص کرده و به نوعی توپ را به زمین طرف امریکایی انداخته است. «ناصر کنعانی»، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری روز (دوشنبه) که به همراه معاونان وزارت خارجه برگزار شد در پاسخ به سوالی در مورد انتخابات امریکا و تحولات اخیر در جریان انتخابات این کشور گفت: همانطور که پیش از این نیز گفته‌ایم برای ما آمد و شد دولت‌ها و اشخاص اهمیتی ندارد و آنچه که مهم است این است که دولت امریکا در طول سال‌های گذشته همواره نگاهی خصمانه و سیاست خصمانه در ارتباط با ایران در پیش گرفته و آنچه که می‌تواند فضای مناسبات را تغییر دهد تغییر رفتار خصمانه امریکا نسبت به ملت ایران است. کنعانی همچنین در پاسخ به سوالی در مورد احتمال انجام توافق جدید بین ایران و کشورهای عضو برجام تصریح کرد: آنچه که برای ما موضوعیت دارد بازگشت متعهدانه و کامل تمام اعضا به توافق و تعهدات در نظر گرفته شده در برجام است و در چارچوب این توافق تعهدات کاملاً روشن است. وی افزود: طرف‌های دیگر به تعهدات خود در این توافق پایبند نبودند و ایران بوده که به تعهدات خود عمل کرده است. تاکید ما این است که تمامی طرف‌های برجام باید به تعهدات خود مسوولانه عمل کنند. سخنگوی وزارت خارجه همچنین در پاسخ به سوال دیگری در ارتباط با تغییر جاوید رحمان گزارشگر حقوق بشر ایران و انتخاب فرد جدید به عنوان جانشین وی گفت: همانطور که بارها گفته‌ایم ما با تبدیل حقوق بشر به یک ابزار سیاسی مخالف هستیم. حقوق بشر یک مقوله انسانی و مقدس است و نباید تحت الشعاع اهداف و رویکرد دولت‌های مشخص برای تحمیل سیاست‌های نامشروع آنها به دیگر کشورها قرار بگیرد. وی در ادامه گفت‌وگوی خود با خبرنگاران همچنین در پاسخ به سوالی در مورد تحولات اخیر در منطقه و حمله رژیم صهیونیستی به بندر الحدیده یمن گفت: رژیم صهیونیستی همچنان به جنایت جنگی و نسل کشی خود در نوار غزه ادامه می‌دهد و آنچه که روشن است رژیم صهیونیستی همواره تهدید‌کننده صلح و ثبات در منطقه است و باعث ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی شده است.
کنعانی ادامه داد: آنچه که ما در منطقه شاهد آن هستیم نتیجه حملات نامشروع رژیم صهیونیستی و نسل کشی این رژیم علیه مردم مظلوم غزه است.وی تاکید کرد: آرامش زمانی به منطقه برمی‌گردد که جامعه بین‌المللی، ماشین جنگی رژیم صهیونیستی را متوقف کند. سخنگوی وزارت خارجه در ادامه پاسخ خود به پرسش مطرح شده خاطرنشان کرد: دولت نجات ملی یمن اعلام کرده که اقداماتش در دریای سرخ در جهت حمایت از ملت فلسطین است.
کنعانی با بیان اینکه جامعه بین‌المللی مسوولیت دارد در مقابل تلاش‌های رژیم صهیونسیتی برای ایجاد ناامنی در منطقه بایستد، گفت: امریکا به عنوان حامی بی‌قید و شرط این رژیم در مقابل اقدامات تهدیدآمیز رژیم صهیونیستی مسوولیت جدی دارد و باید مانع تشدید تنش و بحران در منطقه شود. این دیپلمات ارشد وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به سوال خبرنگاری که اعتقاد داشت، انتخاب پزشکیان با واکنش سرد برخی از کشورهای اروپایی روبرو شده است، اظهار کرد: نمی‌توانم ارزیابی سرد را به این معنا تایید کنم. اصل برگزاری انتخابات در ایران در یک بازه زمانی ۵۰ روزه بعد از شهادت رییس‌جمهور در یک حادثه غم‌انگیز موضوع بسیار مهم، محل توجه برای تمامی کشورهای کوچک و بزرگ دنیا، افکار عمومی، دولت‌ها و ملت‌ها و رسانه‌های خبری بود.
کنعانی با بیان اینکه بازخوردی که از این رخداد در فضای سیاسی، دیپلماتیک و در کشورهای مختلف از جمله اروپا می‌گیریم نشانگر اهتمام ویژه آنها است، گفت: در حوزه مناسبات با اروپا متاسفانه شاهد پویایی لازم متناسب با ظرفیت‌های موجود در مناسبات ۲ جانبه نیستیم این در حالی است که ایران در حوزه روابط خارجی در چارچوب استفاده از همه ظرفیت‌ها در راستای تامین منافع ملی خود، اروپا را به عنوان حوزه مهم در مناسبات خارجی محل توجه و اهتمام قرار داده است. وی تصریح کرد: سردی مناسبات یا عدم استفاده از ظرفیت‌های موجود به میزانی که شایسته است نه نتیجه رویکرد ایران، بلکه نتیجه محاسبه غلط آنها یا فشارپذیری آنها از سیاست‌های غلط امریکاست. اگر اروپا مبتنی بر منافع ملی خود و مستقلانه عمل کند، شاهد ارتقای مناسبات ایران و اروپا خواهیم بود. کنعانی ادامه داد: به تدریج شاهد دریافت پیام‌های تبریک روسای کشورهای مختلف اروپایی خطاب به رییس‌جمهور منتخب هستیم و در روزهای آینده نیز این روند ادامه خواهد داشت. وی تاکید کرد: ایران مبتنی بر دیپلماسی پویا و براساس منافع مشترک و احترام متقابل آماده توسعه مناسبات با همه کشورهایی است که علاقه‌مند هستند که با ایران مناسبات خود را گسترش دهند.
همچنین معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه با اعلام اینکه مذاکرات با امریکا به صورت غیر مستقیم همچنان ادامه دارد، گفت که امریکا به خاطر مسائل داخلی خود آمادگی برای مذاکرات جدی در ارتباط با موضوع مذاکرات رفع تحریم‌ها را ندارد. وی در پاسخ به سوالی در ارتباط با مذاکرات رفع تحریم‌ها و مذاکرات غیر مستقیم بین ایران و امریکا در کشوری دیگر از جمله عمان گفت: این مذاکرات به صورت غیر مستقیم همچنان ادامه دارد ولی آنچه که ما می‌فهمیم این است که طرف مقابل«امریکا » به خاطر مسائل داخلی خود آمادگی برای مذاکرات جدی در ارتباط با موضوع مذاکرات رفع تحریم‌ها را ندارد. نجفی با اشاره به مواضع دولت جدید ایران در ارتباط با موضوع مذاکره و نگاه رییس‌جمهور منتخب به این موضوع گفت: با توجه به این مواضع این مذاکرات قطعاً ادامه خواهد یافت ولی اصل این است که طرف مقابل نیز آمادگی برای ورود به مذاکرات جدی را داشته باشد و در همین چارچوب باید دید که سیاست دولت آتی امریکا در این ارتباط چگونه خواهد بود .
نجفی گفت: ما هیچگاه میز مذاکرات را ترک نکردیم و در این ارتباط آمادگی داریم. وی با اشاره به سخنرانی هفته گذشته علی باقری، سرپرست وزارت خارجه در نشست چند جانبه گرایی شورای امنیت سازمان ملل گفت: آقای باقری نیز در این نشست تاکید کردند یکی از نمودهای موفقیت دیپلماسی چند جانبه برجام بوده است که توانست یک بحران غیر ضروری را حل کند و همانطور که اشاره کردم باید منتظر ماند و دید که سیاست دولت بعدی امریکا در این زمینه چگونه خواهد بود. نجفی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا در حال حاضر اموال بلوکه شده در خارج از کشور داریم، گفت: اموال منجمد شده‌ای که نتوانیم به هیچ‌وجه از آن استفاده کنیم در خارج از کشور نداریم، اموال قابل استفاده هستند، البته برخی از موانع وجود دارد که بیشتر مربوط به موضوع تحریم‌هاست.
وی همچنین در ارتباط با موضوع مراسم تحلیف به عنوان رابط بین وزارت خارجه و رییس‌جمهور منتخب گفت: بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده مراسم تحلیف نهم مرداد برگزار خواهد شد. در این ارتباط دعوتنامه به امضای آقای قالیباف تهیه و امضا شده است و وزارت خارجه وظیفه دعوت از سران و مقامات کشورهای مختلف را برای شرکت در این مراسم دارد و ما در وزارت خارجه به صورت جدی پیگیر این موضوع هستیم. نجفی در این راستا تاکید کرد: این دعوتنامه‌ها ارسال شده است و رایزنی‌ها و پیگیری‌ها در این زمینه در حال انجام است البته در حال حاضر نمی‌توانم آماری از میزان مشارکت ارایه کنم ولی می‌توانم بگویم نسبت به سال ۱۴۰۰ سطح مشارکت بسیار خوب خواهد بود البته ما در سال ۱۴۰۰ در شرایط بعد از کرونا بودیم و محدودیت‌هایی در این زمینه وجود داشت. این مقام وزارت خارجه تصریح کرد: در این مراسم تعدادی از سران کشورها، معاونین روسای جمهور، نخست‌وزیران، روسای مجالس، وزرای خارجه شرکت می‌کنند و ان‌شاءالله مراسم تحلیف از بعد بین‌المللی بازتاب خوبی خواهد داشت و فرصت خوبی برای دولت جدید است که از نزدیک دیدگاه‌های خود را برای مقامات شرکت‌کننده در این مراسم تشریح کند.
با وجود صحبت‌هایی که از سوی مقامات وزارت خارجه دولت سیزدهم مطرح می‌شود، بسیاری از نگاه‌ها به محمد جواد ظریف – وزیر خارجه دولت روحانی و مذاکره‌کننده اصلی ایران در مذاکرات برجام – دوخته شده، جایی که او به عنوان یکی از نزدیکان اصلی پزشکیان در انتخابات فعالیت کرد و حالا بسیاری از او را مهره کلیدی دولت چهاردهم در حوزه دیپلماسی می‌دانند . ظریف در واکنشی به صحبت‌های رهبر انقلاب درباره قانون راهبردی مجلس درباره موضوع هسته‌ای، از تبعیت رسمی از این قانون سخن گفت. محمد جواد ظریف در پیامی در شبکه ایکس نوشت: صرف نظر از دیدگاه‌های شخصی، قانون اقدام راهبردی در مورد مذاکرات هسته‌ای قانون کشور است و باید رعایت شود. همانطور که چند روز قبل از ترک سمت خود به دبیرکل ملل متحد توضیح دادم (نامه S/۲۰۲۱/۶۶۹)، ایالات متحده و سه کشور اروپایی/اتحادیه اروپا تنها باید خود را سرزنش کنند که با نقض مداوم تعهدات خود که خسارات فراوانی به مردم ایران وارد کرد، قانونگذاران ما را به واکنش واداشتند. به نفع خودشان است که رفتار گذشته خود را جبران کنند و دستیابی بدون مانع ایران به منافع خود از توافق را تضمین کنند. ایران در انجام اقدامات جبرانی کاملاً در چارچوب حقوق خود تحت برجام عمل کرده است. دولت آتی رییس‌جمهور منتخب پزشکیان آماده است تا در گفت‌وگو با حسن نیت – مطابق با برجام و قوانین ایران – برای تضمین پایبندی متقابل به این دستاورد بی‌نظیر دیپلماسی شرکت کند.
به این ترتیب باید دید که آیا پس از آغاز به کار رسمی دولت جدید ایران، مسیر برای مذاکره در دولت بایدن هموار خواهد شد یا این‌بار باید صبر کرد تا دید در کاخ سفید چه کسی به مسند می‌نشیند و چه ایده‌ای را دنبال خواهد کرد.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
