راهکارهای توسعه کارآفرینی در جوامع روستایی و عشایری

سیدابوالفضل میرقاسمی از کانون تکرا و عضو شورای سردبیری در اقتصاددان نوشت : راهکارهای ظرفیت سازی جهت توسعه کارآفرینی و اشتغال در سطح جوامع روستایی و عشایری

الف- در سطح خُرد (سطح جامعه محلی)

1- برگزاری دوره‌های آموزشی انگیزشی (ایجاد انگیزه و توانمندسازی روانشناختی) و تقویت روحیه مثبت اندیشی

2- برگزاری دوره های آموزش مهارتی (برگزاری دوره‌های آموزش فنی– حرفه ای کاربردی و متناسب با نیاز بازار)

3- راه اندازی مجدد “مرکز یادگیری اجتماع محور” (CLC: Community Learning Center).
احیای تجربه موفق “سازمان نهضت سواد آموزی” که در گذشته دور، در تعدادی از روستاها پیاده شده است.

4- استفاده موثرتر از “رویکرد بسیج اجتماعی و اعتبارات خُرد”. استفاده از ظرفیت گروه‌های همیار یا خودیار به عنوان یک “مرکز رشد” جهت همفکری و چاره اندیشی برای حل مسایل جوامع روستایی و عشایری توسط خودشان در راستای تحقق “توسعه درون زا” (توجه بیشتر به نظام برنامه ریزی مشارکتی، پایین به بالا و مسئله محور)

5- استفاده از رویکرد “توسعه اجتماع محور مبتنی بر داشته‌ها” (Asset Based Community Development)

6- اعتماد سازی و تقویت سرمایه اجتماعی (تقویت روحیه همدلی، مسئولیت پذیری و مشارکت در بین مردم محلی)

7- توجه بیشتر به ملاحظات فرهنگی بخصوص “فرهنگ کار و تلاش” و ملاحظات اخلاقی (اخلاق حرفه ای) یعنی ارزش قائل شدن برای فعالیت‌های تولیدی دارای ارزش افزوده و ثروت آفرین (کنترل کارهای غیرمولد و سوداگرانه)

8- تلاش در زمینه ایجاد کسب‌وکارهای خانگی و خُرد بصورت گروهی در راستای توسعه و تکمیل “زنجیره ارزش”

9- افزایش تاب آوری، بهبود شرائط موجود و افزایش بهره وری (استفاده درست و اصولی از منابع موجود)

10- برخورد قاطع با تولیدکنندگان اجناس تقلبی و بی کیفیت (برخورد جدی با افراد طماع و سودجو که سبب بدنامی تولیدکنندگان سنتی و روستایی شده و سبب بی اعتمادی مردم به محصولات روستایی و عشایری میشوند)

11- احیای دانش بومی و ترکیب آن با دانش نوین و مدرن (Participatory Technology Development)

12- فراهم نمودن زیرساخت‌های مورد نیاز جهت تولید محصول استاندارد و با کیفیت و ارایه خدمات به مشتریان

13- انعطاف پذیری و ساده سازی قوانین و مقررات متناسب با شرائط روستاها (بعنوان مثال، اعطای تسهیلات بانکی بدون نیاز به ضامن و وثیقه ملکی و یا آسان سازی شرائط اعطای مجوز بهداشت برای کارگاه‌های تولیدی روستایی)

ب- در سطح میانی (سطح شهرستان)

استفاده از ظرفیت “نهادهای میانی” بعنوان پشتیبان و ارایه دهنده خدمات مورد نیاز کسب‌وکارهای خانگی و خُرد که معمولا کمتر مورد توجه دستگاه‌های دولتی و نهادهای سیاستگذاری و برنامه ریزی می‌باشند:

1- ارایه خدمات آموزشی و مشاوره ای در حوزه کارآفرینی و اشتغال روستایی (فرآوری محصولات کشاورزی و دامی، صنایع دستی، گردشگری، گیاهان دارویی، زنبورداری، بخش خدمات، بخش صنایع کوچک، بسته بندی و نظایر آن)

2- استفاده از رویکرد “برنامه ریزی ناحیه محور” (Area Based Development) یا رویکرد آبادانی و پیشرفت منظومه‌های روستایی (توجه به تعاملات، پیوندها، ملاحظات فضایی و کالبدی و جریان منابع در بین شهر و روستا)

3- توجه بیشتر به مزیت‌های نسبی و رقابتی هر منطقه جهت راه اندازی کسب‌وکارهای خانگی و خُرد

4- ارایه خدمات در حوزه طراحی کسب‌وکار، تامین کالا و نهاده‌ها، برندسازی، بسته بندی، بازاریابی و فروش محصول

5- ایجاد خوشه‌های کسب‌وکار بصورت موضوعی و ارایه خدمات آموزشی و مشاوره لازم به آنها جهت دستیابی به کارآمدی و پویایی (عامل و کارگزار خوشه میتواند نقش مهمی در حمایت از کسب‌وکارهای زیرمجموعه خود داشته باشد)

6- ارایه خدمات در حوزه تامین مالی و اعطای تسهیلات کم بهره برای توسعه کسب‌وکارهای خانگی و خُرد (هر چند مشکل اصلی اکثر روستاها، تامین مالی نیست بلکه مشکل اصلی عبارتست از ضعف در بازاریابی، بسته بندی محصولات، برندسازی، شبکه سازی، ناقص بودن زنجیره ارزش و ضعف دسترسی به بازارهای داخلی و خارجی)

7- شبکه سازی و نهادسازی (تاسیس شرکت تعاونی کارآمد برای پشتیبانی و حمایت از کسب‌وکارهای خانگی و خُرد)

8- بطور کلی، تلاش در زمینه رفع مشکل دسترسی روستائیان به خدمات مورد نیاز کسب‌وکارهای خانگی و خُرد

9- وصل کردن کسب‌وکارهای خانگی و خُرد به کسب‌وکارهای متوسط و بزرگ (نظیر سازوکار کشاورزی قراردادی)

ج- در سطح کلان (سطح ملی)

مطمئنا تا “چالش‌های اقتصاد کلان” نظیر بی ثباتی، ناامنی (احتمال حمله دشمن و افزایش ریسک سرمایه گذاری بخش خصوصی)، ناامیدی اجتماعی، تحریم‌های بین‌المللی، تورم (کاهش ارزش پول ملی و گران شدن کالا و خدمات)، بیکاری، و ضعف دیپلماسی اقتصادی رفع نشوند، نمیتوان انتظار پیشرفت و آبادانی مناطق روستایی و عشایری را داشت.

مسایل اقتصادی کلان و خُرد بهم مرتبط بوده و بر مسایل فرهنگی، اجتماعی و محیط زیستی نیز تاثیر منفی می‌گذارند.

1- بسترسازی جهت تحقق رونق اقتصادی در سطح کلان و اجرای دقیق قوانین بهبود محیط کسب‌وکار و رفع موانع تولید (تسهیلگری دستگاه‌های سیاستگذار و دستگاه‌های نظارتی و بازررسی جهت تحقق رونق اقتصادی از پایین به بالا)

2- اصلاح نظام حکمرانی و برخورد قاطع با رانت خواری، سوداگری، دلالی، بنگاه‌داری بانکها، برخوردهای مافیایی در حوزه کسب‌وکار، فساد اداری و عدم شفافیت (تحقق رشد فراگیر و دادن فرصت‌های برابر به همه)

3- تقویت دیپلماسی و بهبود روابط بین المللی و عضویت فعال در مجامع بین المللی نظیر “سازمان تجارت جهانی” و “سازمان جهانی گردشگری” و کنوانسیون‌های مالی و حقوقی مربوطه نظیر کنوانسیون پالرمو (کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی)، FATF و …

4- استفاده از ظرفیت سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها در سایر کشورها برای بازاریابی محصولات تولیدی روستاها و جذب گردشگر خارجی (تبلیغات، اطلاع رسانی، اعتماد سازی و برقراری امنیت برای حضور گردشگران خارجی)

5- اعمال شفافیت و دسترسی راحت و آسان به اطلاعات درست و دقیق (بخصوص اطلاعات حوزه اقتصادی و کسب‌وکار)

6- توجه به رویکرد آمایش سرزمین و برنامه ریزی منطقه ای و اصول و مبانی توسعه پایدار و متوازن و همه جانبه

7- شبکه سازی و توسعه تعاملات و همکاری‌های تجاری و بازرگانی با کشورهای همسایه، کشورهای عضو ایران فرهنگی، کشورهای مسلمان و دوست (جذب سرمایه گذاری‌های خارجی و انتقال دانش و فناوری در قالب بازی‌های بُرد- بُرد)

8- کاهش تصدیگری دولت و استفاده بیشتر از ظرفیت بخش خصوصی و نهادهای مدنی (CSOs) در زمینه توسعه کشور

9- حفظ ثبات در قوانین و مقررات داخلی و جلب اعتماد بخش خصوصی و کارآفرینان نسبت به دولت (احترام به حقوق مالکیت اشخاص) و توجه به پایداری، تداوم و ثبات در برنامه‌های توسعه کشور

10- رفع سایه جنگ و تحریم بر سر کشور و اعتمادسازی و امیدبخشی به مردم و کارآفرینان و سرمایه گذاران

11- کنترل فرار مغزها (نیروی انسانی نخبه و ماهر و مجرب) و فرار سرمایه‌ها از کشور (فراهم نمودن شرایط مساعد برای رشد استارتاپ‌ها و تلاش برای کاهش مهاجرت استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان)

12- تقویت و انسجام سازمانی جهت افزایش هماهنگی بین بخشی و اجتناب از موازی کاری و پراکنده کاری (هم افزایی)

13- اصلاح نظام آموزش و پرورش و توجه بیشتر به استعدادسنجی و پرورش استعداد دانش آموزان جهت رشد، بالندگی، شکوفایی و خلق ایده کسب‌وکار از دوران کودکی و نوجوانی

14- دستیابی به اجماع نخبگانی در زمینه “تدوین استراتژی توسعه کشور” و تعیین نقش روستا در آن نقشه راه

بر اساس تجارب موجود، اکثر دستگاه‌های دولتی، حاکمیتی، موسسات خیریه و تشکل‌های مردم نهاد (NGOs) به موارد سطح خُرد بیشتر توجه می‌کنند و معمولا موارد مرتبط با سطوح میانی و کلان، مورد غفلت و کم توجهی واقع می‌شوند.

انتظار میرود که در زمینه ارایه راهکارهای توسعه کارآفرینی روستایی به هر سه سطح خُرد، میانی و کلان بطور همزمان و یکپارچه توجه شود و از هر گونه برخوردهای احساسی، نمایشی و تبلیغاتی (عوام فریبانه) اجتناب شود.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

 

ع