به گزارش اقتصاددان به نقل از دنیای اقتصاد ، دولت در اقدامی جدید برای حمایت از صادرکنندگان خرد و متوسط، از طرح «امتیاز صادراتی» رونمایی کرد. این طرح که با هدف تسهیل تجارت و حمایت از بازگشت ارز حاصل از صادرات تدوین شده است، قرار است در قالب بازار معاملاتی ثانویه، به صادرکنندگان مشمول، امتیازهای متفاوتی اعطا کند. به عقیده کارشناسان موفقیت طرح «امتیاز صادراتی» در گرو شفافیت کامل اجرا، حذف امکان اعمال سلیقه و نظارت دقیق بر عملکرد بازار ثانویه است. در غیر این صورت، ممکن است این راهکار حمایتی به معضلی جدید اقتصادی تبدیل شود و گرهی دیگر بر مشکلات تجاری کشور بیفزاید.
«امتیاز صادراتی»، کلیدواژهای است که به تازگی به ادبیات کارشناسی حوزه صادرات اضافه شده است. ماجرا این است که دولت با هدف حمایت از صادرات و تقویت انگیزه صادرکنندگان خرد و متوسط، در قالب قانون بودجه ۱۴۰۴، تصمیم به اجرای طرح جدیدی گرفته است. آنگونه که مقامات ارشد بانک مرکزی میگویند، سیاستگذار ارزی مدتی است که در حال تدارک راهاندازی بازار معاملات امتیاز صادراتی است.
محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی هم خردادماه امسال، هدف از طراحی این ابزار را نزدیکی هرچه بیشتر سیاستهای ارزی و سیاستهای تجاری اعلام کرده بود. به گفته او، تشخیص بنگاههای دارای شرایط استفاده از این ابزار، بر عهده وزارت صمت است و این وزارتخانه بر اساس سیاستهای تجاری خود، بنگاههای واجد شرایط را به بانک مرکزی معرفی خواهد کرد. آنگونه که رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده، این بنگاهها در یک بازار ثانویه میتوانند با هم رقابت و نسبت به خرید و فروش امتیاز صادراتی اقدام کنند؛ ضمن اینکه بازار معاملات امتیاز صادراتی نیز به حل مشکلات مربوط به بازگشت ارز و افزایش انگیزه بازگشت آن از سوی این دسته از صادرکنندگان کمک خواهد کرد.
امتیاز صادراتی چیست؟
امتیاز صادراتی ارز، به معنای حقی است که صادرکنندگان در قبال صادرات کالا و خدمات خود بهدست میآورند و میتوانند آن را در بازار ارز معامله کنند. این امتیاز در واقع سهمی از ارز حاصل از صادرات است که به صادرکننده تعلق میگیرد و او میتواند آن را در سامانه معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران به فروش برساند یا برای مصارف دیگر خود استفاده کند. به عبارت دیگر، این امتیاز به صادرکنندگان این امکان را میدهد که بخشی از ارز حاصل از صادرات خود را به جای نگهداری، به سایر متقاضیان ارز بفروشند و از این طریق، منابع ارزی بیشتری برای تامین نیازهای وارداتی کشور فراهم شود.
تشکیل کارگروه تعیین سازوکار طرح «امتیاز صادراتی»
آنگونه که مقامات بانک مرکزی میگویند، تالار معاملات امتیاز صادراتی، تالاری است که جهت کشف قیمت امتیاز صادراتی برای صادرات غیرنفتی و خرد کاربرد دارد و فعالیت در آن، میتواند هم از طریق بانک و هم از طریق صادرکننده انجام شود؛ اما به اعتقاد آنها، حالتی که انتقال ارز توسط بانک انجام شود، مطمئنتر است، هر چند در حالت دوم نیز، انتقال ارز میتواند با توافق طرفین و از سوی صادرکننده انجام شود.
بر این اساس، بانک مرکزی با همکاری وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و سازمان توسعه تجارت (به نمایندگی از وزارت صمت) کارگروهی را تشکیل دادهاند تا سازوکاری برای خرید و فروش امتیاز صادراتی فراهم کنند. مطابق با آییننامه امتیاز صادراتی که نسخهای از آن در اختیار خبرنگار دنیای اقتصاد قرار گرفته، بانک مرکزی مکلف است حداکثر ظرف مدت یک هفته نسبت به تسویه ریالی ارز واگذار شده صادرکنندگان موضوع این آییننامه به مرکز مبادله ارز و طلا اقدام کند. همچنین این بانک باید حداکثر ظرف دو هفته نسبت به تخصیص ارز ثبتسفارشی که ملزم به خرید امتیاز صادراتی شده است و پیش از درخواست تخصیص ارز امتیاز صادراتی لازم را خریداری و ابطال کرده است، اقدام کند. البته تا اینجای کار، بسترهای متفاوتی برای مبادله این امتیاز میان بازیگران در نظر گرفته شده است. مهمترین آنها، مرکز مبادله ارز و طلای ایران است. در آییننامه به صراحت ذکر شده که بازار صادراتی همان بازاری است که قیمت گواهی امتیاز صادراتی بر اساس عرضه و تقاضای دارندگان این گواهی در آن، به صورت رقابتی تعیین میشود.
حالا سازمان توسعه تجارت که یکی از وظایف و رسالتهایش حمایت و تشویق صادرات است به این نتیجه رسیده که بخشی از کالاهای صادراتی نیازمند تشویق بوده و یکی از سازوکارهای عملیاتی، ارزش بخشیدن به امتیاز صادراتی است. بر این اساس سازمان توسعه تجارت ایران تلاش دارد تا بخشی از اختیارات تجاری خود را با اجرایی کردن امتیاز صادراتی بازگرداند و با این مکانیسم، موضوع تجارت را از سیاستهای ارزی جدا کند. به اعتقاد این سازمان، امتیاز صادراتی ربطی به نرخ ارز صادراتی که در فرآیند رفع تعهد ارزی به کار گرفته میشود، ندارد و این یک امتیاز یا مشوق در اختیار وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار دارد و میتواند به کالای حائز شرایط اختصاص یابد.
وظایف کارگروه چیست؟
از سوی دیگر، تعیین مصادیق کالاهای صادراتی مشمول دریافت گواهی امتیاز صادراتی، تدوین سازوکار و قواعد بازار امتیاز صادراتی، تعیین کالاهای وارداتی ملزم به خرید امتیاز صادراتی، تعیین متولی نگارش دستورالعمل بازارگردانی امتیاز صادراتی، مدیریت و ایجاد توازن در بازار امتیاز صادراتی با سیاستگذاری عرضه امتیاز تولیدی و تقاضای امتیاز درخواستی از طریق تعیین امتیازها از جمله وظایف این کارگروه تعیین شده است.
آنگونه که هیات وزیران تصویب کرده، کارگروه موظف است نهایت تا ۲۱ مردادماه سال جاری (دو ماه از زمان تصویب آییننامه که ۲۱ خردادماه ۱۴۰۴ بوده است)، فهرست کالاهای صادراتی و وارداتی مدنظر و قواعد و دستورالعملهای مربوطه را تعیین و به صورت عمومی ابلاغ کند؛ ضمن اینکه نهایتا تا دو ماه پس از راهاندازی بازار امتیاز صادراتی، با توجه به تجربه اجرایی، ضوابط اعطا و اخذ امتیاز، فهرست کالاهای صادراتی و وارداتی و قواعد بازار و دستورالعملهای بازارگردانی را تعدیل کند. البته تاکید دولت بر این است که به منظور حفظ ثبات و ایجاد امکان برنامهریزی برای ذینفعان، کارگروه در بازههایی کوتاهتر از شش ماه، امکان تغییر فهرست کالاها و ضوابط و دستورالعملهای بازار امتیاز صادراتی و هیچگونه تعدیل دیگری در قواعد این بازار را مگر در صورت تغییر تعرفههای سالانه و مطابق با نگاشت رسمی تعرفههای قدیمی به جدید را نداشته باشد.
حالا اولین جلسه کارگروه امتیاز صادراتی برگزار شده و قرار است کارگروه، کالاهای صادراتی را آنالیز کرده و به آن دسته از کالاهایی که مزیتهای بیشتری برای صادرات دارند، امتیاز بالاتری بدهد که بر این اساس پیشبینی میشود در وهله اول، مشمولان بند دو آییننامه اجرایی قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز که عمدتا کالاهای کشاورزی و آن دسته از اقلام صنعتی هستند که در مواد اولیه تولید آنها، از انرژی ارزان یا ارز دولتی استفاده نشده، امتیاز صادراتی خواهند گرفت؛ چراکه رفع تعهد ارزی آنها هم اکنون در مرکز مبادله ارز و طلا، با نرخی کمتر از نرخ بازار آزاد صورت میگیرد و امکان ایفای تعهدات با شرایط تعیینشده در مرکز مبادله را ندارند.
در نهایت، سازمان توسعه تجارت باید لیست کالاها را احصا و میزان امتیاز را تعیین کند تا در نهایت، این امتیازهای صادراتی در مقابل یکسری از کالاهای وارداتی که عمدتا اقلامی همچون موبایل، تبلت، قطعات یدکی و مواردی از این دست هستند قرار گیرد؛ به نحوی که این واردکنندگان، ارز خود را از مرکز مبادله دریافت میکنند و باید امتیاز صادراتی را در زمان ثبتسفارش کالاهای خود به وزارت صمت ارائه دهند تا بتوانند به مرحله بعدی کار واردات که تخصیص و تامین ارز است، راه یابند. اما آنچه اهمیت دارد، جلوگیری از شکلگیری امضاهای طلایی برای تعیین این امتیازها و همچنین رفع نکات منفی حاشیهای است که ممکن است پیرامون آن شکل بگیرد.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع