در نشستی با عنوان «تجربه‌نگاری آقای سفیر» که اخیرا به همت مرکز دیپلماسی اقتصادی شبکه نخبگان ایران برگزار شد، دکتر جواد منصوری، سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در چین (در سال 1385 تا 1388 شمسی2006-2009 میلادی)، در سخنانی تحلیلی، ضمن توضیحاتی درخصوص برخی ابعاد فرهنگی، مدیریتی و سیاست خارجی جمهوری خلق چین، به تشریح برخی دلایلی که باعث پیشرفت برق آسای چین در دهه ها و سال های اخیر شده است، پرداخت.
منصوری در این نشست تخصصی، ضمن بازگوکردن گوشه هایی از تجربیات خود از سال‌های خدمت در پکن، با تاکید بر «نقش فرهنگ در قدرت ملی چین» و «عملگرایی دیپلماتیک پکن»، چین را نمونه‌ای برجسته از پیوند میان «فرهنگ، نظم، و توسعه پایدار» دانست.
فرهنگ به‌عنوان ستون اصلی پیشرفت چین
سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در پکن، در آغاز سخنان خود با مرور تحولات پنجاه سال اخیر چین بیان کرد که «دولت چین در نیم‌قرن گذشته توانسته است فرهنگ جامعه خود را از فردگرایی و انفعال به روحیه جمع‌گرایی، قانون‌مداری و مسئولیت‌پذیری تبدیل کند. این تحول فرهنگی، زیربنای پیشرفت اقتصادی و سیاسی امروز چین است».
وی با اشاره به این نکته که در چین، قانون جایگاه مطلق دارد و همه مقامات، از سطح محلی تا بالاترین مقام کشور، خود را ملزم به اجرای دقیق قوانین و برنامه‌های مصوب می‌دانند، اضافه کرد که یکی از ویژگی‌های برجسته جامعه چینی، «نظم و هماهنگی میان نهادهای مختلف» است که مانع از تصمیم‌گیری‌های متناقض می‌شود.
به باور این دیپلمات پیشین ایران در چین، نهادینه‌سازی فرهنگ قانون‌گرایی و نظم در چین، نه‌تنها به رشد اقتصادی منجر شده، بلکه پایه‌ای برای اعتماد عمومی و انسجام اجتماعی نیز فراهم کرده است. منصوری تاکید که در چین، تخطی از برنامه و قانون هزینه سنگینی دارد و این همان چیزی است که نظام مدیریتی این کشور را قابل اتکا و پیش‌بینی‌پذیر کرده است.
مدیریت و برنامه‌ریزی، راز موفقیت چینی
سفیر پیشین ایران در چین با اشاره به تجربه خود در تعامل با مقامات و مسئولان چینی خاطرنشان کرد که در چین، هیچ پروژه‌ای بدون برنامه‌ریزی دقیق آغاز نمی‌شود و هیچ برنامه‌ای نیز بدون نظارت و پاسخگویی پایان نمی‌یابد. وی به عنوان مثال، به برگزاری بازی‌های المپیک ۲۰۰۸ پکن اشاره کرد و گفت که در طول آماده‌سازی المپیک، کوچک‌ترین تأخیری در روند کارها مشاهده نمی‌شد و همه چیز طبق زمان‌بندی از پیش تعیین‌شده پیش می‌رفت. چین امروز، حاصل سطح بالایی از انضباط و محصول دهه‌ها آموزش فرهنگی و مدیریتی است.
این دیپلمات ایرانی همچنین تأکید کرد که مدیران چینی خود را مستقیماً پاسخ‌گو می‌دانند و کوچک‌ترین اهمال در وظایف می‌تواند به مجازات‌های اداری یا قضایی منجر شود. به باور وی، همین نظام پاسخگویی سخت‌گیرانه است که موجب شده چین بتواند در کمتر از چند دهه از کشوری در حال توسعه به یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی جهان تبدیل شود.
آموزش، کار گروهی و روحیه ملی
یکی دیگر از محورهای سخنان منصوری در این نشست، اهمیت محوری نظام آموزشی در چین بود. به گفته این دیپلمات بازنشسته ایرانی، «در چین، آموزش تنها به دانش نظری محدود نمی‌شود؛ دانشجویان و دانش‌آموزان از همان سال‌های نخست تحصیل با زندگی گروهی و مسئولیت اجتماعی آشنا می‌شوند. این رویکرد آموزشی باعث شده روحیه جمع‌گرایی، تلاش و نظم، از دوران کودکی در نسل‌های جدید نهادینه شود. به گفته منصوری، دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی چین پیوند عمیقی با صنایع و مراکز تولید دارند و این امر موجب می‌شود که پژوهش، به‌جای انباشت نظری، مستقیماً در خدمت توسعه ملی قرار گیرد.
سیاست خارجی چین؛ عملگرایی و توازن هوشمندانه
در بخش دیگری از این نشست، سفیر پیشین ایران در پکن، به موضوع سیاست خارجی جمهوری خلق چین پرداخت و آن را نمونه‌ای از عملگرایی هوشمندانه در جهان معاصر دانست. به گفته او، چین در سیاست خارجی خود بر پایه منافع ملی حرکت می‌کند، نه بر مبنای دوستی یا دشمنی ایدئولوژیک. همین ویژگی به پکن اجازه داده است که با کشورهای مختلف روابط متوازن برقرار کند.
منصوری معتقد است که چین امروز، در چارچوب «سیاست درهای باز» تلاش می‌کند با حفظ استقلال و حاکمیت خود، بیشترین بهره اقتصادی و سیاسی را از تعاملات جهانی ببرد. وی افزود: از نگاه چینی‌ها، هیچ کشوری دشمن دائمی یا دوست همیشگی نیست؛ آنچه اهمیت دارد، سود مشترک و احترام متقابل است.
چشم‌انداز آینده روابط ایران و چین
در بخش پایانی این نشست تخصصی، جواد منصوری ضمن تحسین تلاش‌های دولت چین در مسیر توسعه ملی و نقش مثبت این کشور در نظام بین‌الملل گفت: «نظم جهانی در حال گذار است و چین یکی از ارکان اصلی نظم جدید به شمار می‌آید. در این شرایط، ایران باید با واقع‌بینی، ثبات در سیاست خارجی و بهره‌گیری از تجربه‌های موفق چین، جایگاه خود را در این نظم نوین تثبیت کند».
منصوری تاکید کرد که روابط ایران و چین، فراتر از همکاری‌های اقتصادی، باید بر درک متقابل فرهنگی و احترام به تجربه‌های تاریخی دو ملت استوار باشد. گفت‌وگوهای نخبگانی و نشست‌هایی از این دست می‌تواند زمینه‌ساز گسترش روابط متوازن و بلندمدت میان دو کشور شود.
در پایان نشست، حاضران در بخش پرسش و پاسخ به تبادل دیدگاه‌ها درباره روابط ایران و چین پرداختند. شرکت‌کنندگان همچنین بر اهمیت انتقال دانش و تجربیات دیپلمات‌های باسابقه، به‌ویژه در حوزه دیپلماسی اقتصادی، و نقش چنین نشست‌هایی در تقویت رویکردهای واقع‌بینانه‌تر در سیاست خارجی آینده ایران تأکید کردند.
تهیه کننده گزارش: رستم ضیائی، پژوهشگر دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران
ز
