باکو و ایروان دیروز جمعه مهمان کاخ سفید برای «نشست تاریخی صلح» موسوم به «جاده ترامپ» شدند. این دو جمهوری پیشین شوروی اکنون در حال برداشتن گام‌هایی اساسی برای دستیابی به یک توافق تاریخی، به دور از سایه روسیه هستند. برگزاری چنین نشستی، چرخشی در سیاست خارجی آنها به سمت غرب محسوب می‌شود. با این حال این روند برای ایران بدون پیامد نیست و تهران ضمن تاکید بر سیاست همسایگی، با هرگونه تغییر در مرزهای شمالی در مجاورت با منطقه قفقاز جنوبی مخالفت کرده است.
به گزارش اقتصاددان به نقل از دنیای اقتصاد ، پس از نزدیک به چهار دهه مناقشه خونین، افق صلح میان باکو و ایروان روشن‌تر از همیشه به نظر می‌رسد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا دیروز جمعه (۱۷مرداد) میزبان رهبران جمهوری آذربایجان و ارمنستان در کاخ سفید بود؛ رویدادی که خود او آن را «نشست تاریخی صلح» نامیده است. به گزارش یورونیوز، ترامپ در پلتفرم «تروث سوشال» نوشت: «این دو ملت سال‌هاست که در جنگی مرگبار گرفتارند؛ جنگی که جان هزاران نفر را گرفته است. رهبران بسیاری برای پایان دادن به آن کوشیدند، اما تلاش‌هایشان بی‌ثمر بود تا به امروز.»
نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، روز پنج‌شنبه (۱۶ مرداد) وارد واشنگتن شدند و مقرر بود در دیدارهایی با ترامپ، توافقات دوجانبه‌ای با ایالات متحده امضا کنند. (دنیای اقتصاد در گزارش‌های «محرومیت ۹۹ساله؛ از حرف تا عمل» مورخ ۲ مردادماه ۱۴۰۴؛ و «جادوی زنگزور در بازی قدرت‌ها» مورخ ۴ مردادماه ۱۴۰۴ به این مساله پرداخته بود). اما آنچه این تحولات را چشم‌گیرتر می‌سازد، فاصله گرفتن آشکار دو کشور از حوزه نفوذ سنتی مسکو است. این دو جمهوری پیشین شوروی در قفقاز جنوبی، اکنون در حال برداشتن گام‌هایی اساسی برای دستیابی به یک توافق تاریخی، مستقل از کرملین و به دور از سایه روسیه هستند. برگزاری چنین نشستی در کاخ سفید، پیامی قدرتمند به مسکو ارسال می‌کند و نشان‌دهنده اراده دو کشور برای حل اختلافاتشان و در عین حال، چرخشی در سیاست خارجی آنها به سوی غرب است.
این میانجی‌گری همچنین بخشی از تلاش گسترده‌تر ترامپ برای تثبیت نقش خود و ایالات متحده به عنوان یک بازیگر کلیدی در حل‌وفصل منازعات جهانی است. زمان‌بندی این نشست نیز برای مسکو نگران‌کننده است: درست در روزی که ضرب‌الاجل ترامپ برای موافقت کرملین با آتش‌بس به پایان می‌رسد (دیروز جمعه)، دو متحد نزدیک سابق روسیه در واشنگتن حضور دارند تا احتمالا توافق صلح تاریخی خود را امضا کنند. این توافق می‌تواند یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سیاست خارجی ترامپ تا به امروز باشد و به پایان یکی از طولانی‌ترین مناقشات جهان کمک کند. به گزارش آکسیوس، این نشست که ترامپ آن را «نشست تاریخی صلح» نامیده، فرصتی دوباره برای اوست تا خود را در قامت میانجی ارشد صلح جهانی به نمایش بگذارد. او پیش از این نیز از پیشرفت‌های دیپلماتیک میان رواندا و جمهوری دموکراتیک کنگو، هند و پاکستان و اخیرا کامبوج و تایلند تمجید کرده بود؛ هرچند صلح در اوکراین و غزه همچنان دور از دسترس باقی مانده است.
جزئیات توافق: «جاده ترامپ»
ارمنستان و جمهوری آذربایجان از اواخر دهه ۱۹۸۰ بارها درگیر منازعات مرزی بوده‌اند که آخرین مورد آن در سال۲۰۲۳ به کنترل کامل جمهوری آذربایجان بر منطقه مورد مناقشه قره‌باغ کوهستانی منجر شد. توافقی که با میانجی‌گری آمریکا حاصل شده، علاوه بر تضمین صلح، ابعاد اقتصادی مهمی نیز دارد. ارمنستان پذیرفته است که یک کریدور ۴۳.۵کیلومتری از خاک خود را در اختیار قرار دهد. این مسیر که «جاده ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» نام گرفته و توسط آمریکا ساخته خواهد شد، بخش اصلی خاک جمهوری آذربایجان را به منطقه نخجوان (یک برون‌بوم آذری در مرز ترکیه) متصل می‌کند.
این کریدور، تردد آزاد مردم و کالاها را میان ترکیه و جمهوری آذربایجان و از آنجا تا آسیای مرکزی، بدون نیاز به عبور از خاک ایران یا روسیه، فراهم می‌آورد؛ امری که امروز به‌دلیل مرزهای بسته و به‌شدت نظامی‌شده میان دو کشور، غیرممکن است. ایران و روسیه با این پروژه مخالفند، درحالی‌که ترکیه قویا از آن حمایت می‌کند. هرچند هر دو کشور جمهوری‌های پیشین شوروی هستند، روابطشان با مسکو در سال‌های اخیر پرتنش بوده است. یک مقام آمریکایی می‌گوید: «با باز شدن این مسیر، سالانه‌میلیاردها دلار تجارت جدید نصیب آمریکا می‌شود و نفوذ روسیه، ایران و چین در این منطقه کاهش می‌یابد.»
پشت پرده مذاکرات
نقش دولت ترامپ در این پرونده از ماه مارس و با سفر غیرمنتظره استیو ویتکاف، نماینده ویژه کاخ سفید از مسکو به باکو آغاز شد. یک مقام آمریکایی گفت این سفر به درخواست دولت قطر انجام شد که از ویتکاف خواسته بود برای دستیابی به توافق تلاش کند. پس از آن، ویتکاف این ماموریت را به آریه لایت‌استون، یکی از اعضای تیم خود و نماینده ویژه دولت سپرد. لایت‌استون که از نزدیکان جرد کوشنر، داماد ترامپ، و از دستیاران ارشد دیوید فریدمن، سفیر سابق آمریکا در اسرائیل است، طی این مدت پنج بار به منطقه سفر و با طرفین مذاکره کرد. دولت ترامپ، نیکول پاشینیان را متقاعد کرد که با پذیرش توسعه این کریدور توسط آمریکا، نه تنها یک دوست قدرتمند در واشنگتن خواهد یافت، بلکه سپری محکم در برابر هرگونه تهاجم احتمالی از سوی جمهوری آذربایجان در آینده خواهد داشت. اکنون آن گفت‌وگوهای محرمانه به یک توافق علنی تبدیل شده است.
چشم‌انداز آینده
یک مقام آمریکایی گفت: «این توافق، درهای ارمنستان را به روی جهان باز می‌کند. اکنون آمریکا – به جای دیگر بازیگران- شریک کلیدی آنها خواهد بود.» او افزود که این رویکرد «کاملا به سبک ترامپ» است؛ یعنی نگریستن به مساله از دریچه تجارت و نه «درگیری دیگران». این مقام تاکید کرد: «این توافق، مسیری بازگشت‌ناپذیر برای عادی‌سازی روابط میان دو کشور، تحت حمایت دولت ترامپ، ایجاد می‌کند.» به گفته او، این صلح در ابتدا بیشتر در سطح دولت‌ها خواهد بود، اما امید می‌رود با گذشت زمان به یک «صلح گرم» میان مردم دو سوی مرز تبدیل شود. او تصریح کرد: «صلح کامل هنوز برقرار نشده، اما نقشه راه برای عبور از موانع، مشخص و روشن است.»
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
