مسئول دفتر اهدای عضو و پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی همدان روز گذشته اعلام کرد پیوند عضو اتباع خارجی سال 1403 برای این استان ۱۰۰ هزار دلار آورده ارزی به همراه داشته است. بر اساس گفته‌های او پیوند عضو ۱۸ بیمار ساکن عراق سال گذشته در همدان با موفقیت انجام شد که البته در بیماران خارجی، اهداکنندگان عضو نیز باید ساکن خارج از کشور باشند.
به گزارش اقتصاددان به نقل از تجارت‌نیوز ، همین خبر کافی است تا پتانسیل توریسم سلامت در کشور ایران را آشکار کند. پتانسیلی که سال‌هاست زیر سایه بی‌توجهی وزارت بهداشت به جای اینکه در دست متخصصان و فعالان این حوزه باشد توسط افراد متفرقه و دلالانی مدیریت و اداره می‌شود که جز سود شخصی به چیز دیگری فکر نمی‌کنند. به گفته بسیاری از فعالان حوزه سلامت، این دلالان و افراد رانت‌خوار به نحوی خود را به بدنه وزارت بهداشت و درمان وصل و به این ترتیب بدون هیچ مزاحمتی بازار پرسود توریسم سلامت را به جای منابع ملی به جیب‌های شخصی سرازیر می‌کنند.
این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که کشورهای همسایه ایران توانسته‌اند با مدیریت صحیح، منابع مالی سرشاری را از طریق توریسم سلامت به کشور خود سرازیر کنند.
توریسم سلامت؛ فرصتی که نادیده گرفته شده است
مطابق گزارش‌هایی که آمار رسمی و تخمینی را جمع‌بندی کرده‌اند، درآمد توریسم پزشکی ایران در سال مالی منتهی به خرداد 1403 حدود ۱ میلیارد دلار برآورد شده است. سوال اینجاست که ظرفیت توریسم سلامت در ایران تنها کسب همین 1 میلیارد دلار در سال است؟
مساله مهم‌تر وضعیت وخیم بیمارستان‌های دولتی است که اگر وزارت بهداشت و درمان می‌توانست در زمینه توریسم سلامت مدیریت و نظارت دقیقی داشته باشد، شاید بخشی از این ارز آوری به بهبود وضعیت بیمارستان‌های دولتی کشور و تجهیز و بالا بردن استانداردهای آنها کمک می‌کرد. در واقع توریسم سلامت در کشور ما فرصتی است که نادیده گرفته شده. همانطور که به گفته یکی از فعالان حوزه پرستاری اگر توریسم سلامت در کشور به درستی مدیریت می‌شد شاید الان پرستاران برای بهبود معیشت خود مجبور به ترک کار یا مهاجرت نبودند.
مقایسه آماری توریسم سلامت ایران با ترکیه، امارات و اردن
در گزارش‌ها و تحلیل‌های مربوط به سال‌های 2023–2024، ترکیه بین ۱.۴ تا ۱.۸ میلیون بیمار بین‌المللی را جذب کرده و درآمد حوزه توریسم درمانی در این بازه زمانی به 3 میلیارد دلار رسیده است. درآمدی که بیشتر آن از طریق عمل‌های جراحی زیبایی به دست آمده است.
همچنین دبی در سال ۲۰۲۳ حدود ۶۹۱ هزار گردشگر پزشکی پذیرش کرده و هزینه مستقیم این خدمات به ۲۸۰ میلیون دلار رسیده؛ البته درآمدهای غیرمستقیم دبی از صنعت توریسم سلامت بیش از این‌هاست چرا که دولت امارات بیش از همه بر روی تسهیل پذیرش و امکانات جانی که به این بیماران داده می‌شود متمرکز است.
کشور دیگری که تنها از ارایه خدمات مستقیم سلامت به گردشگران در یک سال بیش از یک میلیارد دلار درآمد کسب کند، اردن است. حاکمان این کشور نیز تلاش دارند با بالا بردن کیفیت امکاناتی که در اختیار توریست‌های سلامت می‌گذارند یکی از قطب‌های این صنعت در خاورمیانه باشند.
کیفیت نامطلوب بسته درمانی برای بیماران خارجی باعث عدم موفقیت توریسم سلامت در ایران شده است
مزدک عبداللهی، کارشناس اقتصاد سلامت، می‌گوید: عوامل زیادی باعث عدم موفقیت ایران در جذب توریسم سلامت هستند. از جمله مسایل سیاسی، بین‌المللی و تحریم‌ها باعث شده تا بیماران و شرکت‌های بیمه در خرید خدمات تردید داشته باشند.
او می‌افزاید: همچنین پیچیدگی دسترسی به برخی تجهیزات، داروها و تعاملات بانکی بین‌المللی باعث کاهش کیفیت بسته درمانی می‌شود که خود یکی از بزرگ‌ترین موانع غیرپزشکی جذب توریسم سلامت است.
روال‌های ویزایی پیچیده یا نامطمئن، بیماران را از سفر منصرف می‌کند / کشورهایی که برای مسافر پزشکی ویزای تسهیل‌شده یا ویزای فوری ارائه می‌دهند، برنده بازارند
این کارشناس اقتصاد سلامت در بخش دیگری از سخنان خود به موانع صدور ویزا اشاره کرده و اظهار می‌دارد: روال‌های ویزایی پیچیده یا نامطمئن، بیماران را از سفر منصرف می‌کند. کشورهایی که برای مسافر پزشکی ویزای تسهیل‌شده یا ویزای فوری ارائه می‌دهند، برنده بازارند.
او ادامه می‌دهد: عدم هماهنگی بین بخشی و استراتژی ملی، استانداردها، کیفیتِ خدمات، کمبود خدمات مکمل مانند هتلینگ، زبان، بیمه بین‌المللی و پیوست‌های گردشگری، مشکلات مربوط به قیمت‌گذاری و نظام پرداخت و در نهایت نگرانی‌های پزشکی و ایمنی از جمله دیگر عواملی هستند که باعث شده تا توریسم سلامت در ایران به جایگاه واقعی خود دست پیدا نکند.
جای بسته تشویقی برای سرمایه‌گذاران حوزه توریسم سلامت خالی است
عبداللهی در ادامه می‌گوید: پتانسیل درآمدی ایران در توریسم سلامت بسیار بیشتر از رقم‌های اعلام‌شده است؛ اما مشکل اصلی فقدان سیاست‌گذاری کلان و هماهنگی بین‌بخشی است. کشورهای موفق در منطقه، فقط به بیمار خدمات درمانی نمی‌فروشند؛ آنها یک تجربه جامع و قابل پیش‌بینی ارائه می‌کنند که شامل ویزا، بیمه، اقامت و پیگیری پزشک پس از بازگشت است.
او می‌افزاید: ایران هم با تنظیم یک بسته تشویقی برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و تسهیل روش‌های پرداخت بین‌المللی می‌تواند سهم قابل‌توجهی از بازار منطقه‌ای توریسم سلامت را بازپس گیرد.
این کارشناس اقتصاد سلامت اظهار می‌دارد: نبود پروتکل‌های استاندارد برای پذیرش، معرفی و پیگیری بیماران خارجی و همچنین کمبود تسهیلات تخصصی باعث می‌شود بیمار به مقصدهایی مثل ترکیه، اردن و دبی برود که بسته کامل را ارائه می‌دهند.
پروتکل‌های واحد درمانی برای بیماران خارجی وجود ندارد
از سوی دیگر فرامرز اوحدی، متخصص بیماری‌های گوارشی نیز به عنوان یک پزشک متخصص، درباره موانع توسعه توریسم سلامت در کشور می‌گوید: مساله مهم نبود پروتکل‌های واحد درمانی برای بیماران خارجی است. در واقع هیچ دستورالعمل مشخصی درباره نحوه پذیرش، اطلاع‌رسانی، تعیین هزینه‌ها و پیگیری پس از درمان وجود ندارد. هر مرکز برای خودش عمل می‌کند و همین باعث بی‌اعتمادی بیماران می‌شود.
او می‌افزاید: مساله بعدی مشکل زبان و ارتباط پزشک با بیمار خارجی است. در بسیاری از موارد مترجم تخصصی پزشکی در بیمارستان حضور ندارد و پزشک باید با زبان محدود یا از طریق همراه بیمار ارتباط بگیرد که هم زمان‌بر است و هم ریسک سوء‌تفاهم بالایی دارد.
ما در ایران به‌ندرت بازخورد واقعی از بیماران خارجی دریافت می‌کنیم
این متخصص بیماری‌های گوارشی سومین مساله را فقدان نظام ارزیابی کیفیت خدمات دانسته و اظهار می‌دارد: ما به‌ندرت بازخورد واقعی از بیماران خارجی دریافت می‌کنیم و هیچ سامانه‌ای برای ثبت رضایت یا شکایت آنها وجود ندارد. در حالی که در ترکیه یا هند هر بیمار بعد از ترخیص در یک سیستم آنلاین میزان رضایت خود را ثبت می‌کند. همچنین نبود بیمه‌های بین‌المللی و تسهیلات مالی هم یکی دیگر از عوامل بازدارنده به شمار می‌رود.
توریسم سلامت تنها یک پروژه پزشکی نیست / ما به یک پنجره واحد خدمات سلامت بین‌الملل نیاز داریم تا مسیر بیمار شفاف شود
اوحدی درباره راهکارهای احتمالی بهبود وضعیت توریسم سلامت در ایران نیز تاکید می‌کند: باید باور کنیم که توریسم سلامت یک «پروژه پزشکی» صرف نیست؛ یک زنجیره است که باید هماهنگ کار کند. از وزارت بهداشت گرفته تا وزارت گردشگری، هتل‌ها، شرکت‌های هواپیمایی و بیمه‌ها. ما به یک پنجره واحد خدمات سلامت بین‌الملل نیاز داریم تا مسیر بیمار شفاف شود.
او در پاسخ به این سوال که آیا از نظر علمی و فنی، ایران می‌تواند با کشورهایی مثل ترکیه رقابت کند، می‌گوید: از نظر فنی و علمی بله، بدون تردید. پزشکان ایرانی بسیار توانمند هستند. اما مشکل در ساختار است نه مهارت.
توریسم سلامت در ایران بر خلاف دیگر کشورها وابسته به مهارت پزشکان نیست / اگر خدمات درمانی ما با استانداردهای جهانی بسته‌بندی شود، ایران می‌تواند سالانه میلیاردها دلار از این مسیر درآمد کسب کند
اوحدی در پایان تاکید می‌کند: توریسم سلامت در ایران بر خلاف دیگر کشورها وابسته به مهارت پزشکان نیست. بلکه به نبود مدیریت حرفه‌ای و ضعف در هماهنگی بین دستگاه‌ها مربوط است. اگر خدمات درمانی ما با استانداردهای جهانی بسته‌بندی شود، ایران می‌تواند سالانه میلیاردها دلار از این مسیر درآمد کسب کند.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
