نشست دو روزه بریکس در حالی روز یکشنبه در شهر ریودوژانیروی برزیل با دستورکار «جنوب جهانی فراگیر و پایدار» آغاز به کار کرد که عدم حضور سران این بلوک نوظهور اقتصادی بازتابهای زیادی را به دنبال داشته است. غیبت پررنگ رؤسای‌جمهور چین و روسیه، موسسان این گروه و نیز غیبت سران سه کشور عضو تازه پیوسته یعنی ایران، مصر و امارات، نشان از شکنندگی بریکس در مواجهه با آزمون انسجام دارد. وزرای دارایی کشورهای عضو بریکس در روز شنبه خواستار خروج انحصار ریاست صندوق بین‌المللی پول از اروپا شدند؛ اما عدم استقبال سران از نشست روز یکشنبه نشان می‌دهد ایفای نقش سیاسی پررنگ‌تر برای شکل‌دهی به یک ائتلاف جهانی و تبدیل آن به سدی در برابر نفوذ آمریکا همچنان امری دور از دسترس است. این برای تهران که تلاش می‌کند با نزدیکی به شرق و جنوب جهانی در قالب گروه بریکس، پشتوانه‌ای سیاسی و اقتصادی فراهم کند، خبر امیدوارکننده‌ای نیست.
به گزارش اقتصاددان به نقل از دنیای اقتصاد ، «موزه هنر مدرن ریو» مکانی است که سران و وزرای خارجه کشورهای عضو بریکس یا همان اقتصادهای نوظهور جهان روزهای یکشنبه و دوشنبه در آن گرد هم آمدند تا در هفدهمین نشست این گروه درباره طیف وسیعی از موضوعات، از تنش در غرب آسیا و حمله به یکی از کشورهای عضو یعنی ایران تا بحران انسانی در غزه و تعرفه‌‌‌های تجاری اعمال‌‌‌شده از سوی دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا، بحث و تبادل‌نظر کنند.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، شامگاه شنبه وارد برزیل شد تا در نشست بریکس به میزبانی برزیل در ریودوژانیرو شرکت کند. حضور وزیر خارجه کشورمان در جمع همتایان خود از روسیه، هند، چین، برزیل و آفریقای جنوبی ( اعضای بنیان‌گذار بریکس) که در زمره کشورهای قدرتمند و دارای نفوذ جهان به شمار می‌‌‌روند، آن هم کمتر از دو هفته بعد از پایان تجاوز رژیم صهیونیستی و بمباران مراکز هستهای کشورمان توسط ایالات متحده آمریکا از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار است. نشست سران گروه بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی، اتیوپی، امارات متحده عربی، ایران، عربستان سعودی و مصر در برزیل ظهر روز گذشته آغاز شد و قرار است به مدت دو روز ادامه یابد.
اسماعیل بقایی در این خصوص در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «برای شرکت در هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو بریکس وارد ریودوژانیرو در برزیل شدیم.» بقایی نوشت: «شعار “جنوب جهانی فراگیر و پایدار” را باید با همکاری همه‌‌‌جانبه بین کشورهای عضو این سازمان به پیش برد.» به گفته سخنگوی دستگاه دیپلماسی، عراقچی قرار است در این روز علاوه بر مشارکت در برنامه‌‌‌های اجلاس، با همتایان و برخی دیگر از مقام‌‌‌های عالی‌رتبه شرکت‌کننده دیدار و رایزنی کند.
حاضران و غایبان ریودوژانیرو
نشست سران بریکس در برزیل در شرایطی در حال برگزاری است که چهار نفر از سران کشورهای مهم عضو غایب نشست هستند. شی جین پینگ، رئیسجمهور چین، با ربودن بخشی از توجه از اجلاس امسال، تصمیم گرفت نخست‌وزیرش را به جای خود بفرستد. ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، نیز به دلیل حکم بازداشت از سوی دادگاه کیفری بین‌المللی، به صورت آنلاین در این اجلاس شرکت می‌کند و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، به نمایندگی از مسکو در این نشست حضور دارد. مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران و عبدالفتاح السیسی، رئیسجمهور مصر نیز در نشست حاضر نخواهند بود. با‌این‌حال، بسیاری از سران کشورها، از جمله نارندرا مودی، نخستوزیر هند و سیریل رامافوسا، رئیسجمهور آفریقای جنوبی، روزهای یکشنبه و دوشنبه برای بحث و گفت‌وگو در موزه هنرهای مدرن ریو گرد هم خواهند آمد.
بریکس و جنگ
سازمان کشورهای بریکس از همان ابتدا و با هدف شکل دادن به مجموعه‌‌‌ای بنیان نهاده شد که بتواند نظمی تازه و البته غیر‌غربی را در جهان ایجاد کند؛ اتحاد اقتصادهای نوظهور که ایران هم عضویت در آن را برای پیشبرد اهداف خود ضروری می‌‌‌دانست و اکنون به فاصله کمتر از یک ماه از تعرض رژیم اسرائیل به تمامیت ارضی خود، از کشورهای عضو بریکس بیش از هر موضوع دیگری، اتخاذ موضعی صریح‌‌‌تر درباره این تجاوز را خواهد خواست.
بدعت خطرناک
البته چین روز گذشته بار دیگر هدف قرار دادن تاسیسات هستهای ایران توسط آمریکا را محکوم کرد و از بی‌توجهی به قوانین بین‌المللی انتقاد نمود. وانگ‌یی، وزیر خارجه چین، در جریان سفر خود به فرانسه در این باره گفت: «ایالات متحده بهصورت وقیحانه تاسیسات هستهای یک کشور مستقل، ایران، را بمباران کرد. این یک بدعت خطرناک است.»
وی در این باره تاکید کرد که «اگر این اقدام به فاجعه هستهای منجر شود، کل جهان بهای آن را خواهد پرداخت.»
وانگ یی در ادامه افزود: «اگر تنها قدرت ملی تعیین‌کننده درست و نادرست باشد، پس قوانین کجاست؟ عدالت کجاست؟ این به‌اصطلاح قدرت، صلح واقعی به ارمغان نخواهد آورد. این جعبه پاندورا را باز خواهد کرد.» منظور از اصطلاح «جعبه پاندورا» آن است که چنین اقدامی پیامد‌های نامعلومی خواهد داشت که قابل پیش‌بینی و ارزیابی نیستند. رویترز گزارش داد دو منبع که نخواستند نامشان فاش شود گفتند که پیش از این اجلاس، مذاکره‌‌‌کنندگان برای یافتن زبان مشترک برای بیانیه مشترک در مورد بمباران غزه، تجاوز رژیم اسرائیل علیه ایران و اصلاح پیشنهادی شورای امنیت با اختلافاتی مواجه بودند.
غایبان اثرگذار
اجلاس هفدهم بریکس در ریودوژانیرو در حالی برگزار می‌شود که ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، به دلیل صدور حکم بازداشت از سوی دادگاه بین‌المللی کیفری، و همچنین مسعود پزشکیان، ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران، احتمالا به‌‌‌واسطه ملاحظات امنیتی ناشی از تجاوز دوازده‌‌‌روزه رژیم صهیونیستی به خاک ایران، در این اجلاس حضور ندارند. از سویی شی جین‌‌‌پینگ نیز نخستوزیر چین را به‌‌‌جای خود فرستاده است. این غیبت‌‌‌ها در حالی است که بریکس، به‌‌‌عنوان اولین قطب نظام مالی نظم جدید، در حال تثبیت نقش خود در معماری قدرت پساآتلانتیکی است.
با توجه به دو نقطه تنش اصلی در جغرافیای نظم جهانی – یکی در مرزهای روسیه و اوکراین، و دیگری در کانون درگیری میان ایران و رژیم صهیونیستی – بدیهی است که اجلاس هفدهم بریکس نیز خواه‌‌‌ناخواه از این برخوردهای ژئوپلیتیکی تاثیر خواهد پذیرفت. از سوی دیگر، شتاب بریکس در توسعه جغرافیایی و پذیرش اعضای جدید، عملا باعث افزایش وزن کشورهای هم‌‌‌راستا یا دارای وابستگی به نظم آتلانتیکی در درون این سازوکار شده است؛ موضوعی که می‌تواند در بلندمدت به نوعی بازآرایی قدرت درون بریکس منجر شود. این اجلاس در شرایطی برگزار می‌شود که سازمان همکاری‌‌‌های شانگهای، به‌‌‌عنوان نهادی با اعضای اصلی تقریبا مشابه، در قبال جنگ اخیر ایران و رژیم صهیونیستی اجماع قاطع و هماهنگی از خود بروز نداد و هند صراحتا موضع خود را از چین، روسیه و پاکستان در قبال حمایت از ایران جدا کرد. اکنون اما در بریکس، هند دیگر تنها نیست؛ چراکه امارات متحده عربی، عربستان سعودی و مصر نیز در قالب بریکس‌‌‌پلاس در کنار دهلی‌‌‌نو قرار گرفته‌‌‌اند و همین امر موازنه درون‌‌‌گروهی بریکس را به‌‌‌شدت پیچیده‌‌‌تر ساخته است.
در این چارچوب، می‌توان انتظار داشت که ایالات متحده با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی خود، تلاش کند از طریق همین بازیگران تازه‌‌‌وارد به بریکس، مواضع جمعی این گروه را در راستای عدم‌تسهیل شرایط ایران و روسیه هدایت کرده و مانع از کاهش اثرگذاری تحریم‌‌‌ها شود. اما در مقابل، نباید از نقش محوری و نظم‌‌‌بخش چین در سازوکار بریکس غفلت کرد. چین نه‌تنها موتور اقتصادی این بلوک است، بلکه با بهره‌‌‌گیری از ظرفیت‌‌‌های دیپلماتیک گسترده خود، قادر است در جهت‌‌‌دهی به تصمیمات کلان نشست هفدهم نقش تعیین‌‌‌کننده‌‌‌ای ایفا کند. هرچند غیبت جین‌‌‌پینگ می‌تواند از اعتبار مواضع نماینده چین در این دوره از اجلاس بریکس بکاهد.
در این میان، حضور سیدعباس عراقچی به‌‌‌عنوان چهره‌‌‌ای با منطق دیپلماتیک قوی و تسلط راهبردی به موضوعات بین‌الملل که اتفاقا این روزها از پشتوانه مشروعیت ملی و قدرت بازدارندگی نظامی نیز برخوردار است، می‌تواند نقطه اتکایی برای چانه‌‌‌زنی موثر ایران در اجلاس باشد. رایزنی‌‌‌های چندجانبه و دوجانبه ایشان، به‌‌‌ویژه در نشست‌‌‌های حاشیه‌‌‌ای اجلاس، می‌تواند در جهت تقویت موضع ایران در مسیر عبور از سدهای تحریمی و تقویت مناسبات اقتصادی با شرکای شرقی موثر واقع شود. با‌این‌حال، غیبت پوتین – هرچند گفته می‌شود قرار است بهصورت مجازی در اجلاس مشارکت کند – و شی جین‌‌‌پینگ ممکن است وزن چانه‌‌‌زنی بلوک شرقی در برابر بازیگران وابسته به غرب را با چالش‌‌‌هایی مواجه سازد و بر پیچیدگی‌‌‌های مذاکرات و تصمیم‌گیری‌‌‌های نهایی بیفزاید.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
