منصور انصاری: از دهه 70 به تدریج بحران آب هم روند با رشد جمعیت و تقاضای مردم برای مصرف موادغذایی کیفی تر، افزایش یافت و این امر موجب حدت و شدت بحران کمبود آب گردید که در دهه 80، بحث کمبود آب به عرصه سیاست گذاری و برنامه ریزی کشور وارد شد. در این مقطع زمانی علاوه بر نظریه پردازان آب بعضی مطبوعات تخصصی نیز موضوع مدیریت مصرف آب به ویژه استفاده بی رویه از آب های زیرزمینی را با جدیت و به طور مستمر مورد بحث و گفتگو قرار دادند.
در ادامه این اجماع اطلاع رسانی نظریه پردازان آب در کشور در سال های 1390به موضوع ورشکستگی آب اشاره کردند و مصرف بی قاعده از آب های جاری و زیرزمینی و بی توجهی به آبخیزداری و آبخوانداری موضوع فروچاله های و فرونشست های زمین، نه تنها در حاشیه شهرها بلکه در مراکز شهرها برای همگان آشکار ساخت که کشورمان با بحران جدی آب مواجه است. اینک بسیاری از تصمیم گیران و تصمیم سازان دوراندیش کشور بحث را فراتر از یک موضوع اقتصادی و تامین غذا در داخل قلمداد می کنند.
به گزارش اقتصاددان به نقل از کشاورزی آینده جهان ، مهندس عباس کشاورز، سرپرست سابق وزارت جهادکشاورزی و معاون زراعت این وزارتخانه برای سالها و اکنون معاون پژوهش مرکز مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایران و یکی از نظریه پردازان آب کشور طی یک سخنرانی با ابراز نگرانی از وضعیت آب کشور، بر کاهش یک میلیون هکتار از اراضی آبی کشور برای جلوگیری از نابودی منابع آب های زیرزمینی و تامین آب مورد نیاز محیط زیست تاکید دارد و به این بحران همه جانبه اشاره دارد.
مهندس کشاورز در این سخنرانی با تاکید بر اینکه کمبود آب یکی از چالش های عمده کشور است می گوید: طبق مطالعات موسسه آینده پژوهی کشور؛ آب چون منبعی غیرقابل افزایش است، یک از ابرچالش های کشور به شمار می رود و از آنجا که به شدت متاثر از تغییرات اقلیمی است و عامل موثری در پایداری و حفظ محیط زیست می باشد؛ به عنوان یک بحران عمده بر تمدن سرزمین اثرگذار است.
مهندس کشاورز اضافه می کند: رفتارهای ما حداقل در 50سال گذشته در مورد استفاده از آب؛ کشور را با یک بحران بزرگ، ناپایداری در استمرار جمعیت، تهدید تولیدات و بحران های زیست محیطی مانند ریزگردها مواجه ساخته است. منابع آب کشور در دهه های 70 و بلکه 80 با تقاضا در یک تعادل قرار داشتند.
ایشان خاطرنشان ساخت: در مورد آب های زیرزمینی، عدم تعادل (منابع با تقاضا) از دهه 60 آغاز شد و در دهه 80 تاکنون این عدم تعادل به شدت زیاد شده است ولی در مورد آب های سطحی عدم تعادل از دهه 70 آغاز شد.
ایشان می افزاید: مطالعات انجام شده آشکار می سازد که از دهه 70 تاکنون کشاورزی کشور برای افزایش تولیدات کشاورزی تلاش کرده است بجای افزایش بهره وری برای پاسخگویی به اهداف تولید، سطح زیرکشت را افزایش دهد. این نوع رویکرد باعث شده است که تاکنون حدود یک میلیون و 200هزارهکتار به اراضی کشاورزی کشور افزوده شود که از این مقدار حدود 800 هزارهکتار به باغات، 400هزار هکتار به برنجکاری، جالیز، سبزی و صیفی و گیاهان علوفه ای زیاد آب بر اختصاص یافته است.
تاثیرات نامطلوب افزایش سطح زیرکشت بر محیط زیست
عباس کشاورز می گوید: تاثیر تغییرات اقلیم و نادیده گرفتن حق آبه زیست محیطی باعث شده که منابع آب کشور به شدت رو کاهش رود. به عنوان مثال اگر در دهه 60، رودخانه های کشور بالای 94میلیارد مترمکعب آب جاری داشت، در دهه 1400 به کمتر از 50میلیارد مترمکعب آب جاری کاهش یافته است.
وی یادآور می شود: در دهه های 30 تا 70 ما سیزده رودخانه دائمی در کشور داشتیم. یعنی هر موقع از سال در مسیری از روی پلی عبور می کردیم زیر پای ما آب در رودخانه جاری بود ولی برخی از این ها در سال های اخیر دچار خشکسالی شدند و آبی در آنها جاری نبود.
برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی
ایشان افزود: دومین بحران موضوع برداشت از آب های زیرزمینی است و این برداشت بی رویه و این برداشت به علت بی توجهی در مدیریت آب است. عدم اجرای قانون توزیع عادلانه آب و چشم پوشی از حفر چاه های غیرمجاز باعث شد که در شرایطی که کشور در دهه 60 حدود 50هزار حلقه چاه داشت؛ در حال حاضر تعداد چاه های مجاز و غیرمجاز به یک میلیون حلقه چاه برسد.
مهندس عباس کشاورز، سرپرست اسبق وزارت جهادکشاورزی به روایت های مختلف در برداشت از آب های زیرزمینی اشاره کرد و گفت؛ از اعداد 140میلیارد تا 240میلیارد و 350میلیارد مترمکعب برداشت از آب های زیرزمینی روایت می شود. در نتیجه سطح آب های زیرزمینی پایین رفتند و حال همگان شاهد هستیم که با پدیده دلهره آور فرونشست زمین و فروچاله ها و تهدید بناهای ساختمانی در نقاط مختلف کشور مواجه هستیم.
ریاضت آبی؛ راه حل برون رفت از بحران فرونشست و فروچاله ها
مهندس عباس کشاورز می گوید: برای برون رفت از این بحران همه جانبه و دلهره آور، دو راهکار را می توان پیشنهاد داد؛ یکی این که همه قبول کنند که برای تامین آب چه برای کشاورزی و چه شرب و صنعت، آبی در جای دیگر از سرزمین وجود ندارد.
وی تصریح کرد: متاسفانه این واقعیت گرچه تلخ، هنوز به طور جدی و همه جانبه مور قبول قرار نگرفته است و رانت آب این اجازه را نمی دهد که قبول این واقعیت همگانی شود و لازم به یادآوری است؛ تامین آب از خلیج فارس یا اعماق 300متری یا مثلا ارتفاعات طالقان و ارتفاعات 3000، نمی توانند واقعی باشند و اصلا اقتصادی نیستند.
کشاورزی باید پیش قدم شود
مهندس کشاورز با اشاره به مصرف 80درصد آب موجود توسط بخش کشاورزی همانند سایر نقاط دنیا، گفت: باید تقاضا در بخش کشاورزی را به حداقل زیر 50میلیارد مترمکعب تقلیل داد و همگان برای بحران های پیش آمده مانند فرونشست و فروچاله ها، همکاری کنند و موضوع به عنوان یک امر ملی و خارج از برخوردهای سیاسی و جناحی مدیریت شده و تقاضا کاهش یابد.
وی در این رابطه یادآور شد: سطح زیرکشت گیاهان پرآب بر را بسیار محدود کنیم و با توسعه مکانیزاسیون کشاورزی و با تکنولوژی های برتر از وضعیت بحران زای کنونی که روز به روز گسترده تر می شود، کشورمان را برهانیم.
وی با صراحت تاکید کرد: باید با طرح یک برنامه و طی ده سال آینده به تدریج حداقل یک میلیون هکتار از اراضی آب کشور را کاهش دهیم. این موضوع یعنی کاهش سطح زیرکشت و جلوگیری از گسترش کشت های آبی حاصل مطالعات بسیار دانشمندان صاحب نظر حتی کارشناسان فائو بوده است و این اقدام هرگز به معنی کم شدن تولیدات کشاورزی و آسیب زدن به امنیت غذایی نیست.
تغییر کشت به گیاهان کم آب بر، تغییر فصل و مکان کشت، گسترش کشت گلخانه ای و اصلاح زنجیره های ارزش، از جمله محورهای این رویکرد است.
مهندس کشاورز همچنین تاکید کرد: آنچه گفته می شود تغییر رفتار وسیعی است که نه فقط در کشاورزی بلکه در تجارت، سیاست گذاری در تولید، فناوری و تکنولوژی های مورد استفاده و یک تغییرات اساسی رویکردی در اداره و مدیریت کلی آب و سایر موارد است.
ارسالی خانم مهتاب خیاط فراهانی
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
