اقتصاددان : ایران، کشوری با اقلیم عمدتاً خشک و نیمه‌خشک، در دهه‌های اخیر با چالشی بی‌سابقه به نام “بحران آب” روبه‌رو شده است. کاهش بارندگی، رشد جمعیت، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع زیرزمینی و ضعف در مدیریت منابع آبی، کشور را در معرض تهدیدهای زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی قرار داده‌اند. این مقاله به بررسی عوامل، پیامدها و راهکارهای این بحران پرداخته و تلاش دارد تصویری روشن از وضعیت فعلی و راه‌های برون‌رفت از آن ارائه دهد.
عوامل بحران آب
تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی;
با افزایش دمای جهانی، متوسط بارش سالیانه در ایران روندی نزولی داشته و الگوهای بارندگی نیز تغییر کرده‌اند. این موضوع منجر به خشکسالی‌های مکرر و کاهش ذخایر سطحی و زیرزمینی شده است.
بهره‌برداری بیش‌از‌حد از منابع زیرزمینی
در بسیاری از مناطق کشور، کشاورزان و صنایع به دلیل کمبود منابع سطحی، به برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی روی آورده‌اند. این مسأله منجر به فرونشست زمین، نابودی منابع تجدیدناپذیر و افت کیفیت آب شده است.
مصرف ناپایدار در بخش کشاورزی
حدود ۹۰٪ آب مصرفی ایران در کشاورزی استفاده می‌شود، آن هم با بهره‌وری پایین و روش‌های سنتی آبیاری. این مصرف ناکارآمد نه‌تنها منابع را هدر می‌دهد بلکه فشار مضاعفی بر منابع محدود وارد می‌کند.
مدیریت ناهماهنگ و سیاست‌گذاری ناکارآمد
فقدان برنامه‌ریزی جامع، نبود هماهنگی میان نهادها، تخصیص نامناسب آب به صنایع و غیبت مشارکت مردمی از دیگر عوامل تشدیدکننده بحران هستند.
پیامدهای بحران آب
تهدید امنیت غذایی
کاهش تولیدات کشاورزی به علت کم‌آبی موجب وابستگی بیشتر به واردات و تهدید امنیت غذایی ملی شده است.
مهاجرت اقلیمی
خشکسالی و نابودی اراضی کشاورزی منجر به مهاجرت‌های گسترده از مناطق جنوب و شرق کشور شده که تبعات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در پی دارد.
فرونشست زمین و تخریب زیرساخت‌ها
برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی موجب نشست زمین در مناطق مختلف کشور شده که زیرساخت‌های شهری، راه‌ها و سازه‌ها را تهدید می‌کند.
تنش‌های اجتماعی و نارضایتی عمومی
قطع آب در برخی مناطق، جیره‌بندی و کاهش کیفیت منابع باعث شکل‌گیری تنش‌های اجتماعی و نارضایتی مردم شده است.
راهکارهای پیشنهادی
– اصلاح الگوی مصرف در کشاورزی با استفاده از روش‌هایی مانند آبیاری قطره‌ای، تغییر الگوی کشت و حمایت از کشاورزی هوشمند.
– بازچرخانی و تصفیه فاضلاب به‌ویژه در صنایع و فضای سبز شهری.
– تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی در مناطق بحرانی برای جلوگیری از فرونشست.
– توسعه فناوری‌های نوین مانند حسگرهای هوشمند و شبکه‌های آبیاری دقیق.
– اصلاح ساختار حکمرانی آب با افزایش مشارکت جامعه، شفاف‌سازی سیاست‌ها و هماهنگی میان نهادهای مسئول.
نتیجه‌گیری
بحران آب در ایران، بحرانی چندبُعدی است که تنها با رویکردی جامع، هم‌افزایی نهادها و مشارکت فعال مردم قابل مدیریت خواهد بود. وقت آن رسیده که با تکیه بر علم، آگاهی عمومی، و اراده سیاسی، گامی جدی در جهت نجات منابع آبی کشور برداریم.
سید علی محبی پور
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
