در سال‌هايي كه نمودارهاي مصرف برق كشور با شتابي نگران‌كننده رو به بالا حركت مي‌كند و هر تابستان با معماي ناترازي انرژي روبه‌رو مي‌شويم، يك متهم پنهان اما قدرتمند هر روز بيشتر خود را نشان مي‌دهد؛ موجودي كه نه كارخانه است، نه مجتمع تجاري، نه واحد صنعتي. «ماينر»ها؛ جعبه‌هاي كوچك و بي‌نام‌ونشاني كه در زيرزمين‌ها، انبارها، خانه‌هاي مسكوني و كارگاه‌هاي تعطيل، شبانه‌روز بلعنده برق هستند و ردّ آنها را تنها از طريق قبض‌هاي سنگين، افت ولتاژ محلي يا گرماي غيرعادي يك اتاق مي‌توان جست‌وجو كرد.
استخراج رمزارز تنها يك فعاليت ديجيتال نيست؛ يك فرآيند عظيم محاسباتي است كه براي روشن ماندن نيازمند مصرف بي‌وقفه انرژي است. يك دستگاه ماينر به‌تنهايي اندازه مصرف ۱۰ واحد مسكوني برق مي‌بلعد. حال تصور كنيد هزاران و هزاران دستگاه از اين اژدهاي كوچك در سراسر كشور روشن باشند؛ بدون نظارت، بدون محدوديت و بدون هيچ‌گونه سازوكاري براي كنترل مصرف.
به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل ،ماينرها برخلاف صنايع يا كارخانه‌ها كه الگوهاي مصرف مشخص دارند، ۲۴ ساعته فعالند. بي‌وقفه و بي‌استراحت؛ و همين رفتار يكنواخت و دائمي، شبكه برق را در حساس‌ترين لحظات سال تحت فشار قرار مي‌دهد. معضل ناترازي برق در ايران ريشه‌هاي متعددي دارد؛ از توسعه‌نيافتگي زيرساخت‌ها گرفته تا افزايش مصرف خانگي و رشد صنايع. اما يك عامل همواره در سايه مانده: مصرف ماينرهاي غيرمجاز.
بر اساس تحليل‌هاي مستقل، دستگاه‌هاي ماينر غيرمجاز حدود ۵ درصد برق كشور را مصرف مي‌كنند. اين عدد در نگاه اول كوچك به نظر مي‌رسد، اما زماني اهميت آن آشكار مي‌شود كه بدانيم در اوج بار تابستان، هر يك درصد مصرف مي‌تواند مرز ميان ثبات و فروپاشي شبكه باشد. سهم اغراق‌برانگيز ماينرها در ناترازي به ۱۰ تا ۱۵ درصد مي‌رسد؛ يعني همان مقدار كمبود برق كه تابستان‌ها كشور را به مرز خاموشي‌هاي گسترده مي‌كشاند.
به‌عبارت ديگر، اگر ماينرهاي غيرمجاز را از شبكه حذف كنيم، بخش بزرگي از ناترازي فصل گرما قابل مهار خواهد بود. سامانه‌هاي هوشمند و تيم‌هاي نظارتي طي سال‌هاي اخير هزاران مزرعه غيرقانوني رمزارز را شناسايي كرده‌اند، اما كارشناسان معتقدند شبكه زيرزميني استخراج رمزارز هر روز چندسرتر و پراكنده‌تر مي‌شود. جريمه‌ها نسبت به سود استخراج بسيار ناچيز است. براي بسياري، خطر كشف شدن ارزش ريسك دارد. هزينه بالاي برق صنعتي، حذف مشوق‌ها و پيچيدگي فرآيندهاي اداري، بسياري از فعالان را به مسير غيرقانوني سوق داد.
با چند دستگاه كوچك، مي‌توان درآمدي دلاري ايجاد كرد. همين موضوع پاي بسياري از خانوارها و حتي واحدهاي مسكوني را به استخراج باز كرده است.
ماينر دستگاه حجيم يا صنعتي نيست. در يك اتاق ۱۲ متري هم مي‌توان ده‌ها دستگاه را جا داد. بسياري از مزارع كشف‌شده در منازل مسكوني، انباري‌ها، گاوداري‌ها و حتي پشت‌بام‌ها بوده‌اند.
برخلاف مصرف صنعتي كه الگوهاي مشخص دارد، استخراج‌كنندگان غيرمجاز برق را از پشت كنتورهاي خانگي تأمين مي‌كنند؛ جايي كه يافتن الگوي غيرمعمول مصرف پيچيدگي زيادي دارد.
در سال‌هاي اخير، شركت‌هاي توزيع برق به‌طور گسترده از هوش مصنوعي براي رديابي الگوهاي مصرف غيرعادي استفاده مي‌كنند.
ماينرها به‌ظاهر دستگاه‌هايي كوچكند، اما تأثيري كه بر شبكه برق مي‌گذارند، در مقياس ملي قابل توجه است. وقتي دستگاهي به اندازه ۱۰ خانه برق مصرف مي‌كند و هزاران نمونه مشابه آن در زيرزمين‌هاي شهر فعال‌اند، نتيجه آن چيزي جز ناترازي نمي‌تواند باشد.
امروز، بحران ماينرهاي غيرمجاز ديگر يك موضوع حاشيه‌اي نيست؛ يكي از محورهاي اصلي مديريت انرژي در ايران است. اگر اين معضل به‌صورت ساختارمند حل نشود، هر سال بايد انتظار تابستان‌هايي سخت‌تر، شبكه‌اي فرسوده‌تر و خاموشي‌هايي گسترده‌تر را داشته باشيم.
نبرد ميان شبكه برق و ماينرهاي غيرمجاز، نبردي خاموش اما تعيين‌كننده است؛ و آينده آن تعيين خواهد كرد كه پايداري انرژي در ايران در دهه آينده چه سرنوشتي پيدا كند.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
