عبدالله شهبازی با درج یادداشتی در اقتصاددان نوشت : به دلیل مذاکرات جاری میان ایران و آمریکا، در محافل سیاسی ایران مکرر این بحث مطرح می‌شود که حتی در صورت تمایل، رئيس‌جمهور آمریکا قادر نیست تحریم‌های تقنینی، یعنی مصوب کنگره، علیه ایران را لغو کند و تا سال‌ها این تحریم‌ها پابرجا خواهد ماند.
در این یادداشت کوتاه توضیح می‌دهم که هرچند رئیس‌جمهور نمی‌تواند تحریم‌های مصوب کنگره را لغو کند ولی از اختیارات کافی برخوردار است تا این تحریم‌ها را موقتاً تعلیق کند و این دوره‌های تعلیق را تمدید کند تا زمانی که لغو تحریم در کنگره به تصویب برسد. این رفتاری است که ترامپ در ماه اخیر در قبال سوریه در پیش گرفت.
تحریم‌های آمریکا معمولاً به دو دسته تقسیم می‌شوند:
۱- تحریم‌های اجرایی (Executive Sanctions)
این تحریم‌ها مستقیماً توسط رئیس‌جمهور و از طریق فرمان اجرایی (Executive Order) اعمال می‌شوند. رئیس‌جمهور می‌تواند این تحریم‌ها را لغو یا معلق کند زیرا منشاء آن قدرت اجرایی است.
۲- تحریم‌های تقنینی (Congressional Sanctions)
این تحریم‌ها از طریق قانون‌گذاری تصویب می‌شوند (مثلاً «قانون تحریم‌های ایران»). رئیس‌جمهور نمی‌تواند این تحریم‌ها را به تنهایی لغو کند، اما ممکن است اختیاراتی برای «تعلیق موقت» (waiver) برخی از مفاد آن داشته باشد اگر قانون‌گذار چنین اختیاری در متن قانون قرار داده باشد.
مثال‌های مشخص:
در قانون تحریم‌های ایران (ISA) رئیس‌جمهور می‌تواند برخی تحریم‌ها را برای مدت مشخصی معلق کند، مشروط به آن که به کنگره گزارش دهد که این اقدام در راستای منافع ملی آمریکاست.
در قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم (CAATSA -2017) اختیارات رئیس‌جمهور برای معلق کردن تحریم‌ها محدودتر شده است. کنگره در این قانون حتی مکانیزم‌هایی برای نظارت و تأیید لغو تحریم‌ها توسط رئیس‌جمهور تعیین کرده است.
نتیجه: رئیس‌جمهور نمی‌تواند به صورت مطلق تحریم‌های تقنینی را لغو یا نادیده بگیرد، اما اگر در متن قانون چنین اختیاری پیش‌بینی شده باشد، می‌تواند آن‌ها را معلق کند یا به تأخیر اندازد. بنابراین، اختیار تعلیق وابسته به اجازه کنگره در متن خود قانون تحریم‌هاست.
در برخی از قوانین تحریم‌های ایران که کنگره تصویب کرده، بندهایی وجود دارد که به رئیس‌جمهور اختیار می‌دهد تا موقتاً اجرای تحریم‌ها را معلق (waive) کند مشروط به رعایت شرایط خاص. این اختیارات معمولاً برای شش ماه یا یک سال قابل تمدید هستند و نیاز به گزارش کتبی به کنگره دارد.
مهم‌ترین قوانین تحریمی علیه ایران به شرح زیر است:
1- Sanctions Act of 1996 (ISA)
این قانون یکی از اصلی‌ترین ابزارهای تحریم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز ایران است.
رئیس‌جمهور می‌تواند تحریم‌ها را برای دوره‌های ۶ ماهه معلق کند اگر تأیید کند که این کار برای منافع امنیت ملی آمریکا ضروری است. این اختیار در دوره‌های مختلف، از جمله در زمان اوباما و برجام، مورد استفاده قرار گرفت.
2- The National Defense Authorization Act for Fiscal Year 2012 (NDAA 2012)
این قانون شامل تحریم‌هایی است علیه بانک مرکزی ایران و مؤسسات مالی بین‌المللی که با آن کار می‌کنند.
رئیس‌جمهور می‌تواند اجرای تحریم‌ها را برای ۱۲۰ روز معلق کند و با گزارش به کنگره آن را تمدید نماید.
3- Iran Threat Reduction and Syria Human Rights Act (2012)
این قانون دامنه تحریم‌ها را به حوزه‌های مختلف از جمله حمل‌ونقل، بیمه و انرژی گسترش داد.
اختیارات مشخص برای waiver تعیین شده در مواردی که رئیس‌جمهور تشخیص دهد به نفع سیاست خارجی آمریکا است.
4- CAATSA [Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act-Related Sanctions] (2017)
قانونی است جامع برای تحریم‌ها علیه ایران، روسیه و کره شمالی.
در این قانون اختیارات رئیس‌جمهور بسیار محدودتر شده است. لغو یا تعلیق برخی تحریم‌ها نیاز به اطلاع‌رسانی و تأیید کنگره دارد. هدف کنگره جلوگیری از لغو یکجانبه تحریم‌ها توسط رئیس‌جمهور بود.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
