کامبیز یاوری، دانشجوی دکتری و عضو تحریریه با درج یادداشتی در اقتصاددان نوشت: آزادراه الغدیر یکی از شاهراه‌های مهم کشور است. این مسیر از شهرستان آبیک در استان قزوین آغاز شده و با عبور از استان‌های البرز، تهران و مرکزی نهایتا به چرمشهر در تهران می‌رسد. طی مسیر به آزادراه‌های بزرگ مانند کرج-قزوین، تهران-ساوه، تهران-قم و قم-گرمسار متصل می‌شود. الغدیر نقش چشمگیری در کاهش ترافیک مسیرهای قدیمی ایفا می‌کند. اما پرسش اصلی اینجاست: آیا این آزادراه نمادی از توسعه است یا تهدیدی برای محیط زیست و کیفیت زندگی ساکنان اطراف؟
مزایای توسعه‌ای
الغدیر با کاهش بار ترافیکی محورهای پرتردد اطراف تهران و کرج، تسهیل رفت‌وآمد خودروهای سنگین و مسیرهای ترانزیتی، کم کردن زمان سفر و جایگزینی عبور خودروها بدون ورود به شهر تهران، نقش مهمی در جابه‌جایی کالا و مسافر دارد. همین ویژگی‌ها باعث شده تا به‌عنوان عاملی برای رونق و توجیه پذیر کردن سرمایه‌گذاری و توسعه شناخته شود.
پیامدهای محیط‌زیستی و اجتماعی
ساخت آزادراه اغلب به معنای تخریب زیستگاه‌ها و تشدید آلودگی است. اکنون بحران‌های زیست محیطی متعددی در اطراف مسیر آن وجود دارد؛ تالاب الله‌آباد آبیک به دلیل فعالیت‌های انسانی و توسعه زیرساختی در معرض تهدید قرار گرفته و کارکرد طبیعی خود را از دست داده است (۱).
استان‌های قزوین و البرز با آلودگی هوای شدید دست‌وپنجه نرم می‌کنند و شاخص آلاینده‌ها بارها به سطح ناسالم رسیده است (۲). خشک شدن تالاب صالحیه و گرد و غبار ناشی از آن، کیفیت هوای استان‌های همجوار را به شرایط بسیار ناسالم و حتی خطرناک رسانده است (۳).
افزایش تردد خودروها در الغدیر می‌تواند این بحران‌ها را تشدید کند و سلامت ساکنان مناطق پیرامونی را بیش از پیش تهدید نماید. توسعه بدون توجه به ظرفیت‌های اکولوژیک و مشارکت محلی منجر به تخریب زیستگاه‌ها و تشدید بحران‌های زیست‌محیطی می‌شود (۴).
چالش میان توسعه و پایداری
در واقع توسعه بدون توجه به محیط زیست، توسعه‌ای ناپایدار است. اگرچه نمی‌توان نیاز جامعه به زیرساخت‌های مدرن را انکار کرد، اما بی‌توجهی به محیط‌زیست ممکن است در آینده هزینه‌ساز شود. پرسش مهم این است که آیا با بهره‌برداری از الغدیر، برنامه‌های مشخصی در زمینه کاهش آلاینده‌ها، احیای تالاب‌ها یا ایجاد پوشش گیاهی در حاشیه مسیر در نظر گرفته شده است؟ اگر این اقدامات انجام نشود، دستاوردهای اقتصادی بزرگراه در بلندمدت تحت‌الشعاع هزینه‌های زیست‌محیطی قرار خواهد گرفت.
جمع‌بندی
آزادراه الغدیر اکنون یکی از مسیرهای مهم و پرکاربرد کشور است که فرصت‌های فراوانی برای توسعه منطقه‌ای ایجاد کرده است. با این حال، تجربه بحران تالاب‌ها و آلودگی‌های هوا نشان می‌دهد که هرگونه توسعه بدون رعایت اصول محیط زیستی، آینده‌ای پرخطر برای جامعه رقم خواهد زد. برای آنکه این آزادراه به یک نماد توسعه پایدار بدل شود، لازم است اقدامات موثری بشرح زیر در دستور کار قرار گیرد:
1. احیای تالاب‌ها و منابع آبی: بخشی از درآمدهای عوارض آزاد
راه به طرح‌های احیای تالاب صالحیه و الله‌آباد اختصاص یابد تا از شدت ریزگردها و فرسایش خاک کاسته شود.
2. کاهش آلودگی هوا: نصب ایستگاه‌های سنجش آلودگی و ایجاد کمربند سبز در حاشیه مسیر می‌تواند نقش مهمی در کاهش غبار و آلاینده‌ها داشته باشد.
3. حمایت از حمل‌ونقل عمومی و بار ریلی: اگرچه الغدیر مسیر ترانزیتی را تسهیل کرده است، اما در کنار آن باید سرمایه‌گذاری در شبکه ریلی و ناوگان حمل‌ونقل عمومی افزایش یابد تا وابستگی به خودروهای شخصی کاهش پیدا کند.
4. سرمایه‌گذاری در احیای محیط زیست با درآمد ترانزیت: ضروری است مسئولین محیط زیست با هماهنگی وزارت راه و ترابری و جهاد بخشی از درآمد حاصل از ترانزیت و عوارض آزادراه را صرف طرح‌های احیای محیط زیست کنند. الگویی مشابه پروژه درختکاری «حرم تا حرم» در محور تهران–قم می‌تواند در حاشیه آزادراه الغدیر اجرا شود تا کمربند سبزی پایدار در اطراف مسیر شکل گیرد و اثرات منفی توسعه عمرانی بر محیط زیست جبران شود.
در صورت اجرای این اقدامات، الغدیر می‌تواند هم نماد توسعه باشد و هم نمونه‌ای از توجه به پایداری محیط‌زیست.
ویراستار: دکترمهتاب خیاط فراهانی
منابع
۱. خبرگزاری برنا. (۱۴۰۳، ۱ مرداد). مخاطرات زیست محیطی تالاب الله آباد آبیک.
۲. خبرگزاری برنا. (۱۴۰۳، ۲۸ شهریور). وضعیت بحرانی آلودگی هوا در قزوین، البرز و آبیک.
۳. تحلیل بازار. (۱۴۰۴، ۲۹ شهریور). تهران در غبار؛ کیفیت هوا در شرایط خطرناک.
۴. غلامحسین قوچانی، س. حاتمی یزد، ا. و کالهی، م. (۱۴۰۱). حفاظت تالاب‌ها از طریق برنامه سیپا: مطالعه موردی تالاب هشیلان کرمانشاه. فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
